Στροφή της Ευρώπης στις αμυντικές δαπάνες - Η Ελλάδα έχει τις μεγαλύτερες δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ [πίνακες]
Τελικά στην Ευρώπη τίποτα δεν είναι τυχαίο κι όπως φαίνεται, ούτε η απόφαση να εξαιρούνται οι αμυντικές δαπάνες από τη διαδικασία του Υπερβολικού Ελλείμματος, έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία.
Σύμφωνα με το European Defence Agency, το 2022 οι αμυντικές δαπάνες των 27 κρατών- μελών αυξήθηκαν για όγδοη συνεχή χρονιά και ανήλθαν σε 240 δισεκατομμύρια ευρώ και δεν θα ήταν υπερβολή αν μιλούσε κανείς για κούρσα εξοπλισμών. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, οι αμυντικές δαπάνες έφθασαν το 1,5%, δηλαδή σε παρόμοιο επίπεδο με τα δύο προηγούμενα έτη.
Για την Ελλάδα τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Βρίσκεται μακράν στην πρώτη θέση, καθώς οι αμυντικές της δαπάνες το 2022 διαμορφώθηκαν στο 3,9% του ΑΕΠ της. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό μετά το 1988 (4,2% του ΑΕΠ), ενώ σε απόλυτους αριθμούς το ΝΑΤΟ υπολογίζει ότι οι αμυντικές δαπάνες το 2022 ξεπέρασαν τα 8 δισ ευρώ, με μια πρώτη εκτίμηση για το 2023 να τις προσδιορίζει στα 6,7 δισ ευρώ. Στη γειτονική Τουρκία, οι αντίστοιχες δαπάνες υπολογίζονται σε 15,8 δισ δολάρια ή στο 1,31% του ΑΕΠ της.
Σε πραγματικούς όρους, οι αμυντικές δαπάνες στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 6% σε σύγκριση με το 2021, δείχνοντας τις προσπάθειες των κρατών- μελών να διατηρήσουν την τάση αύξησης των συνολικών αμυντικών δαπανών σε ολόκληρη την Ένωση.
Σε σύγκριση με το ιστορικό χαμηλό του 2014, οι αμυντικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 69 δισ. ευρώ, ή κατά 40% σε πραγματικούς όρους. Ακόμα κι έτσι, τα κράτη μέλη θα πρέπει ακόμη να δαπανήσουν 76 δισ. ευρώ περισσότερα για να επιτύχουν την κατευθυντήρια γραμμή της δαπάνης 2% του ΑΕΠ για την άμυνα.
Όπως επισημαίνει το ινστιτούτο Bruegel, η ρωσική επιθετικότητα, η επιδείνωση της διεθνούς κατάστασης ασφαλείας και η πιθανή επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ - με πιθανές επιπτώσεις στις αμυντικές συμμαχίες - έχουν στρέψει το ενδιαφέρον στην αμυντική ικανότητα της Ευρώπης. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει, στα τέλη Φεβρουαρίου, μια νέα ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική στρατηγική και ένα πρόγραμμα αμυντικών επενδύσεων.
Η δημόσια υποστήριξη στην ΕΕ για τέτοιες πρωτοβουλίες είναι, κατ' αρχήν, υψηλή. Η πιο πρόσφατη έρευνα κοινής γνώμης του Ευρωβαρόμετρου έδειξε - σύμφωνα με προηγούμενες δημοσκοπήσεις - ότι το 79% των ερωτηθέντων τάσσεται είτε σθεναρά είτε λίγο υπέρ μιας μεγαλύτερης αμυντικής συνεργασίας σε επίπεδο ΕΕ και το 65% συμφωνεί ότι πρέπει να δαπανηθούν περισσότερα για την άμυνα στην ΕΕ.
Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις αυτές παρέχουν ελάχιστες λεπτομέρειες σχετικά με το ποια ακριβώς μορφή αμυντικής συνεργασίας της ΕΕ συγκεντρώνει την μεγαλύτερη δημόσια υποστήριξη.
Μια έρευνα σχετικά με τη στάση απέναντι στην άμυνα της ΕΕ, η οποία διεξήχθη στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες και την Ισπανία έδειξε ότι περίπου το ένα τρίτο των συμμετεχόντων τάσσονται υπέρ μιας μινιμαλιστικής εκδοχής του συντονισμού της ΕΕ στον τομέα της άμυνας. Αυτή η μινιμαλιστική εκδοχή θα περιελάμβανε συνεργασία και όχι ολοκλήρωση, με τις χώρες να έχουν δικαιώματα βέτο και εξαίρεσης. Ωστόσο, όταν προστέθηκαν στοιχεία στη μινιμαλιστική προσέγγιση, η υποστήριξη αυξήθηκε.
Δίνοντας τη δυνατότητα επιλογής, περίπου το 56% των ερωτηθέντων επέλεξε μια μαξιμαλιστική δέσμη αμυντικής συνεργασίας, με υψηλό επίπεδο ολοκλήρωσης σε επίπεδο ΕΕ. Αυτό θα περιελάμβανε μια πραγματική ευρωπαϊκή ένοπλη δύναμη στο μέγεθος ενός σώματος στρατού, αποφάσεις που θα λαμβάνονταν με πλειοψηφία από τις χώρες της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κοινές προμήθειες και καμία δυνατότητα εθνικής εξαίρεσης.
Με απλά λόγια, η έρευνα υποδηλώνει ότι όσο πιο φιλόδοξο είναι το ευρωπαϊκό αμυντικό σχέδιο, τόσο περισσότερο αυξάνεται η δημόσια υποστήριξη για τη στρατιωτική συνεργασία - και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν χρειάζεται να είναι υπερβολικά προσεκτική στη νέα ευρωπαϊκή αμυντική στρατηγική.
Φυσικά αμυντική συνεργασία και κοινό ευρωπαϊκό αμυντικό σχέδιο, συνεπάγεται χρηματοδοτήσεις και επενδύσεις. Κι όπως λένε από την Κομισιόν, «έφτασε πια η στιγμή να περάσει η ΕΕ από την άμεση αντίδραση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, στη δημιουργία μακροπρόθεσμης ευρωπαϊκής ικανότητας που θα της επιτρέψει να ενισχύσει την αμυντική της ετοιμότητα».
Στο τραπέζι βρίσκονται θέματα, όπως ο τρόπος συντονισμού της ζήτησης, ενίσχυσης των αλυσίδων εφοδιασμού, τόνωσης της καινοτομίας, στήριξης της ανταγωνιστικότητας του τομέα, καθώς και ο τρόπος καλύτερης συνεκτίμησης των αμυντικών στόχων στις πολιτικές της ΕΕ.