Κακάο: Η τιμή του «σκαρφάλωσε» σε υψηλό 46 ετών και η σοκολάτα ακριβαίνει

Μόνο και μόνο επειδή εκατομμύρια αγρότες της Δυτικής Αφρικής έβλεπαν το κακάο ως τον μόνο τρόπο να ξεφύγουν από την απόλυτη φτώχεια, ο πλανήτης είχε άφθονη προσφορά και χαμηλές τιμές με αποτέλεσμα να απολαμβάνουμε την απόλαυση της σοκολάτας φτηνά εδώ και δεκαετίες.

Σε αντίθεση με τα περισσότερα άλλα γεωργικά προϊόντα, το κακάο δεν έχει εξελιχθεί σε μια κερδοφόρα επιχείρηση. Στις επικρατούσες τιμές της δεκαετίας του 1990 και του 2000, απλά δεν είχε εμπορικό νόημα να ασχοληθεί κάποιος με τις φυτείες.

Τα χρήματα έβγαιναν από την εμπορία των κόκκων και την επεξεργασία τους σε σοκολάτα -όχι από τη φύτευση, την καλλιέργεια και τη συγκομιδή των κακαόδεντρων, σημειώνει το ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg.

Εκτόξευση της ζήτησης

Οι περισσότεροι παραγωγοί βγάζουν μόλις τα απαραίτητα για να συντηρηθούν και δεν έχουν τα μέσα για να επενδύσουν εκ νέου στα χωράφια τους. Και τελικά, οι δεκαετίες της υποεπένδυσης έχουν εκτοξεύσει την ζήτηση σοκολάτας. Για τρίτη συνεχή καλλιεργητική περίοδο, η παγκόσμια κατανάλωση το 2023-24 θα ξεπεράσει σημαντικά την παραγωγή -κάτι που έχει να παρατηρηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Στο τέλος του 2023, το κακάο ήταν ένα από τα τέσσερα μόνο βασικά εμπορεύματα που εξακολουθούσαν να διαπραγματεύονται κάτω από τις ανώτατες τιμές τους που είχαν σημειωθεί τη δεκαετία του 1970, την προηγούμενη περίοδο της άνθησης των εμπορευμάτων.

Έσπασε ρεκόρ 46 ετών

Αλλά το ρεκόρ 46 ετών έσπασε τελικά αυτόν τον μήνα, όταν το κόστος του κακάο εκτινάχθηκε στη Νέα Υόρκη σε περισσότερα από 5.500 δολάρια ανά μετρικό τόνο. 

Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν τον εκ νέου διπλασιασμό των τιμών στα 10.000 δολάρια ανά τόνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κόκκοι κακάο διαπραγματεύονταν πριν από ένα χρόνο για 2.500 δολάρια και ότι το 2000 άλλαζαν χέρια μόλις στα 650 δολάρια.

Οι δύο παράγοντες 

Αυτό που συμβαίνει στη Δυτική Αφρική πιθανότατα να γίνει σύντομα ακόμα πιο αισθητό στα σούπερ μάρκετ όλου του κόσμου, οδηγώντας την τιμή της σοκολάτας ακόμα πιο υψηλά.

Ενώ η σημερινή δυσχερής κατάσταση θα μπορούσε κάλλιστα να οδηγήσει σε υπερτιμολόγηση, η αιτία της κρίσης βρίσκεται στην αρχή της αλυσίδας στη Δυτική Αφρική. Εκεί, τέσσερις χώρες -η Ακτή Ελεφαντοστού, η Γκάνα, το Καμερούν και η Νιγηρία- παράγουν σχεδόν το 75% των προμηθειών κακάο σε όλο τον κόσμο. Ο «βασιλιάς» είναι η Ακτή Ελεφαντοστού, η οποία σε ένα κανονικό έτος παράγει 2 εκατομμύρια τόνους -σε σύγκριση με την παγκόσμια κατανάλωση των 5 εκατομμυρίων τόνων.

Ο πατέρας του υπερμεγέθους ρόλου του έθνους στην παγκόσμια βιομηχανία σοκολάτας είναι ο Félix Houphouët-Boigny, ο αγρότης κακάο που έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Ακτής Ελεφαντοστού μετά την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία. Υπό την εξουσία του, από το 1960 έως το θάνατό του το 1993, μετέτρεψε το έθνος του στη μεγαλύτερη παραγωγό χώρα στον κόσμο, ξεπερνώντας την Γκάνα.

Βασιζόμενος στις υψηλές τιμές της δεκαετίας του 1970, χρησιμοποίησε τον καφέ χρυσό για να αναδιαμορφώσει τη χώρα, χτίζοντας μια νέα πρωτεύουσα -το Γιαμουσούκρο και μετατρέποντας για λίγο το Αμπιτζάν, το εμπορικό κέντρο, στο Μανχάταν της Δυτικής Αφρικής.

Ο Houphouët-Boigny προσέλκυσε εκατομμύρια Αφρικανούς αγρότες με γενναιόδωρα κίνητρα, συμπεριλαμβανομένης της ιδιοκτησίας γης για όποιον φύτευε κακαόδεντρα.

Αλλά οι χαμηλές τιμές είχαν συνέπειες. Το τελευταίο κύμα δενδροφύτευσης στη Δυτική Αφρική έλαβε χώρα στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ιδίως γύρω από τα βορειοδυτικά της Ακτής Ελεφαντοστού. Αυτά τα δέντρα είναι σχεδόν 25 ετών και έχουν περάσει κατά πολύ την ακμή τους. Η καλλιέργεια έχει επίσης παρακμάσει λόγω της μικρής χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Τα «γέρικα» κακαόδεντρα προκαλούν δύο προβλήματα -χαμηλότερες αποδόσεις και φυτά ιδιαίτερα ευάλωτα στις κακές καιρικές συνθήκες και στις ασθένειες. Και οι δύο αυτοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην τιμή ρεκόρ φέτος.

Χάσμα προσφοράς - ζήτησης

Το αποτέλεσμα είναι ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Η αγορά οδεύει προς ένα έλλειμμα 300.000 έως 500.000 τόνων, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του κλάδου. Εάν επιβεβαιωθεί, αυτό θα είναι το μεγαλύτερο έλλειμμα των τελευταίων τουλάχιστον 65 ετών.

Με τη ζήτηση να υπερβαίνει τόσο πολύ την παραγωγή, τα αποθέματα θα μειωθούν για τρίτη συνεχή χρονιά. Τα αποθέματα κακάο, μετρούμενα υπό την αναλογία αποθεμάτων προς κατανάλωση, θα μπορούσαν να πέσουν σε ποσοστό μόλις 25%, συγκρίσιμο με τα χαμηλά επίπεδα ρεκόρ που παρατηρήθηκαν τη δεκαετία του 1970. Λαμβάνοντας υπόψη τις καθυστερήσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα λόγω της κρίσης στην Μέση Ανατολή, αυτό συνεπάγεται ότι η βιομηχανία δεν διαθέτει σχεδόν καθόλου αποθέματα. 

Υπάρχει και μια άλλη πλευρά στο πρόβλημα της προσφοράς. Τα τελευταία 30 χρόνια, η ζήτηση έχει διπλασιαστεί και μόνο πολύ υψηλότερες τιμές είναι πιθανό να επιβραδύνουν την τάση αυτή. Παρόλα αυτά, πέρα από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, η παγκόσμια κατανάλωση σοκολάτας παραμένει μικρή σε κατά κεφαλήν βάση στον υπόλοιπο πλανήτη.

Δυσεύρετες οι λύσεις

Οι λύσεις στο πρόβλημα είναι δυσεύρετες. Και αυτό που θέλουν οι καταναλωτές συγκρούεται με τις ανάγκες των παραγωγών. Όλοι, από τα στελέχη της βιομηχανίας σοκολάτας μέχρι τους εμπόρους κακάο και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, έχουν περάσει τον 21ο αιώνα ανησυχώντας για τη μη βιώσιμη ισορροπία προσφοράς και ζήτησης. Μέχρι την επόμενη σεζόν, οι τιμές των αγροτικών προϊόντων του Ελεφαντοστού είναι πιθανό να αυξηθούν. Από πολλές απόψεις, η τρέχουσα κατάσταση θα ικανοποιούσε τον Houphouët-Boigny, ο οποίος ονειρευόταν ένα καρτέλ κακάο μίας χώρας, με την Ακτή Ελεφαντοστού να καθορίζει την παγκόσμια τιμή.

Η κλιματική αλλαγή έχει κάποια σχέση με την τρέχουσα κρίση αλλά όχι την κυριότερη. Οι εποχικές βροχές που έβλαψαν τη σοδειά είναι πιο πιθανό να συνδέονται με το καιρικό φαινόμενο Ελ Νίνιο παρά με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Ωστόσο, είναι σαφές ότι οι πιο απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες στο μέλλον θα μπορούσαν να αποτελέσουν άλλο ένα μειονέκτημα για τον τομέα του κακάο.

Σε τελική ανάλυση, το κακάο είναι ένα ακόμη εμπόρευμα με διακυμάνσεις. Τα επόμενα χρόνια, οι δυνάμεις της αγοράς ενδεχομένως να επαναφέρουν την ισορροπία, αλλά όλος ο κόσμος πρέπει να προετοιμαστεί για μερικά χρόνια υψηλότερων τιμών. Πρόβλεψη, γλυκόπικρη, όπως και το κακάο.