O ESM, το φαινόμενο της πεταλούδας και το σοκ στις εφοδιαστικές αλυσίδες

Στα ασύλληπτα επίπεδα των 7.322 δολαρίων εκτινάχθηκε το κόστος της μεταφοράς ενός κοντέινερ από το λιμάνι της Σαγκάης στο λιμάνι του Ρότερνταμ, ενώ για να φτάσει στο λιμάνι της Γένοβας πάει λίγο πιο… φτηνά: μόλις 7.102 δολάρια! Κι όμως. Ενώ το πρόβλημα της μετ’ εμποδίων μεταφοράς εμπορευμάτων από τα λιμάνια της Άπω Ανατολής «σέρνεται» από τον περασμένο Νοέμβριο, όταν η «φωτιά» από τη Λωρίδα της Γάζας «πέρασε» στην Ερυθρά Θάλασσα, μόλις τώρα οι τεχνοκράτες στις Βρυξέλλες άρχισαν να συνειδητοποιούν τους κινδύνους που εγκυμονεί η παρατεταμένη διαταραχή στις εφοδιαστικές αλυσίδες.

Η πεταλούδα

«Στον σημερινό διασυνδεδεμένο κόσμο, ό,τι συμβαίνει στην άλλη άκρη του πλανήτη -ακόμη και η κατάσχεση ενός μόνο εμπορικού πλοίου- μπορεί να επηρεάσει άμεσα τις οικονομίες της ζώνης του ευρώ. Πρόκειται για μια απεικόνιση του φαινομένου της πεταλούδας, όταν οι γεωπολιτικές εντάσεις, αν και φαινομενικά απομακρυσμένες, μπορούν να χτυπήσουν κοντά στο σπίτι. Καθώς οι συγκρούσεις υποβόσκουν σε βασικές περιοχές του κόσμου, ζωτικής σημασίας εμπορικές οδοί, όπως η Ερυθρά Θάλασσα, τα Στενά του Ορμούζ και η Θάλασσα της Νότιας Κίνας, απειλούνται όλο και περισσότερο. Αυτές οι διαδρομές δεν είναι απλώς γραμμές σε έναν χάρτη- είναι οι αρτηρίες μέσω των οποίων ρέουν αγαθά και ενέργεια» σημειώνουν σε ειδική ανάλυση οικονομολόγοι του ESM, κρούοντας ηχηρό καμπανάκι κινδύνου.

Το ευρωπαϊκό εμπόριο αγαθών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη ναυτιλία, η οποία αποτελεί πάνω από το 70% τόσο των εισαγωγών όσο και των εξαγωγών το 2023. Όπως επισημαίνουν οι αναλυτές του ESM, οι βασικές θαλάσσιες διαδρομές έχουν γίνει ευάλωτες σε γεωπολιτικές συγκρούσεις.

Για παράδειγμα, οι πρόσφατες επιθέσεις σε πλοία που διέρχονται από την Ερυθρά Θάλασσα αναζωπύρωσαν τους κινδύνους διαταραχών της αλυσίδας εφοδιασμού και γέννησαν έναν σημαντικό φόβο: πώς θα επηρεάσει αυτό την Ευρώπη εάν οι διαταραχές αυτές διαρκέσουν περισσότερο ή αφορούν άλλες περιοχές;

Λόγω των επιθέσεων των ανταρτών Χούθι σε φορτηγά πλοία, η ναυτιλιακή διέλευση μέσω της Ερυθράς Θάλασσας -μια συστημικά σημαντική ναυτιλιακή οδός που μεταφέρει περίπου το 40% του ευρωπαϊκού/ ασιατικού εμπορίου- έχει μειωθεί κατά 60%. Αυτό αντισταθμίστηκε κυρίως με την αναδρομολόγηση της κυκλοφορίας μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας και τη μεταφορά ορισμένων εμπορευμάτων με αεροπλάνο ή μέσω ξηράς.

Διάφορα στοιχεία καθιστούν τον επαναπρογραμματισμό δύσκολη υπόθεση. Οι εναλλακτικές μέθοδοι μεταφοράς είναι πιο ακριβές και ενίοτε πιο χρονοβόρες, αυξάνοντας έτσι το συνολικό κόστος. Σε αντίθεση με τον αντίκτυπο της πανδημίας, τα πρόσφατα γεγονότα στην Ερυθρά Θάλασσα δεν προκάλεσαν συμφόρηση στον εφοδιασμό και είχαν περιορισμένο αντίκτυπο στις οικονομίες. Παρόλα αυτά, όπως τονίζει ο ESM, εάν η αναδρομολόγηση συνεχιστεί, θα μπορούσαν να προκύψουν λογιστικά ζητήματα όταν η ζήτηση για πλοία-φορείς υπερβαίνει τη διαθέσιμη προσφορά σε μια δεδομένη στιγμή.

Επιπλέον, οι υφιστάμενες συμφορήσεις στα λιμάνια της περιοχής θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν περαιτέρω το εμπόριο. Οι κακές καιρικές συνθήκες, κάτι για το οποίο είναι γνωστό το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, θα μπορούσαν επίσης να αυξήσουν την κατανάλωση καυσίμων και, συνεπώς, τον αριθμό των στάσεων κατά τη διάρκεια των ταξιδιών των πλοίων, ένας πρόσθετος περιορισμός στις λιμενικές χωρητικότητες. Συμπέρασμα; Τα ζητήματα αυτά καθιστούν τελικά τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού πιο ευάλωτες.

Το σοκ

Προτού φτάσουν στην Ευρώπη, ορισμένα πλοία που αναχωρούν από την Ασία διασχίζουν ένα άλλο σημείο ασφυξίας: τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Οι διαταραχές στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, που προκύπτουν από γεωπολιτικές συγκρούσεις στην περιοχή, θα μπορούσαν επίσης να είναι σημαντικές για τη ζώνη του Ευρώ. Η εξασθένιση του παγκόσμιου εμπορίου από την (Ανατολική) Ασία θα μπορούσε να βλάψει σοβαρά τη ζώνη του Ευρώ μέσω διαταραχών στις αλυσίδες εφοδιασμού, δεδομένης της σημαντικής εξάρτησής της από αυτή την ήπειρο για βασικές εισροές παραγωγής, κάτι που έγινε ολοφάνερο κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Σε ένα σενάριο όπου η αλλαγή δρομολογίων γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας θα συνεχιστεί - λόγω επίμονων ή κλιμακούμενων γεωπολιτικών συγκρούσεων στην Ερυθρά Θάλασσα - η ναυτιλιακή χωρητικότητα θα πρέπει να αυξηθεί κατά 30% περίπου, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ESM. Σε περίπτωση που είναι αδύνατο να αυξηθεί η χωρητικότητα σε σύντομο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές μεταφοράς, θα προκύψουν προβλήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού.

Χωρίς τη δυνατότητα παραλαβής αυτών των αγαθών που λείπουν από άλλες περιοχές, η παραγωγή στη ζώνη του Ευρώ θα μπορούσε να μειωθεί κατά περίπου 1,5%. Ο αντίκτυπος θα ήταν ετερογενής μεταξύ των χωρών της ζώνης του Ευρώ, ανάλογα με την εμπορική έκθεση των χωρών στην περιοχή της Ασίας. Η Γερμανία και οι μικρότερες χώρες θα επηρεάζονταν κυρίως από τη μείωση των εισροών από την Ασία, ενώ η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία θα επηρεάζονταν λιγότερο.