Αλλάζουν όλα στις μισθώσεις επαγγελματικών χώρων
Η πανδημία δεν άλλαξε μόνο το status στην αγορά εργασίας, αλλά έφερε ανακατατάξεις και στην αγορά των επαγγελματικών χώρων. Η υποχρεωτική ή εθελοντική τηλεργασία, έστρεψε μικρές και μεγαλύτερες επιχειρήσεις στην αναζήτηση μικρότερων εγκαταστάσεων, με μικρότερα λειτουργικά κόστη, ωστόσο η ενεργειακή κρίση πρόσθεσε κι άλλες παραμέτρους στην εξίσωση.
Τα “πράσινα” κτίρια επιτρέπουν την εξοικονόμηση δαπανών, σε αντίθεση με τους παλαιότερους γραφειακούς χώρους- κυρίως στο κέντρο της Αθήνας- που κινδυνεύουν να μείνουν στα αζήτητα, ωστόσο παρά το “Εξοικονομώ”, που θα καλύψει και τα επαγγελματικά ακίνητα, η έλλειψη κατάλληλων χώρων, που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες, έχει αρχίσει να γίνεται αισθητή.
Το “πλαφόν” του 3% στις φετινές αυξήσεις των επαγγελματικών μισθώσεων, έγινε δεκτό από την αγορά με ανακούφιση. Ωστόσο αυτό δεν είναι αρκετό. Όπως προκύπτει από σχετική μελέτη της Geoaxis, λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης (2008-2017) δεν υπήρξε σημαντική ανάπτυξη μεγάλου αριθμού νέων γραφείων στην Ελληνική αγορά ακινήτων. Η υγειονομική κρίση του 2020 βρήκε έτσι την αγορά με συσσωρευμένα αιτήματα που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν λόγω μειωμένου αποθέματος σύγχρονων και ενεργειακά αποδοτικών γραφειακών χώρων, ενώ την ίδια ώρα η ζήτηση για παλαιά γραφεία διαφοροποιείται σημαντικά μεταξύ γραφείων προβολής και γραφείων σε δευτερεύοντα σημεία.
Σήμερα, η αγορά γραφείων χαρακτηρίζεται από δύο συν μία, εξαιρετικά διαφορετικές ταχύτητες. Τα ποιοτικά γραφεία, σχεδόν ανεξάρτητα θέσης, συγκεντρώνουν πολύ υψηλή ζήτηση και ενοίκια που μπορεί να ξεφύγουν επάνω από 20 euro/τμ/μήνα και αποδόσεις γύρω στο 6,5%, ενώ τα παλαιότερα ή μη ανακαινισμένα γραφεία δεν μπορούν να ενοικιαστούν ούτε προς 5 euro/τμ/μήνα σε δευτερεύουσες θέσεις στο κέντρο της Αθήνας. Στο ενδιάμεσο χώρο βρίσκονται τα παλαιά γραφεία σε κεντρικούς οδικούς άξονες, όπου σημειώνουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και μισθωτικές αξίες περί τα 10 euro/τμ/ μήνα με αποδόσεις γύρω στο 7,5%.
Η νέα τάση για χρήση γραφείων ευέλικτης επιφάνειας και χρόνου δεν μπορεί να δείξει ακόμη την ποσοτική επίδρασή της στην πλευρά της ζήτησης, αν και λόγω πανδημίας βαίνει αυξανόμενος ο αριθμός από χρήστες που προτιμούν ευέλικτους χώρους παρά την μακροχρόνια μίσθωση γραφείων. Ήδη στην Αθήνα καταγράφονται τουλάχιστον 10 τέτοιοι χώροι ενώ και η πλατφόρμα Airbnb έχει εισέλθει στην συγκεκριμένη αγορά (ακόμη όχι στην Ελλάδα) σηματοδοτώντας μια πιθανά σημαντική μελλοντική αλλαγή στο περιβάλλον εργασίας. Όπως επισημαίνεται στη σχετική μελέτη, ο χειρισμός των κόκκινων δανείων (NPL’s) από τις τράπεζες και τα funds που αγοράζουν πακέτα με εξασφαλίσεις σε ακίνητα αποτελεί παράγοντα που δύσκολα μπορεί να προβλεφθεί αναφορικά με την περαιτέρω αύξηση της προσφοράς, αν και το ποσοστό των γραφείων στα μέχρι σήμερα πωλημένα χαρτοφυλάκια είναι πολύ μικρό.
Η μεγάλη αύξηση ενοικίων που καταγράφηκε το 2019/2020 στα υψηλών προδιαγραφών γραφεία αναμένεται να μην συνεχιστεί στον ίδιο ρυθμό, καθώς σε όλα τα άλλα προστέθηκε η αβεβαιότητα των εξελίξεων και των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τη Geoaxis, οι διαφορετικές ταχύτητες στην αγορά των γραφείων θα συνεχίσουν, με συνεχιζόμενη υποχώρηση στις αξίες για τα παλαιότερα γραφεία σε δευτερεύοντα σημεία, σταθεροποίηση για τα παλαιότερα γραφεία προβολής και ίσως μια μικρή κόπωση στα ποιοτικά γραφεία, ανεξάρτητα θέσης. Η ταχύτητα των εμβολιασμών, η συνέχιση των πακέτων στήριξης μαζί με τα μακροοικονομικά μεγέθη της Ελληνικής οικονομίας και οι μόνιμες αλλαγές στον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην τρέχουσα αποτίμηση της μετα-covid εποχής, άρα και στη σχέση των ατόμων και των επιχειρήσεων με το δομημένο περιβάλλον.