Κλιματική αλλαγή: Το 2023 ήταν η πιο ζεστή χρονιά στην ιστορία - Το 2024 προβλέπεται να είναι θερμότερη
Το 2023 ήταν η χρονιά που καταγράφηκε ως η θερμότερη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ωστόσο οι ειδικοί εκτιμούν ότι το 2024 θα είναι ακόμη πιο θερμό έτος σε σχέση με το περυσινό και αναμένουν ακόμη περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Η κλιματική αλλαγή είναι φυσικά o κύριος παράγοντας γι αυτές τις υψηλές θερμοκρασίες. Η καύση των ορυκτών καυσίμων αυξάνει την ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, προκαλώντας άνοδο της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας. Το 2023, ο μέσος όρος ήταν περίπου 1,4 βαθμός Κελσίου υψηλότερα από την προβιομηχανική εποχή. Οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι φέτος ο μέσος όρος θα είναι από 1,3 έως 1,6 βαθμό.
Αυτό όμως που κάνει τους επιστήμονες ακόμη πιο επιθετικούς στις προβλέψεις τους για το 2024 είναι το φαινόμενο Ελ Νίνιο, μία από τις τρεις φάσεις ενός πολυετούς κλιματικού κύκλου, γνωστού ως Ελ Νίνιο-Νότια Ταλάντωση. Ως φαινόμενο Ελ Νίνιο, ορίζονται τα θερμότερα νερά στον τροπικό Ειρηνικό, ενώ η Λα Νίνια είναι τα αντίστοιχα ψυχρότερα (Υπάρχει επίσης μια ουδέτερη φάση.) Όταν οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας θερμαίνονται κατά τη διάρκεια του Ελ Νίνιο, το ίδιο συμβαίνει και με τον αέρα πάνω από το νερό εξαιτίας αλλαγών στην κυκλοφορία των ωκεανών και στα καιρικά πρότυπα.
Φανταστείτε μια κατσαρόλα με νερό που ζεσταίνεται σε μια σόμπα, λέει η Ούλα Χίντε, επιστήμονας που εργάζεται σε μοντέλα ωκεανών για τη η μη κερδοσκοπική οργάνωση [C]Worthy. Αν ρίξετε κρύο νερό στην κατσαρόλα, «θα αισθανθείτε μόνο μια μικρή αλλαγή στη θερμοκρασία της κατσαρόλας», προσθέτει. Αυτό είναι ουσιαστικά που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της Λα Νίνια, όταν το κρύο νερό ανεβαίνει από τα βάθη του ωκεανού στην επιφάνεια.
Τώρα σταματήστε να ρίχνετε το κρύο νερό. Ξαφνικά, το νερό στην κατσαρόλα ζεσταίνεται πολύ πιο γρήγορα. Αυτός είναι ο αντίκτυπος του Ελ Νίνιο, λέει η Χίντε και όσο περισσότερο διαρκεί, τόσο θερμότερος γίνεται ο Ειρηνικός και ο αέρας πάνω από αυτόν. Δεδομένου ότι ο Ελ Νίνιο διαρκεί συνήθως μήνες μέχρι να κορυφωθεί, υπάρχει επίσης μια «υστέρηση ή καθυστέρηση μεταξύ της θέρμανσης του τροπικού Ειρηνικού και της αύξησης των παγκόσμιων επιφανειακών θερμοκρασιών», αναφέρει ο Μάικλ Μακ Φάντεν, ανώτερος επιστήμονας της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας.
Με άλλα λόγια, το δεύτερο έτος ενός Ελ Νίνιο είναι συχνά θερμότερο από το πρώτο.
Τις τελευταίες δεκαετίες, το διπλό χτύπημα της κλιματικής αλλαγής και του Ελ Νίνιο δημιούργησε μια σειρά από θερμά έτη-ρεκόρ. Σύμφωνα με μια μελέτη, τα ακραία φαινόμενα μεταξύ του Ελ Νίνιο και της Λα Νίνια έχουν ενταθεί κατά περίπου 30% από το 1960 σε σύγκριση με τις έξι προηγούμενες δεκαετίες, με την υπερθέρμανση του πλανήτη να συμβάλλει πιθανώς κατά το ένα τρίτο σε αυτό. Μπορεί να μην ακούγεται πολύ, αλλά σημαίνει ότι «τα ισχυρότερα φαινόμενα γίνονται ακόμη πιο ισχυρά. Αυτά είναι τα πιο επιζήμια», τονίζει ο Μακ Φάντεν.
Παρόλα αυτά, ο περυσινός καύσωνας ήταν ανεπανάληπτος. Σχεδόν κάθε μήνας του 2023 ήταν θερμότερος από τον μέσο όρο της περιόδου 1991-2020 και το τελευταίο μέρος του έτους, μετά την έναρξη του Ελ Νίνιο, κατέρριψε κάθε ρεκόρ: Ο Ιούνιος, ο Ιούλιος, ο Αύγουστος, ο Σεπτέμβριος, ο Οκτώβριος και ο Νοέμβριος ήταν όλοι οι θερμότεροι μήνες στην καταγεγραμμένη ιστορία. Ο Ιούλιος ήταν ο θερμότερος μήνας που έχει παρατηρηθεί ποτέ και η 6η Ιουλίου ήταν η θερμότερη ημέρα. Ο Σεπτέμβριος ήταν τόσο ασυνήθιστα ζεστός που ο επιστήμονας του Berkeley Earth για το κλίμα Ζέκε Χάουσφάδερ χαρακτήρισε το ρεκόρ ως «gobsmackingly bananas».
Κάποιες από τις θερμοκρασίες αυτές δεν συμβάδιζαν με τα τυπικά πρότυπα του Ελ Νίνιο. Οι θερμοκρασίες στον Ατλαντικό Ωκεανό σημείωσαν ρεκόρ στα τέλη Ιουλίου, για παράδειγμα, κάτι που συνήθως δεν προκαλείται από τον Ελ Νίνιο.
Αυτές οι ανωμαλίες το 2023 καθιστούν τις θερμοκρασίες του 2024 ακόμη πιο σημαντικές για μελέτη. Και υπάρχουν ήδη κάποιες εικασίες για το τι θα φέρει η φετινή ζέστη, καθώς ο Ελ Νίνιο τείνει να αυξάνει τις πιθανότητες για ορισμένους τύπους καιρού σε ορισμένες περιοχές.
Καθώς το θερμότερο τμήμα του Ειρηνικού Ωκεανού μετατοπίζεται προς τα ανατολικά, μπορούμε να περιμένουμε μια «αναδιοργάνωση» των ανέμων, της ωκεάνιας μετατόπισης και των βροχοπτώσεων σε ολόκληρο τον πλανήτη, επισημαίνει η Χίντε. Αυτό είναι πιθανό να σημαίνει μια τάση για ξηρασία σε μέρη που έχουν συνηθίσει σε περισσότερες βροχοπτώσεις και το αντίστροφο. Και οι δύο αυτές μετατοπίσεις έχουν επιπτώσεις στη γεωργία: Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών ανησυχεί ιδιαίτερα για την επισιτιστική ασφάλεια φέτος εξαιτίας της ξηρασίας στην Ανατολική Ασία, τη νότια Αφρική και την Κεντρική Αμερική.
Ο Ελ Νίνιο φέρνει επίσης ξηρό καιρό στον Αμαζόνιο -ο οποίος ήδη ταλαιπωρείται από σοβαρή ξηρασία- και θα μπορούσε να προκαλέσει περισσότερες βροχοπτώσεις στη νοτιοανατολική Βραζιλία και τη γειτονική Ουρουγουάη, υπογραμμίζει ο Μακ Φάντεν. Στο μεταξύ, αναμένει ότι οι νότιες πολιτείες των ΗΠΑ θα είναι φέτος «πιο υγρές και δροσερές από το κανονικό».
Η μετατόπιση των θερμότερων υδάτων και των βροχοπτώσεων εξαιτίας του Ελ Νίνιο στον Ειρηνικό αφήνει τον ουρανό πιο καθαρό πάνω από τη νοτιοανατολική Ασία, ιδιαίτερα εκεί που συνορεύει με τον ωκεανό. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει περισσότερος ήλιος για να στεγνώσει τη γη και τη βλάστηση, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο για πυρκαγιές. Η Ινδονησία δίνει ήδη μάχη με μερικές από τις χειρότερες δασικές πυρκαγιές από το 2019, λέει ο Τόμας Σμιθ, αναπληρωτής καθηγητής περιβαλλοντικής γεωγραφίας στο London School of Economics. Οι πρώτοι μήνες του τρέχοντος έτους είναι πιθανό να φέρουν μεγαλύτερο κίνδυνο για πυρκαγιές στις περιοχές αυτές, καθώς και στην ανατολική Αυστραλία.
Στις ΗΠΑ και τον Καναδά, ο Ελ Νίνιο αναμένεται να φέρει ζέστη στις βορειοδυτικές ακτές του Ειρηνικού την άνοιξη, κάτι που σημαίνει ότι στις περιοχές αυτές την καλοκαιρινή περίοδο θα μπορούσαν να ξεσπάσουν πυρκαγιές. Ο Σμιθ αναφέρει ότι υπάρχει ιδιαίτερα υψηλός κίνδυνος «ακραίων φαινομένων πυρκαγιών» στην Αλάσκα.
Το περυσινό ρεκόρ χαμηλών θαλάσσιων πάγων και οι υψηλές θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν σε απροσδόκητες επιπτώσεις στην Ευρώπη, σύμφωνα με τη Βίκι Τόμσον, κλιματολόγο στο Βασιλικό Μετεωρολογικό Ινστιτούτο της Ολλανδίας. «Η αλλαγή στους θαλάσσιους πάγους είναι πιθανό να επηρεάσει το ρεύμα στον Βόρειο Ατλαντικό, ίσως αλλάζοντας περισσότερο τη θέση του, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ισχυρότερες καταιγίδες στην Ευρώπη. Ή οι καταιγίδες θα μπορούσαν να ακολουθήσουν διαφορετική τροχιά και να επηρεάσουν μια διαφορετική περιοχή από αυτές που ήταν οι πιο πιθανές περιοχές στο παρελθόν».
Τον Δεκέμβριο, ένα δημοσίευμα στο περιοδικό Science προειδοποίησε για την πιθανότητα μαζικής λεύκανσης και θνησιμότητας των κοραλλιών από την αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών. Ο Άνταμ Σάιφ , επικεφαλής των μακροπρόθεσμων προβλέψεων στη Μετεωρολογική Υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου, δηλώνει ότι «δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα υπάρξει πρωτοφανής λεύκανση των κοραλλιών στον Ειρηνικό τους επόμενους μήνες». Το 2016, το δεύτερο έτος ενός άλλου ισχυρού φαινομένου Ελ Νίνιο, ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Ύφαλος υπέστη τη χειρότερη λεύκανση που έχει συμβεί ποτέ.
Αν η συμβατική θεωρία υποστηρίζει ότι το δεύτερο έτος ενός Ελ Νίνιο είναι θερμότερο από το πρώτο, υποδηλώνει επίσης ότι αυτός ο Ελ Νίνιο θα ατονήσει μέχρι τα μέσα του 2024. Σε εκείνο το σημείο, οι θερμοκρασίες θα πρέπει να επιστρέψουν στο «κανονικό» επίπεδο -δηλαδή να εξακολουθούν να αυξάνονται, αλλά όχι τόσο πολύ εκτός της τάσης.
Όμως, ο τρόπος με τον οποίο το 2023 ήταν θερμό, εγείρει το φάσμα της δυναμικής καιρού-κλίματος που δεν κατανοούμε πλήρως. Και αυτό σημαίνει ότι καμία συμβατική θεωρία δεν είναι αλάνθαστη.
«Δεν ξέρουμε αν έχει συμβεί κάτι άλλο στο κλιματικό σύστημα και μπορεί να έχουμε περάσει κάποιο σημείο καμπής», λέει ο Κάρλο Μπουοντέμπο, διευθυντής της υπηρεσίας Copernicus Climate Change Service στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Προβλέψεων Καιρού. «Δεν έχουμε αποδείξεις γι' αυτό, αλλά δεν έχουμε και αποδείξεις για το αντίθετο».