Έρευνα: Ο ποιοτικός ύπνος μπορεί να προστατέψει από την άνοια

Η άνοια είναι η προοδευτική απώλεια γνωστικών ικανοτήτων, όπως η μνήμη, η οποία είναι αρκετά σημαντική ώστε να επηρεάζει τις καθημερινές δραστηριότητες ενός ατόμου.

Μπορεί να προκληθεί από διάφορες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ, η οποία είναι η πιο κοινή μορφή της.

Η άνοια προκαλείται από των απώλεια νευρώνων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Δεδομένου ότι μέχρι να εμφανιστούν τα συμπτώματα, έχουν ήδη συμβεί πολλές αλλαγές στον εγκέφαλο, πολλοί επιστήμονες επικεντρώνονται στη μελέτη των επικίνδυνων παραγόντων και σε εκείνους που προστατεύουν από την άνοια.

Ένας επικίνδυνος παράγοντας, ή αντίστροφα, ένας που προστατεύει, είναι μια κατάσταση ή μια συμπεριφορά που μεγαλώνει ή μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης μιας νόσου, ωστόσο δεν εγγυάται κανένα από τα δύο αποτελέσματα. Ορισμένοι επικίνδυνοι παράγοντες για τη νόσο Αλτσχάιμερ και την άνοια, όπως η ηλικία ή η κληρονομικότητα, δεν μπορούν να τροποποιηθούν, εντούτοις υπάρχουν αρκετοί άλλοι παράγοντες που μπορούμε να επηρεάσουμε, συγκεκριμένα οι συνήθειες του τρόπου ζωής και οι επιπτώσεις τους στη συνολική μας υγεία.

Αυτοί οι επικίνδυνοι παράγοντες περιλαμβάνουν την κατάθλιψη, την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, την κοινωνική απομόνωση, την υψηλή αρτηριακή πίεση, την παχυσαρκία, τον διαβήτη, την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα, καθώς και τον κακό ύπνο.

Η έρευνα Framingham Heart Study η οποία διεξάγεται για περισσότερο από 10 χρόνια επικεντρώθηκε στον παράγοντα του ύπνου. Ιδού τι έδειξαν τα αποτελέσματα.

Ο ύπνος ως παράγοντας κινδύνου ή προστασίας έναντι της άνοιας

Στο πλαίσιο της έρευνας, παρακολουθήθηκε και αναλύθηκε ο ύπνος ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω για να διαπιστωθεί ποιοι εμφάνισαν -ή όχι- άνοια.

Ο ύπνος φαίνεται να παίζει ουσιαστικό ρόλο σε μια σειρά από εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως η μνήμη. Ο καλής ποιότητας ύπνος θα μπορούσε επομένως να διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στην πρόληψη της άνοιας.

Ο ύπνος είναι σημαντικός για τη διατήρηση των καλών συνδέσεων στον εγκέφαλο. Πρόσφατα, η έρευνα αποκάλυψε ότι ο ύπνος φαίνεται να έχει μια λειτουργία παρόμοια με αυτή ενός απορριμματοφόρου για τον εγκέφαλο: ο βαθύς ύπνος θα μπορούσε να είναι ζωτικής σημασίας για την απομάκρυνση των μεταβολικών αποβλήτων από τον εγκέφαλο, συμπεριλαμβανομένης της απομάκρυνσης ορισμένων πρωτεϊνών, όπως εκείνες που είναι γνωστό ότι συσσωρεύονται στον εγκέφαλο των ατόμων με νόσο Αλτσχάιμερ.

Ωστόσο, οι δεσμοί μεταξύ του βαθύ ύπνου και της άνοιας χρειάζεται ακόμη να αποσαφηνιστούν.

Τι είναι ο βαθύς ύπνος;

Κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου περνάμε από διάφορα στάδια που διαδέχονται το ένα το άλλο και επαναλαμβάνονται.

Ο ύπνος NREM (ύπνος μη ταχείας κίνησης των ματιών) διακρίνεται στον ελαφρύ ύπνο NREM (στάδιο NREM1), τον ύπνο NREM (στάδιο NREM2) και τον βαθύ ύπνο NREM, που ονομάζεται επίσης ύπνος βραδέων κυμάτων (στάδιο NREM3). Ο τελευταίος συνδέεται με διάφορες λειτουργίες αποκατάστασης. Στη συνέχεια, ο ύπνος REM (ύπνος ταχείας κίνησης των ματιών) είναι το στάδιο που συνδέεται γενικά με τα πιο ζωντανά όνειρα. Ένας ενήλικας περνά γενικά περίπου το 15% έως 20 % κάθε νύχτας σε βαθύ ύπνο, αν προσθέσουμε όλες τις περιόδους του ύπνου NREM3.

Οι αρκετές αλλαγές στον ύπνο είναι συχνό φαινόμενο στους ενήλικες, όπως το να πηγαίνουν για ύπνο και να ξυπνούν νωρίτερα, να κοιμούνται για μικρότερα χρονικά διαστήματα και λιγότερο βαθιά και να ξυπνούν συχνότερα κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Η απώλεια του βαθύ ύπνου συνδέεται με την άνοια

Οι συμμετέχοντες στη μελέτη Framingham Heart Study αξιολογήθηκαν με καταγραφή του ύπνου -γνωστή ως πολυσομνογραφία- σε δύο περιπτώσεις, με διαφορά περίπου πέντε ετών, το διάστημα 1995-1998 και το 2001-2003.

Σε πολλούς ανθρώπους καταγράφηκε μείωση του βαθύ ύπνου βραδέων κυμάτων (NREM3) με την πάροδο των ετών, όπως είναι αναμενόμενο με τη γήρανση. Αντίθετα, η ποσότητα του βαθύ ύπνου σε ορισμένα άτομα παρέμεινε σταθερή ή και αυξήθηκε.

Η ομάδα των ερευνητών στη τη μελέτη Framingham Heart Study παρακολούθησε 346 συμμετέχοντες ηλικίας 60 ετών και άνω για άλλα 17 χρόνια, προκειμένου να παρατηρήσει ποιοι εμφάνισαν άνοια και ποιοι όχι.

Η προοδευτική απώλεια του βαθύ ύπνου με την πάροδο του χρόνου συνδέθηκε με αυξημένο κίνδυνο άνοιας, όποια και αν ήταν η αιτία, και ιδιαίτερα άνοιας τύπου Αλτσχάιμερ. Τα αποτελέσματα αυτά ήταν ανεξάρτητα από πολλούς άλλους επικίνδυνους παράγοντες για άνοια.

Αν και τα αποτελέσματα δεν αποδεικνύουν ότι η απώλεια του βαθύ ύπνου προκαλεί άνοια, υποδηλώνουν ότι θα μπορούσε να αποτελεί έναν επικίνδυνο παράγοντα για τους ηλικιωμένους. Άλλες πτυχές του ύπνου μπορεί επίσης να είναι σημαντικές, όπως η διάρκεια και η ποιότητά του.

Πρακτικές για τη βελτίωση του βαθύ ύπνου

Γνωρίζοντας τον αντίκτυπο της έλλειψης του βαθύ ύπνου στην υγεία, ποιες πρακτικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωσή του;

Πρώτα απ' όλα, αν κάποιος αντιμετωπίζει προβλήματα με τον ύπνο του, καλό είναι να μιλήσει με τον γιατρό του. Πολλές διαταραχές του ύπνου διαγιγνώσκονται και θεραπεύονται, ιδίως μέσω συμπεριφορικών (δηλαδή μη φαρμακευτικών) προσεγγίσεων.

Η υιοθέτηση καλών συνηθειών στον ύπνο μπορεί να βοηθήσει, όπως το να πέφτετε για ύπνο και να σηκώνεστε σε σταθερές ώρες ή να αποφεύγετε το έντονο ή μπλε φως στο κρεβάτι, όπως αυτό από τις οθόνες.

Καλό είναι επίσης να αποφεύγεται η καφεΐνη, να περιορίζεται η κατανάλωση αλκοόλ, να διατηρείται το βάρος στα φυσιολογικά πλαίσια, να υπάρχει ή δυνατόν σωματική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας και ο ύπνος να γίνεται σε ένα άνετο, σκοτεινό και ήσυχο περιβάλλον.

Αν ο βαθύς ύπνος συμβάλει στην πρόληψη της άνοιας, είναι κάτι που παραμένει προς διερεύνηση και μελέτη. Όμως ο ύπνος με καλές συνήθειες μπορεί να μας βοηθήσει να γεράσουμε με έναν πιο υγιή τρόπο.