Tρεις λύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος του υπερτουρισμού

Φέτος, 142 χώρες αναμένεται να ξεπεράσουν τις προ της πανδημίας τουριστικές επιδόσεις τους, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού, από ένα σύνολο 185 χωρών που παρακολουθεί ο οργανισμός.

Την επόμενη δεκαετία, ο τουρισμός προβλέπεται να εξελιχθεί σε μια βιομηχανία αξίας 16 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που θα δημιουργήσει το 12,2% των παγκόσμιων θέσεων εργασίας. Αλλά ο συνωστισμός και το αυξανόμενο κόστος που τον συνοδεύει έχουν κάνει τους ντόπιους σε πολλές πόλεις να αισθάνονται κουρασμένοι.

«Δεν είναι ότι ο τουρισμός ήταν μια δύναμη για το καλό και τώρα έχει γίνει μια δύναμη για το κακό», εξηγεί ο Ondrej Mitas, ανώτερος λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών της Μπρέντα στην Ολλανδία. Ο Mitas, ο οποίος ειδικεύεται στον υπερτουρισμό, λέει ότι συχνά περιγράφεται ως ένα ενιαίο μη διαχειρίσιμο ζήτημα. Αν το διαχωρίσετε σε μικρότερα συστατικά μέρη, υποστηρίζει, είναι ευκολότερο να βρείτε λύσεις.

Στο μυαλό του, ο υπερτουρισμός είναι στην πραγματικότητα τέσσερα ξεχωριστά προβλήματα. Υπάρχει ο κλασικός υπερπληθυσμός των δημοφιλών περιοχών. Το άλλο είναι οι επισκέπτες που δεν σέβονται τα πολιτιστικά πρότυπα - ας πούμε, που κουνάνε selfie sticks ή που ξεγυμνώνουν τους ώμους τους σε μια εκκλησία, σημειώνει το Bloomberg.

Στη συνέχεια, υπάρχουν αυτοί που γίνονται απρεπείς ή καταστρέφουν τη δημόσια περιουσία. Τελευταίο είναι το πιο ύπουλο σκέλος του υπερτουρισμού: όταν οι ντόπιοι δεν επωφελούνται επαρκώς από τον τουρισμό στις κοινότητές τους, λόγω της άνισης κατανομής των κερδών. Αυτό είναι που οδηγεί πιο συχνά σε αντίσταση σε επίπεδο κατοίκων, όπως είδαμε στην Ισπανία αυτό το καλοκαίρι. «Αυτό είναι ένα πολιτικό πρόβλημα", λέει ο Mitas. "Είναι πολύ πιο δύσκολο να λυθεί».

Υπάρχει λόγος για τον Mitas -και για τους υπόλοιπους ταξιδιώτες- να είναι αισιόδοξος.

Λύσεις για καθένα από αυτά τα ζητήματα δοκιμάζονται σε διάφορους προορισμούς σε όλο τον κόσμο, από την Κοπεγχάγη έως την Ταϊλάνδη και τη Χαβάη. Ακολουθούν τρεις τέτοιες πρωτοποριακές πρωτοβουλίες, κάποιες νέες, κάποιες που ετοιμάζονται εδώ και χρόνια. Αν και είναι ακόμη σχετικά μικρές, η καθεμία έχει τη δυνατότητα να επεκταθεί σε όλο τον κόσμο - και να επηρεάσει ένα ολοένα αυξανόμενο μερίδιο των ταξιδιωτών.

Επαναπροσδιορισμός των "Must-Sees" ενός προορισμού

Σε ένα πείραμα του 2021 που διεξήγαγε ο Mitas και η ομάδα του στο Πανεπιστήμιο της Μπρέντα, δόθηκε σε 155 επισκέπτες της ολλανδικής επαρχίας Overijssel ένα από τα δύο ψηφιακά εργαλεία σχεδιασμού για να εμπνευστούν τα ταξίδια τους. Στη μία ομάδα δόθηκε μια εφαρμογή με σημειωμένα τα παραδοσιακά αξιοθέατα και στην άλλη ομάδα δημιουργήθηκε ένα εργαλείο AI (τεχνητή νοημοσύνη) με την ονομασία Travel With Zoey, το οποίο πρότεινε τα λιγότερο επισκέψιμα τουριστικά αξιοθέατα ως "must-sees".

Οι ταξιδιώτες και από τις δύο ομάδες έλαβαν υπόψη τους τις συστάσεις, πηγαίνοντας στα μέρη που τους έδειξαν ή τους είπαν, αντί να χαράξουν τις δικές τους διαδρομές. Στις έρευνες που ακολούθησαν, έδειξαν την ίδια ικανοποίηση από τις διακοπές τους. «Οι άνθρωποι πέρασαν εξίσου καλά είτε πήγαν στα hot spots είτε όχι, και αυτό είναι πολύ σημαντικό», λέει ο Mitas.

Η μελέτη μπορεί να πείσει τα τουριστικά γραφεία και τους ταξιδιωτικούς πράκτορες ότι υπάρχει καλός λόγος να παρεκκλίνουν από τις καθιερωμένες συστάσεις. «Όποια πηγή προσεγγίζει τους ανθρώπους με τις λιγότερες τριβές και κάνει την εμπειρία να ακούγεται πιο διασκεδαστική, κερδίζει», σημειώνει ο Mitas.

Ο Mitas και η ομάδα της Zoey συνεργάζονται τώρα με τις τουριστικές υπηρεσίες του Άμστερνταμ και της Κοπεγχάγης για να επαναλάβουν το πείραμα στα υπερπλήρη κέντρα των πόλεων.

Διάχυση των εσόδων από τον τουρισμό

Τα τελευταία επτά χρόνια, ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Tourism Cares έχει δημιουργήσει έναν "χάρτη τουρισμού με νόημα", γεμάτο με ελεγμένους παρόχους βιώσιμων εμπειριών σε όλο τον κόσμο - σκεφτείτε ένα εργαστήριο υφαντικής με μια γυναικεία ομάδα στην αγροτική Ιορδανία, την παρατήρηση πουλιών με ντόπιους συντηρητές στο καταφύγιο Otún Quimbaya της Κολομβίας ή μια ξενάγηση στην ιστορία του Ponce του Πουέρτο Ρίκο υπό την καθοδήγηση μιας γυναίκας.

Μέχρι στιγμής, ο χάρτης περιλαμβάνει 321 συνεργάτες σε 22 χώρες σε όλο τον κόσμο, αν και προορίζεται κυρίως ως εργαλείο για επιχειρήσεις και ταξιδιωτικούς πράκτορες, οι οποίοι μπορούν να δημιουργήσουν ολόκληρα ταξίδια γύρω από τις εμπειρίες και να προσφέρουν μεγαλύτερη κλίμακα κρατήσεων. Για τη δημιουργία του χάρτη του, ο οργανισμός συνεργάζεται απευθείας με τουριστικές επιτροπές, όπως αυτές της Κολομβίας και της Ταϊλάνδης, οι οποίες πρέπει να εντοπίσουν η καθεμία τουλάχιστον 10 επιχειρήσεις υπεύθυνου τουρισμού που είναι έτοιμες να δεχτούν εισροή επισκεπτών.

Η ιδέα ξεκίνησε από την Ιορδανία, η οποία ήθελε να δει τον τουρισμό να εξαπλώνεται πέρα από την Πέτρα, το φημισμένο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco- έκτοτε, εταιρείες όπως η Insight Vacations, η Intrepid Travel και η G Adventures έχουν ενισχύσει τα δρομολόγιά τους με εργαστήρια κεραμικής, μαγειρικής και υφαντικής- όλα αυτά οδηγούν τις επιχειρήσεις σε αγροτικούς συνεταιρισμούς σε μικρές κοινότητες όπως η Bani Hamida, 90 λεπτά νότια του Αμμάν.

Δημιουργία κινήτρων συμπεριφοράς

Τι χρειάζονται οι τουρίστες ώστε να κάνουν βιώσιμες επιλογές; Το τουριστικό γραφείο της Κοπεγχάγης πιστεύει ότι τα διασκεδαστικά δώρα μπορεί να κάνουν την διαφορά. Τον Ιούλιο άρχισε να ανταμείβει τους επισκέπτες για την ανάληψη απλών, φιλικών προς το κλίμα ενεργειών μέσω ενός καινοτόμου, μηνιαίου πιλοτικού προγράμματος σε συνεργασία με 20 τοπικούς χώρους. Επιλέγοντας, για παράδειγμα, να μεταβείτε με ποδήλατο ή με τα μέσα μαζικής μεταφοράς σε ένα συγκεκριμένο σημείο ενδιαφέροντος, μπορείτε να λάβετε δωρεάν ξενάγηση σε μουσείο, ενοικίαση καγιάκ ή γεύμα με λαχανικά από τοπικά καταστήματα. Όποιος φέρει πλαστικά απορρίμματα στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας μπορεί να συμμετάσχει σε ένα δωρεάν εργαστήριο για την ανακύκλωσή τους σε έργο τέχνης. Το πιλοτικό πρόγραμμα έληξε στις 11 Αυγούστου και η Visit Denmark αναμένει να δημοσιεύσει τα αποτελέσματα αργότερα μέσα στο μήνα.

Στη Χαβάη, μια παρόμοια εκστρατεία με την ονομασία Malama Hawaii ενθαρρύνει τους επισκέπτες να συμμετάσχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες σε όλο το νησί από το 2020. Το πρώτο τρίμηνο του 2024, η Αρχή Τουρισμού της Χαβάης αναφέρει ότι σχεδόν το 20% όλων των επισκεπτών σε ολόκληρη την πολιτεία συμμετείχε σε αυτές τις δραστηριότητες, από 16% το πρώτο τρίμηνο του 2023.

Οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν τα πάντα, από καθαρισμούς ακτών μέχρι πολλαπλασιασμό αυτοφυών φυτών και σίτιση ζώων σε ένα καταφύγιο αγροκτήματος.Από τον Απρίλιο έχουν συγκεντρωθεί σε έναν ηλεκτρονικό πίνακα ελέγχου για ευκολότερη πρόσβαση. Όπως και η Κοπεγχάγη, η Χαβάη ανταμείβει τους επισκέπτες για τη συμμετοχή τους, προσφέροντας εκπτώσεις ή δωρεάν διανυκτερεύσεις στα συμμετέχοντα ξενοδοχεία για τη συμμετοχή τους σε επιλεγμένες δραστηριότητες. Για παράδειγμα, η συμμετοχή σε έναν καθαρισμό παραλίας με το Hawaii Land Trust μπορεί να σας προσφέρει μια δωρεάν έκτη διανυκτέρευση στο Grand Wailea στο Μάουι, ένα θέρετρο της Waldorf Astoria.

Η τάση συνεχίζει να εξαπλώνεται. Πάρτε το πιο πρόσφατο παράδειγμα, το Βανκούβερ. Μαζέψτε τα σκουπίδια κατά μήκος των μαργαριταρένιων παραλιών ή των δασών γεμάτων έλατα Douglas του προορισμού και φέρτε τα σε ένα καθορισμένο σημείο συλλογής, και θα κερδίσετε ανταμοιβές που κυμαίνονται από εκπτώσεις σε ξενοδοχεία μέχρι μια δωρεάν μπύρα. Είναι ένα μικρό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση για μια βιομηχανία που συχνά αργεί να αλλάξει.