Γιατί κάποιοι γράφουν με το αριστερό

Οι αριστερόχειρες δεν έχουν αντιμετωπιστεί, κατά τη διάρκεια των αιώνων, με τον καλύτερο τρόπο.

Εχουν διωχθεί για το ότι... γράφουν με το αριστερό, έχουν χαρακτηριστεί σαν δαίμονες, ακόμα και ως μάγισσες, παρά το γεγονός ότι αποτελούν περίπου το 10% του πληθυσμού.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών έχουν παρουσιαστεί διάφορες θεωρίες σχετικά με το γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι αριστερόχειρες, συμπεριλαμβανομένης μιας ξεπερασμένης ιδέας ότι έχει να κάνει με τις μητέρες που βιώνουν έντονο άγχος κατά την εγκυμοσύνη τους.

Ερευνα από τη δεκαετία του '80 έχει διαπιστώσει ότι η προτίμηση μας για το αριστερό ή δεξί μας χέρι πιθανότατα προσδιορίζεται πριν γεννηθούμε -ενδεχομένως την όγδοη εβδομάδα της κύησης. Από τη 13η εβδομάδα στη μήτρα, τα μωρά τείνουν να πιπιλίζουν είτε το δεξί τους είτε τον αριστερό αντίχειρά τους.

Αρχικά θεωρείτο ότι οι γενετικές διαφορές μεταξύ του αριστερού και του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου καθορίζουν αν κάποιος είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας. Αλλά μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρυσι στο περιοδικό eLife διαπίστωσε ότι η απάντηση θα μπορούσε να βρίσκεται στο νωτιαίο μυελό.

Η έρευνα των Sebastian Ocklenburg, Judith Schmitz και Onur Gunturkun από το Πανεπιστήμιο Ruhr του Bochum μαζί με άλλους συναδέλφους από την Ολλανδία και τη Νότια Αφρική, διαπίστωσε ότι η γονιδιακή δραστηριότητα στο νωτιαίο μυελό ήταν ασύμμετρη στη μήτρα και αυτό θα μπορούσε να έχει σαν συνέπεια τον καθορισμό των αριστερόχειρων και των δεξιόχειρων.

Οι κινήσεις του βραχίονα και του χεριού ξεκινούν από τον εγκέφαλο, σε μια περιοχή που ονομάζεται κινητικός φλοιός του εγκεφάλου, η οποία στέλνει ένα σήμα στο νωτιαίο μυελό που μεταφράζεται σε κίνηση. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ενώ το έμβρυο αναπτύσσεται στη μήτρα, μέχρι περίπου τις 15 εβδομάδες, ο κινητικός φλοιός του εγκεφάλου και ο νωτιαίος μυελός δεν έχουν συνδεθεί ακόμη, αλλά το αν το παιδί θα είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας έχει ήδη καθοριστεί.

Με άλλα λόγια, το έμβρυο μπορεί ήδη να ξεκινήσει κινήσεις και να επιλέξει το αν θα είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας, πριν ακόμη αρχίσει ο εγκέφαλος να ελέγχει το σώμα.

Για να το μελετήσουν αυτό, οι ερευνητές ανέλυσαν την έκφραση γονιδίων στο νωτιαίο μυελό από την όγδοη έως την 12η εβδομάδα της κύησης. Διαπίστωσαν σημαντικές διαφορές στο αριστερό και το δεξί τμήμα του νωτιαίου μυελού που ελέγχουν την κίνηση του βραχίονα και των ποδιών.

Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ασύμμετρη φύση του νωτιαίου μυελού θα μπορούσε να ορίζεται από την επιγενετική δηλαδή από το πώς οι οργανισμοί επηρεάζονται από αλλαγές στην έκφραση των γονιδίων τους και όχι από τα ίδια τα γονίδια αυτά καθεαυτά. Αυτές οι αλλαγές συχνά προκαλούνται από περιβαλλοντικές επιρροές και μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνει ένα μωρό.

Αυτές οι διαφορές γονιδιακής έκφρασης θα μπορούσαν να επηρεάσουν το δεξί και το αριστερό μέρος του νωτιαίου μυελού διαφορετικά, με αποτέλεσμα να προκύπτουν αριστερόχειρες και δεξιόχειρες.

Οι επιστήμονες έχουν προσπαθήσει από καιρό να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα.

Το 2012, οι ερευνητές του Northwestern University ανέπτυξαν ένα μαθηματικό μοντέλο για να δείξουν ότι το ποσοστό των αριστερόχειρων ήταν αποτέλεσμα της ανθρώπινης εξέλιξης - συγκεκριμένα το αποτέλεσμα μιας εξισορρόπησης μεταξύ «συνεργασίας» και «ανταγωνισμού».

Με άλλα λόγια, νόμιζαν ότι, αν και ο τρόπος που καθορίζονται οι αριστερόχειρες και οι δεξιόχειρες μπορεί να είναι γενετικός, θα μπορούσε να υπάρχει ένας κοινωνικός παράγοντας που να εξηγεί γιατί οι δεξιόχειρες είναι η συντριπτική πλειοψηφία και οι αριστερόχειρες τόσο λίγοι.

«Όσο πιο κοινωνικό είναι το ζώο - όπου η συνεργασία είναι πολύτιμη - τόσο περισσότερο ο γενικός πληθυσμός θα τείνει προς τη μία πλευρά», δήλωσε στο LiveScience ο Daniel Abrams, βοηθός καθηγητής στη Σχολή Μηχανικών και Εφαρμοσμένων Επιστημών McCormick που βοήθησε στην ανάπτυξη του μοντέλου.

«Ο σημαντικότερος παράγοντας για μια αποτελεσματική κοινωνία είναι ο υψηλός βαθμός συνεργασίας», πρόσθεσε. «Στον άνθρωπο, αυτό έχει οδηγήσει σε μια πλειοψηφία των δεξιόχειρων».

Στην πραγματικότητα, η Judith Schmitz, ένας από τους συγγραφείς της νέας μελέτης, δήλωσε στο Business Insider ότι οι δίδυμες μελέτες έχουν δείξει ότι ο ρόλος που παίζει η γενετική στο να επηρεάσει έναν άνθρωπο για το αν θα είναι αριστερόχειρας, ανέρχεται στο 25%.

Η νέα μελέτη δεν μπόρεσε να εξηγήσει γιατί η πλειοψηφία είναι δεξιόχειρες, αλλά ο εξήγησε πώς η έρευνα των πτηνών μπορεί να δείξει πώς μπορεί να η γενετική και περιβαλλοντικοί παράγοντες να βρίσκονται πίσω από αυτό.

«Στα κοτόπουλα και τα περιστέρια, ένας γενετικός παράγοντας καθορίζει τη θέση στο αυγό πριν από την εκκόλαψη - το έμβρυο είναι κυρτωμένο έτσι ώστε το δεξί μάτι να βλέπει στο ημιδιαφανές κέλυφος των αυγών, ενώ το αριστερό μάτι καλύπτεται από το σώμα του ίδιου του εμβρύου», είπε και πρόσθεσε: Έτσι ο δεξιός οφθαλμός διεγείρεται από το φως πριν την εκκόλαψη, ενώ ο αριστερός δεν έχει την ίδια ευαισθησία στο φως. Αυτός ο συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων (φως) προκαλεί οπτική ασυμμετρία: Το δεξί μάτι των περιστεριών και των κοτόπουλων είναι καλύτερα στην οπτική διάκριση, κατηγοριοποίηση και απομνημόνευση των οπτικών μοτίβων. Αν τα κοτόπουλα ή τα περιστέρια αυγών επωάζονται στο σκοτάδι, αποτρέπεται η ανάπτυξη αυτής της ασυμμετρίας.

Το γιατί ακριβώς οι άνθρωποι είναι αριστερόχειρες εξακολουθεί να είναι ένα μυστήριο - εν μέρει επειδή οι αριστερόχειρες συχνά αποκλείονται από την επιστημονική έρευνα, λένε οι ειδικοί - και είναι δύσκολο να ερευνηθεί αν ένα παιδί θα είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας, αμέσως μετά τη γέννησή του.

Ένα πράγμα που γνωρίζουμε, ωστόσο, είναι ότι οι νευρολογικές διαφορές μεταξύ αριστερού και δεξιού προσώπου είναι μικρές και υποτιθέμενες συμπεριφορικές ή ψυχολογικές διακρίσεις έχουν σε μεγάλο βαθμό αποβληθεί.