Δ. Τσομώκος: Χρειάζονται ρηξικέλευθες οικονομικές πολιτικές

Η ανεπάρκεια της ελληνικής οικονομίας είναι πολυοργανική και χρειάζονται ρηξικέλευθες οικονομικές πολιτικές, τονίζει ο καθηγητής Δημήτρης Τσομώκος. Ο καθηγητής στο Said Business School του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, μίλησε στο Economistas..gr για το παρελθόν αλλά και το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, λίγες ώρες πριν την ομιλία του στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών λέγοντας μεταξύ άλλων πως είναι αναγκαία η μείωση της φορολογίας, η προσέλκυση στην Ελλάδα υγιών τραπεζών από το εξωτερικό. Περαιτέρω, προτείνει την επένδυση σε τεχνολογίες πέμπτης γενιάς, την πολυεπίπεδη ενίσχυση της ναυτιλίας και την παροχή κινήτρων για την προσέγγιση στην Ελλάδα της νέας επιχειρηματικής τάξης των «Ψηφιακών Νομάδων». Ο κ. Τσομώκος επισημαίνει πως η δημιουργία του -επονείδιστου όπως το χαρακτηρίζει- υπερταμείου είναι αποτέλεσμα της καταστροφικής διαπραγμάτευσης του 2015 και υπογραμμίζει την ανάγκη άμεσης κρατικοποίησής του.

- Η Ελλάδα ολοκλήρωσε στις 20 Αυγούστου 2018 το τρίτο πρόγραμμα στήριξης, γεγονός που πρόταξε με εμφατικό τρόπο η κυβέρνηση, η οποία αρνήθηκε το ενδεχόμενο δημιουργίας μίας προληπτικής πιστωτικής γραμμής. Θεωρείτε πως ήταν σωστή αυτή η επιλογή;

Η «τυπική» και όχι η «ουσιαστική» ολοκλήρωση του τρίτου αποτυχημένου προγράμματος στήριξης, επονομαζόμενου και ως «μνημόνιο», αντικατοπτρίζει τον λανθασμένο σχεδιασμό των προγραμμάτων και τις επώδυνες συνέπειες τους για την Ελληνική κοινωνία και οικονομία, πράγμα που πλέον αποδέχονται, έστω και καθυστερημένα, η διεθνής ακαδημαϊκή κοινότητα όπως επίσης και οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί με προεξάρχοντα το ΔΝΤ.

Εκ του αποτελέσματος, η δημιουργία προληπτικής πιστωτικής γραμμής δεν ήταν αναγκαία όχι μόνο λόγω του επιτυχούς δανεισμού με μειωμένο κόστος για την χώρα αλλά κυρίως διότι έτσι μειώνονται οι πιθανότητες μελλοντικής επιβολής ενός νέου «μνημονίου»!

- Ποια είναι τα θέματα που θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα για την ελληνική κυβέρνηση όσον αφορά στην οικονομική ανάπτυξη; Ενθάρρυνση επενδύσεων, επαναδιαπραγμάτευση των στόχων για τα πρωτογενή πλεονάσματα, επεκτατική δημοσιονομική πολιτική με περικοπές σε φόρους και αύξηση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων;

Η ανεπάρκεια της ελληνικής οικονομίας είναι πολυοργανική και αφορά το σύνολό της. Γι’ αυτό απαιτούνται ρηξικέλευθες οικονομικές πολιτικές.

1. Πρώτιστο μέλημα η προσέλκυση για εγκατάσταση στη χώρα υγιών τραπεζών με ικανή κεφαλαιοποίηση και δυνατότητα άσκησης βασικών τραπεζικών εργασιών, οι οποίες λόγω της μηδενικής έκθεσής τους στους παράγοντες που οδήγησαν σε οικονομική κακοδαιμονία τις υπάρχουσες τράπεζες, θα επαναφέρουν την οικονομική ομαλότητα σε άμεσο χρόνο και οι ίδιες θα αποκτήσουν μεγάλη κερδοφορία καθώς θα μονοπωλήσουν τις καταθέσεις και τις παραδοσιακές τραπεζικές δραστηριότητες που έχουν πλέον παύσει να προσφέρονται στη χώρα. Για, δε, την αποφυγή μεγάλων τραπεζικών αναταράξεων, ενδεχόμενη συνεργασία τους με τις υπάρχουσες συστημικές τράπεζες θα εξομάλυνε τους κραδασμούς και θα επιτάχυνε τη διείσδυσή τους στην ελληνική αγορά. Με αυτόν τον τρόπο θα επιτευχθεί η επανασταθεροποίηση των ορθολογικών οικονομικών προσδοκιών, της πίστης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα  και του  επενδυτικού κλίματος αλλά και αποκατάσταση της αξιοπιστίας της Ελληνικής οικονομικής πολιτικής που έχουν τρωθεί καταλυτικά κατά την διάρκεια της κρίσης. Η δε αναδιάρθρωση του χρέους και διαχείριση των «κόκκινων» δανείων με κοινωνική ευαισθησία αλλά και αναπτυξιακό προσανατολισμό θα επιταχυνθεί και ίσως η σύσταση κρατικής τράπεζας (bad bank) ή άλλου φορέα διακανονισμού και εμπορίας αυτών να αποφευχθεί.
2. Αιχμή του δόρατος της Ελληνικής οικονομίας πρέπει να αποτελέσουν τομείς όπως η τεχνολογία πέμπτης γενιάς (artificial intelligence, robotics, block chain technological applications, biotechnology κ.τ.λ.)  και η ευεργετική ενίσχυση του νομικού, φορολογικού και εκπαιδευτικού πλαισίου που διέπει την ναυτιλία: από τη διευκόλυνση στην εγκατάσταση και λειτουργία στη χώρα των ship management companies και της πλοιοκτησίας, μέχρι την αναβίωση και ενίσχυση της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας και της ναυτικής εκπαίδευσης με την δημιουργία φυτωρίου στελεχών που θα επανδρώσουν τα γραφεία διοίκησης στην ξηρά και θα στελεχώσουν τα ποντοπόρα πλοία υπό την Ελληνική σημαία αλλά και υπό ξένες σημαίες ελληνικής πλοιοκτησίας και διαχείρισης από την Ελλάδα. Η προσέγγιση της νέας τεχνολογικής επιχειρηματικής τάξης των αποκαλουμένων digital nomads με την παροχή κινήτρων για την εγκατάστασή τους σε μια ευρωπαϊκή χώρα σαν τη δική μας με εξαιρετική ποιότητα συνθηκών διαβίωσης και τεχνολογικής υποστήριξης, θα μας δώσει νέες οικονομικές και επαγγελματικές προοπτικές 21ου αιώνα. Επιπλέον, η αποκατάσταση σχέσεων καλής γειτνίασης με όλες τις χώρες που συνορεύουμε αφενός θα επιταχύνει τη, με συνθήκες ειρήνης και καλής γειτονίας, ταχεία εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων του Αιγαίου μειώνοντας συγχρόνως την ανάγκη αντιπαραγωγικών οικονομικά -πλην αναγκαίων σήμερα- δαπανών για την Άμυνα, αφετέρου δε ο -ήδη σε ταχεία πλην συγκυριακή ίσως ανάπτυξη- τουριστικός τομέας θα απογειωθεί σε συνθήκες καλής γειτονίας.
3. Άμεση κρατικοποίηση του υπερταμείου, του οποίου η ύπαρξη αποτελεί όνειδος για οποιαδήποτε ανεξάρτητη οικονομία σε καιρό ειρήνης!
4. Επαναδιαπραγμάτευση των συμφωνημένων στόχων για πρωτογενή πλεονάσματα που είναι εξόχως αντιαναπτυξιακοί.
5. Μείωση φόρων κατ’ αρχάς των εταιρικών προσώπων που με την δυνατότητα πλέον εξεύρεσης εύκολου τραπεζικού δανεισμού θα αναπτυχθούν και θα συμβάλλουν πολλαπλασιαστικά στα δημόσια έσοδα. Ας μη λησμονούμε πως ο λόγος που οι ΗΠΑ εκτόπισαν την Ευρώπη, ήταν λόγω των  χαμηλών φόρων και του ρυθμιστικού περιβάλλοντος, δημιουργώντας την αγορά των καταναλωτών που συντηρεί όλη την υφήλιο. Η μειωμένη φορολογία και η δυνατότητα κερδοφορίας θα επιτύχουν τον άμεσο επαναπατρισμό των ελληνικής ιδιοκτησίας εταιριών και βιομηχανιών που έχουν μεταφερθεί στο εξωτερικό. Άλλωστε ας μη ξεχνάμε πως η οριζόντια περικοπή μισθών και η φορολόγηση μέχρι 80% των επιχειρήσεων δεν αποτέλεσαν ποτέ οδηγία των δανειστών αλλά επελέγησαν ως η άμεση και εύκολη λύση.
6. Αν και έχει γίνει μεγάλη προσπάθεια για την δραστική  μείωση της δημόσιας σπατάλης και τον εξορθολογισμό του μέχρι πρότινος αναποτελεσματικού δημόσιου τομέα, ο σφιχτός εναγκαλισμός του κράτους με τον ιδιωτικό τομέα δεν έχει ακόμη παύσει και αντικατασταθεί από μία «έξυπνη», λειτουργική και αμοιβαία ωφέλιμη σχέση! Όμως σημαντικά βήματα έχουν γίνει.
7. Τέλος, η επανασύσταση του αποδιαρθρωμένου κοινωνικού κράτους με απώτερο στόχο την αποτελεσματική παροχή κοινωνικών αγαθών και την κοινωνική συνοχή. πιστεύω πως είναι στις προτεραιότητες όλων των πολιτικών, μόλις εξοικονομήσουν τα απαραίτητα κονδύλια. 

- Η οικονομία της Ευρωζώνης εμφανίζει επιβράδυνση και βλέπουμε πολλούς αναλυτές να εκφράζουν ανησυχία για την εκδήλωση μιας νέας παγκόσμιας κρίσης που μοιραία θα επηρεάσει και τη ζώνη του ενιαίου νομίσματος. Ποια είναι η δική σας άποψη;

Παρόλο που η επιβράδυνση της οικονομίας της Ευρωζώνης και η αυξανόμενη αβεβαιότητα στο διεθνές πολιτικό γίγνεσθαι εγκυμονούν κινδύνους, ακόμη ίσως και για την βιωσιμότητα του κοινού Ευρωπαϊκού νομίσματος, σε συνδυασμό με τον υπολανθάνοντα εμπορικό πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ, Ε.Ε. και Κίνας που δεν συνεισφέρει στην χρηματοοικονομική σταθερότητα, πιστεύω πως σύντομα θα είναι θετικές οι εξελίξεις σε αυτά τα μέτωπα.

Όσον αφορά την Ε.Ε., το συνεχώς διογκούμενο χάσμα των οικονομιών μεταξύ του Βορρά και του Νότου, το Brexit, η επιβράδυνση της ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης και της κοινής ασφάλισης των καταθέσεων, η άνοδος του ακραίου εθνικισμού αλλά και η ταυτόχρονη αποδυνάμωση της μεσαίας οικονομικής τάξης παρόλο που προοιωνίζουν δυσάρεστες εξελίξεις σε πρώτη ανάγνωση, είμαι της γνώμης πως αυτές οι προκλήσεις θα μετατραπούν σε ευκαιρίες για περαιτέρω δημοκρατική ολοκλήρωση και αμοιβαία επωφελή συνεργασία μεταξύ των χωρών της Ευρώπης στο άμεσο μέλλον. Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες έχουν πάρει το μήνυμα και σύντομα θα δούμε σημαντικές αλλαγές στις ντιρεκτίβες εφαρμογής πολιτικών για τα οικονομικά και πολιτικά δρώμενα με άμεσο επαναπροσδιορισμό των στρατηγικών στόχων της Ε.Ε. αλλά και της Ευρωζώνης ειδικότερα σύμφωνα με τις δημοκρατικές και αναπτυξιακές αρχές που κυριαρχούσαν την δεκαετία του ΄80. Θα υπάρξει, επίσης, εγκατάλειψη της τιμωρητικής διάθεσης που επικράτησε με την έναρξη της κρίσης της Ευρωζώνης το 2010, όπου ένα περιορισμένο, δυσάρεστο, αλλά σχετικά διαχειρίσιμο οικονομικά πρόβλημα, μετατράπηκε σε υπαρξιακό άλγος της Ε.Ε., όταν οι οικονομικές λύσεις υποκαταστάθηκαν με αυταρχικές πολιτικές ιδεοληψίες.

- Βλέποντας πίσω, στην περίοδο 2010-2018, θεωρείτε πως το πολιτικό προσωπικό της Ευρωζώνης στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων ή θα λέγατε πως «κρύφτηκε» πίσω από τις παρεμβάσεις της ΕΚΤ;

Τα τρία κομβικά σημεία της Ελληνικής οικονομικής διαδρομής της περιόδου 2010-18 ήταν τα ακόλουθα:

1. Η πλήρης αποσταθεροποίηση των ορθολογικών οικονομικών προσδοκιών και του επενδυτικού κλίματος (π.χ. δηλώσεις θεσμικών παραγόντων περί Τιτανικού, συστημικής διαφθοράς της Ελληνικής οικονομίας κ.τ.λ.)
2. Το PSI που de facto ήταν το πρώτο bail in που εφαρμόστηκε στην Ευρωζώνη και κατά συνέπεια κατέστρεψε τον τραπεζικό τομέα. Έτσι η ελληνική οικονομία απεμπόλισε οιαδήποτε δυνατότητα ορθολογικής και αναπτυξιακής πιστωτικής πολιτικής.
3. Η καταστροφική διαπραγμάτευση του 2015 και η σύσταση του επονείδιστου υπερταμείου που όχι μόνο κόστισαν στην Ελλάδα αλλά φαλκίδευσαν το μέλλον της χώρας για δεκαετίες.

Και για τις τρεις αυτές αρνητικές εξελίξεις την ευθύνη φέρει καθ’ ολοκληρία η Ελληνική πολιτεία που ενώ διαχρονικά είχε διαπρέψει στην δυναμική διπλωματία του «ΟΧΙ» υπέκυψε σε αυτή του «ΝΑΙ» και στις μικροκομματικές σκοπιμότητες για εφήμερα πολιτικά οφέλη. Όσον αφορά την Ε.Ε. το αρνητικό κομβικό σημείο ήταν η συνάντηση Μέρκελ και Σαρκοζί στο Deauville το 2010, που εισήγαγε τον πιστωτικό κίνδυνο στον δανεισμό των χωρών μελών της Ευρωζώνης και συνεπακόλουθα αποστέρησε την δυνατότητα στην ΕΚΤ για την απρόσκοπτη παροχή ρευστότητας σε περιόδους χρηματοοικονομικής αστάθειας και γενικευμένου συστημικού κινδύνου. Εν κατακλείδι, η επιτυχημένη πολιτική της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ για την παροχή ρευστότητας και διατήρηση της φερεγγυότητας των χρηματοπιστωτικών θεσμών δεν ήταν δυνατόν να εφαρμοσθεί πλήρως από την ΕΚΤ.