Τα σχέδια για να «τρέξουν» πιο γρήγορα τα δημόσια έργα

Η αλλαγή του νόμου 4412 που διέπει τους διαγωνισμούς δημοσίων έργων θα αποτελέσει μία από τις βασικές προτεραιότητες του υπουργείου Υποδομών τους πρώτους μήνες του 2020.

Στόχος είναι η αποτελεσματική αντιμετώπιση παθογενειών, οι οποίες οδηγούν σε σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση επενδύσεων, όπως τα ασυνήθιστα υψηλά ποσοστά εκπτώσεων και η χαμηλή απορροφητικότητα πόρων του ΕΣΠΑ που παρατηρείται πρωτίστως στην τοπική αυτοδιοίκηση.

Όπως αναφέρουν πηγές με γνώση των προτάσεων που εξετάζονται, οι αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο θα γίνουν λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα προβλήματα που έχει αντιμετωπίσει η αγορά τα τελευταία τρία έτη, από τότε δηλαδή που ξεκίνησε να εφαρμόζεται ο νόμος 4412.

Η ερμηνεία του στην πράξη έχει αποδειχθεί σε πολλές περιπτώσεις προβληματική, γεγονός που καταδεικνύουν και οι εκατοντάδες τροποποιήσεις που έχουν γίνει στο νόμο από το 2016 έως σήμερα.

Η ταχύτερη ολοκλήρωση επενδύσεων αποτελεί το βασικό ζητούμενο, δεδομένου ότι για την υλοποίηση ενός μεγάλου έργου στην Ελλάδα απαιτούνται κατά μέσο όρο 90 μήνες, όταν η αντίστοιχη διάρκεια στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυμαίνεται περίπου στο μισό. Μόνο για την έγκριση των απαραίτητων μελετών χρειάζονται περίπου δύο χρόνια.

Το νομοσχέδιο θα περιλαμβάνει διατάξεις για τον περιορισμό του φαινομένου των πολύ υψηλών εκπτώσεων, οι οποίες συχνά οδηγούν τα δημόσια έργα σε τέλμα.

Όπως αναφέρουν καλά πληροφορημένες πηγές, οι προτάσεις υπό εξέταση αφορούν στην εισαγωγή νέων κριτηρίων ανάθεσης έργων. Τα κριτήρια αυτά θα είναι μετρήσιμα αριθμητικά προκειμένου να αλλάξει η υφιστάμενη διαδικασία στην οποία η οικονομική προσφορά παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο.

Κατά τις ίδιες πηγές, ο χρόνος ολοκλήρωσης των έργων θα μπορούσε να αποτελέσει ένα κριτήριο, όπως και η προσαύξηση του χρόνου εγγύησης που προσφέρουν οι υποψήφιοι για τα έργα τα οποία διεκδικούν.

Οι τελικές διατάξεις του σχεδίου νόμου θα συνάδουν με προτάσεις που έχουν διατυπωθεί από τεχνικούς φορείς όπως ο Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ), ο Σύνδεσμος Ελληνικών Εταιρειών Γραφείων Μελετών (ΣΕΓΜ) και ο Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών Ανωτέρων Τάξεων (ΣΤΕΑΤ).

Οι τρεις σύνδεσμοι μάλιστα εδώ και αρκετούς μήνες έχουν αναλάβει την εκπόνηση σχεδίου δράσεων και πρωτοβουλιών για την ανάκαμψη και την εξυγίανση του τεχνικού κλάδου. Στο πλαίσιο αυτό ανακοίνωσαν τον περασμένο Μάιο την ίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου Βιομηχανίας Υποδομών και Κατασκευών (ΕΣΒΥΚ).

Στην αντιμετώπιση του φαινομένου των υψηλών εκπτώσεων αναμένεται να συμβάλλει και η επίβλεψη έργων και μελετών από ιδιωτικούς φορείς, η οποία αποτελεί προτεραιότητα του υπουργείου Υποδομών όπως άλλωστε έχει δηλώσει ο Κώστας Καραμανλής.

Μία από τις αλλαγές που εξετάζονται στο 4412 είναι και η δυνατότητα επίβλεψης έργων από ελεύθερους επαγγελματίες, κυρίως σε ό,τι αφορά επενδύσεις σε υποδομές δήμων οι οποίοι δεν διαθέτουν μηχανικούς.

Ο τρόπος λειτουργίας του επιτυχημένου θεσμού των ελεγκτών δόμησης, οι οποίοι με απαίτηση των θεσμών πήραν την σκυτάλη των ελέγχων των εργασιών δόμησης από τις πολεοδομίες, αναμένεται να αποτελέσει οδηγό για τις νέες διατάξεις.

Υπό εξέταση είναι και η αλλαγή της κλήρωσης που προβλέπεται τώρα στο μητρώο μελετητών δημοσίων έργων, προκειμένου οι επαγγελματίες στους οποίους ανατίθεται η εκπόνηση μελετών να έχουν γνώση των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή στην οποία πρόκειται να γίνει το έργο.

Στο σχέδιο νόμου θα ενταχθούν διατάξεις για τον καθορισμό του θεσμικού πλαισίου και για τις λεγόμενες πρότυπες προτάσεις (unsolicited proposals) για την επιτάχυνση έργων.

Η διαδικασία αυτή δίνει τη δυνατότητα σε ιδιώτες να προτείνουν έργα τα οποία δεν εντάσσονται στα άμεσα σχέδια της κυβέρνησης. Οι προτάσεις που θα κατατίθενται με ιδιωτική πρωτοβουλία θα περιλαμβάνουν όλες τις απαραίτητες τεχνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές μελέτες.

Η πρόταση μαζί με τις προκαταρκτικές μελέτες θα υποβάλλονται σε ειδική δημόσια υπηρεσία που θα είναι επιφορτισμένη με την αξιολόγηση των προτεινόμενων σχεδίων. Εφόσον αξιολογηθούν θετικά, η αρμόδια υπηρεσία θα ζητάει από τον ιδιωτικό φορέα να καταθέσει οριστικές μελέτες προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία δημοπράτησης του έργου.

Η υλοποίηση των επενδύσεων που θα προχωρούν με τη διαδικασία αυτή θα γίνεται είτε με σύμβαση παραχώρησης είτε με τη σύμπραξη δημόσιου ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), ενώ ο ιδιώτης που θα έχει προτείνει την επένδυση θα πριμοδοτείται στη διαγωνιστική διαδικασία, δεδομένου ότι θα έχει ολοκληρώσει με δικά του έξοδα όλα τα απαραίτητα βήματα για τη δημοπράτηση του έργου.

Ο ιδιώτης ο οποίος έχει υποβάλει την πρότυπη πρόταση θα αποζημιώνεται σε περίπτωση που δεν κηρυχθεί μειοδότης του έργου για το κόστος της προπαρασκευής, ενώ θα έχει και το δικαίωμα να κατοχυρώσει το έργο, ισοφαρίζοντας τη χαμηλότερη προσφορά.

Σύμφωνα με στελέχη του κατασκευαστικού κλάδου οι πρότυπες προτάσεις, οι οποίες ήδη εφαρμόζονται σε αρκετές χώρες, θα μπορούσαν να αποτελέσουν χρήσιμο εργαλείο κυρίως για την υλοποίηση έργων που έχουν υψηλό βαθμό ωριμότητας και για συνοδευτικά έργα σε επενδύσεις μεγάλης κλίμακας.