Ελαιόλαδο: Οι παραγωγοί στρέφονται στους τουρίστες για την παραγωγή του

Οι ακραίες καιρικές συνθήκες σε συνδυασμό με το αυξανόμενο κόστος σε εργατικά χέρια και πρώτες ύλες, έχει αναγκάσει τους ελαιοπαραγωγούς ελαιόλαδου να στραφούν στους τουρίστες για τους βοηθήσουν στη διαδικασία παραγωγής του νέου «υγρού χρυσού».

Όπως αναφέρει το διεθνές ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg, πλέον υπάρχουν εταιρείες ή ταξιδιωτικά γραφεία που οργανώνουν εκδρομές σε αγροκτήματα με φυτείες ελιάς. Σε κάποια κτήματα οι τουρίστες μπορούν να μείνουν και να βοηθήσουν στη συλλογή ελιάς. Για τους παραγωγούς το όφελος είναι διπλό: από τη μία επιβαρύνονται λιγότερο από το εργατικό κόστος και από την άλλη αποκομίζουν κέρδος από τη διαμονή των τουριστών, σε μια περίοδο η οποία επί κανονικές συνθήκες τουριστικά είναι «νεκρή».

Ο δημοσιογράφος του Bloomberg, βρέθηκε στο αγρόκτημα I Moricci του 19ου αιώνα στην πλαγιά ενός λόφου της Τοσκάνης έξω από το Πέτσολι, νοτιοανατολικά της Πίζας το οποίο ανήκει στη Μαρία Άντζελα Μασία.

Οι ακραίες βροχοπτώσεις σε όλη την Ιταλία την περασμένη άνοιξη έριξαν πολλά από τα άνθη ελιάς από τα 900 δέντρα της πριν προλάβουν να σχηματιστούν οι καρποί και η ίδια αναμένει ότι η φετινή παραγωγή ελαιολάδου θα μειωθεί κατά περίπου τρία τέταρτα. Για να καλύψει μέρος του ελλείμματος των εσόδων, φιλοξενεί ομάδες τουριστών, οι οποίες οργανώνονται μέσω της Triptoscana, εταιρείας σχεδιασμού διακοπών με έδρα το Ρότερνταμ. Οι επισκέπτες μένουν στο αγρόκτημά της και βοηθούν στο μάζεμα της ελιάς και εξερευνούν την περιοχή κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου. Στο τέλος, τους δίνεται ένα μπουκάλι λάδι μισού λίτρου για να το πάρουν στο σπίτι τους.

Η πενθήμερη εκδρομή της Triptoscana κοστίζει 745 ευρώ, συμπεριλαμβανομένων δύο ημερών συλλογής και μιας επίσκεψης στο frantoio -το μέρος όπου ο πικρός σε γεύση καρπός συμπιέζεται για να βγει το έξτρα παρθένο λάδι. Η Μασία επωφελείται από την κράτηση διαμερισμάτων στο I Moricci που κανονικά θα μπορούσαν να είναι άδεια κατά τη διάρκεια της εκτός εποχής περιόδου, ενώ παράλληλα έχει επίσης δωρεάν εργατικό προσωπικό που τη βοηθά στη συγκομιδή των ελιών. Η συγκεκριμένη ομάδα περνούσε περίπου έξι ώρες στο χωράφι κάθε μέρα- τα περίπου 500 κιλά που μάζεψαν κατά τη διάρκεια των δύο ημερών θα έδιναν περίπου 70 λίτρα λάδι.
Άλλες χώρες μεταξύ τους και η Ελλάδα, προσφέρουν παρόμοιες ευκαιρίες για τους τουρίστες που ενδιαφέρονται για το ελαιόλαδο. Η Good Life Greece διοργανώνει ανάλογες διακοπές στο νησί της Σύρου και οι ελαιώνες απέχουν πέντε λεπτά με τα πόδια από την παραλία. Μπορεί κάποιος να συλλέξει ελιές Δαλματίας από δέντρα 1.000 ετών στη Σόλτα της Κροατίας, μια εκδρομή που διοργανώνεται από την Olynthia, μια premium μάρκα ελαιολάδου. Οι οπαδοί του Δον Κιχώτη μπορούν να επισκεφθούν τους ελαιώνες Garcia de la Cruz στη Λα Μάντσα της Ισπανίας, με αυθημερόν εκδρομές για συλλογή ελιάς και επίσκεψη στο ελαιοτριβείο του 17ου αιώνα (και ναι, υπάρχουν ανεμόμυλοι).

Όπως επισημαίνει το Bloomberg, επί της παρούσης καταγράφεται ένα έντονο ενδιαφέρον για τον τουρισμό ελαιόλαδου σε όλη τη Μεσόγειο. Οι τουρίστες παίρνουν μια γεύση από τη δουλειά που απαιτείται για την παραγωγή κάποιων εκ των κορυφαίων έξτρα παρθένων ελαιόλαδων στον κόσμο, ενώ παράλληλα προσφέρουν μια εναλλακτική πηγή εσόδων για τους αγρότες των οποίων τα κέρδη έχουν επιβαρυνθεί όλο και περισσότερο από την αύξηση του κόστους παραγωγής και τις επιπτώσεις των ακραίων καιρικών συνθηκών εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.
«Οι άνθρωποι συμμετέχουν πραγματικά στη συγκομιδή, μπαίνουν στο ρυθμό της», σύμφωνα με τη Μασία. Ωστόσο, όπως προσθέτει «είναι πολλή δουλειά. Κάθε χρονιά είναι διαφορετική από την επόμενη και είναι πολλά αυτά που απαιτούνται για την παραγωγή του λαδιού που φτάνει στο τραπέζι τους».

Ο ελαιοτριβέας της Μασία -δύο υπερμεγέθεις κεφαλές σε σχήμα χτένας σε έναν τηλεσκοπικό στύλο που τροφοδοτείται από μπαταρία αυτοκινήτου- είναι όσο πιο υψηλής τεχνολογίας γίνεται για ένα ανεξάρτητο αγρόκτημα όπως το δικό της. Αφού χτενιστούν οι κορυφές των δέντρων, οι επισκέπτες χρησιμοποιούν πλαστικές χειρολαβές για να ξύσουν τις υπόλοιπες ελιές, κλαδί προς κλαδί.

Μετά το μάζεμα, οι ελιές μεταφέρονται στο πιεστήριο για να αποτρέψει τη φυσική οξείδωση να χαλάσει τη φρέσκια γεύση τους. Έξω από το πιεστήριο, οι ντόπιοι αγρότες περιμένουν σαν ανυπόμονοι πατεράδες: Η συγκομιδή τους περνάει μέσα από μια γραμμή μηχανημάτων που καθαρίζουν τις ελιές πριν τις πολτοποιήσουν και στη συνέχεια διαχωρίζουν το λάδι από τον υπόλοιπο πολτό. Κάθε υποπροϊόν χρησιμοποιείται. Ο πολτός χρησιμεύει ως λίπασμα ή πωλείται σε παραγωγούς για την εξαγωγή λαδιού χαμηλότερης ποιότητας. Τα κομμάτια από τα θρυμματισμένα κουκούτσια της ελιάς αποξηραίνονται και πωλούνται ως καύσιμο για τις ξυλόσομπες.

Για να θεωρηθεί έξτρα παρθένο ένα ελαιόλαδο, οι ελιές πρέπει να έχουν υποστεί ψυχρή μηχανική πίεση και να έχουν οξύτητα μικρότερη από 0,8%. Το λάδι, το οποίο μπορεί να κοστίζει περισσότερο από 30 ευρώ το λίτρο, έχει πλούσια γεύση και συχνά πικάντικη επίγευση.

Στην πραγματικότητα, το μαγείρεμα με ελαιόλαδο είναι πιο ακριβό από ποτέ. Το χτύπημα στις σοδειές από τις ακραίες καιρικές συνθήκες συνέπεσε με την αύξηση της ζήτησης από τους καταναλωτές που αναζητούν πιο υγιεινή διατροφή. Η παγκόσμια παραγωγή ελαιόλαδου αναμένεται να υποχωρήσει στους 1,97 εκατ. τόνους, μια μείωση 23% από τον μέσο όρο των προηγούμενων τεσσάρων ετών, σύμφωνα με την Olive Oil Times. Η Ισπανία, η οποία παραδοσιακά παρήγαγε περίπου το μισό ελαιόλαδο παγκοσμίως, πλήττεται για δεύτερη χρονιά από ξηρασία, ένα καιρικό φαινόμενο που μείωσε την περυσινή συγκομιδή περισσότερο από το ήμισυ, ενώ φέτος αναμένεται μόνο οριακή βελτίωση.
Οι Έλληνες παραγωγοί επλήγησαν από καταστροφικές βροχές και χαλάζι τον Σεπτέμβριο που προκάλεσαν ζημιές στα δέντρα. Η ελληνική παραγωγή ελαιόλαδου αναμένεται να μειωθεί κατά 40% σε σχέση με την περυσινή εξαιρετική σοδειά, όπως αναφέρει η Olive Oil Times. Στο μεταξύ, στην Ιταλία, το κόστος του ελαιόλαδου ήταν 49% υψηλότερο τον Οκτώβριο σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Στην Ισπανία, όπου τα παντοπωλεία κλειδώνουν το ελαιόλαδο για να αντιμετωπίσουν τις κλοπές, είναι σχεδόν 74% ακριβότερο.

Τον Αύγουστο, ένας μετρικός τόνος ελαιόλαδου κόστιζε περίπου 10 φορές περισσότερο από έναν μετρικό τόνο αργού πετρελαίου. Το 2019 η αναλογία κόστους ήταν λιγότερο από 5 προς 1.

Παραγωγοί όπως η Μασία μπορεί να είναι σε θέση να χρεώνουν περισσότερα για τα premium έλαια, εντούτοις αυτό δεν είναι αρκετό για να αντισταθμίσει την πτώση της παραγωγής και την αύξηση του κόστους των λιπασμάτων, της εργασίας, των γυάλινων φιαλών και της ηλεκτρικής ενέργειας. Και κάπου εδώ το κίνημα του ελαιοτουρισμού ελπίζει να κάνει τη διαφορά. Οι εμπειρία της συλλογής ελιάς και γευσιγνωσίας λαδιού είναι διαθέσιμες εδώ και μερικά χρόνια στις μεσογειακές χώρες, ωστόσο η Ιταλία χρησιμοποιεί ένα νέο νόμο που τέθηκε σε ισχύ πέρυσι για να προσπαθήσει να προσελκύσει τουρίστες στους ελαιώνες εκτός της περιόδου συλλογής.

Ο νόμος 169/19 διευκολύνει τους παραγωγούς να χρεώνουν είσοδο για εκδηλώσεις που σχετίζονται με την παραγωγή ελαιολάδου και έχει ως πρότυπο μια παρόμοια νομοθεσία για το κρασί, η οποία βοήθησε τους Ιταλούς οινοπαραγωγούς να καθιερωθούν διεθνώς . Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν από συναυλίες σε αιωνόβιους ελαιώνες μέχρι συνεδρίες για διαλογισμό και γιόγκα ανάμεσα στα δέντρα και ποδηλατικές και πεζοπορικές διαδρομές σε περιοχές καλλιέργειας. Περισσότεροι από 25.000 άνθρωποι έλαβαν μέρος στην εκδήλωση «Περίπατος στους ελαιώνες» σε 163 ελαιοπαραγωγικές πόλεις και χωριά τον Οκτώβριο, που διοργανώθηκε από την Citta dell'Olio, μια ένωση που υποστηρίζει την τουριστική προσπάθεια.

Η Φαμπιόλα Πουλιέρι, σομελιέ ελαιολάδου, η οποία έγραψε το βιβλίο Olive Tourism, Opportunities for Producers and Regions (Agra Editrice), αναφέρει ότι ο ελαιοτουρισμός θα μπορούσε να βοηθήσει στην υστεροφημία των ανεξάρτητων παραγωγών. Κάτι ανάλογο έγινε και με τον νόμο για το κρασί στην Ιταλία, ένας νόμος που βοήθησε τα μέγιστα στην αναγνωρισιμότητα των κρασιών της χώρας.

«Τώρα υπάρχουν ευκαιρίες 365 ημέρες το χρόνο, όχι μόνο κατά την περίοδο της συγκομιδής και της έκθλιψης τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο, για να επωφεληθούμε από τον τουρισμό και να δώσουμε οικονομική ώθηση στους παραγωγούς», τονίζει.

Οι παραγωγοί έχουν ένα παράπλευρο όφελος από την αύξηση του τουρισμού. Συγκεκριμένα, βλέπουν να αναγνωρίζεται η σκληρή εργασία που απαιτείται για την παραγωγή ενός μικρού μπουκαλιού ελαιολάδου. «Το πιο σημαντικό είναι ότι οι άνθρωποι βλέπουν ότι δεν ανοίγεις απλώς τη βρύση και βγαίνει λάδι», αναφέρει χαρακτηριστικά η Μασία.

«Αφού το περάσεις όλο αυτό, σκέφτεσαι ότι το καλό λάδι πρέπει να είναι ακριβό για όλο τον κόπο που χρειάζεται για να παραχθεί», δηλώνει ο Ντέιβιντ Σέρινταν, δικαστής στο Ανώτατο Δικαστήριο του Χάρτφορντ, ο οποίος έκανε το ταξίδι στο κτήμα I Moricci με τη σύζυγο και την κόρη του.

Η Μασία εγκατέλειψε την καριέρα της ως χρυσοχόος πριν από 25 χρόνια για να ασχοληθεί με τη γεωργία και ελπίζει ότι η ώθηση του τουρισμού θα προτρέψει περισσότερους ανθρώπους να ενδιαφερθούν για το λάδι υψηλής ποιότητας όπως το δικό της.

«Σε 100 ανθρώπους, υπάρχουν πιθανώς τέσσερις που ενδιαφέρονται για το ελαιόλαδο. Όμως για μένα, αυτό είναι αρκετό και σε αυτούς τους ανθρώπους θέλω να επικεντρωθώ», καταλήγει.