Παγκόσμια Ημέρα κατά του ...Ατμίσματος;

Σε έκθεση ο ΠΟΥ προειδοποιεί ότι οι καπνοβιομηχανίες με ελκυστικές γεύσεις σε ηλεκτρονικά τσιγάρα χτίζουν την επόμενη γενιά καπνιστών.

Με αφορμή τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημοσίευσε έκθεση με τίτλο «Hooking the next Generation». Σε αυτήν αναφέρονται πολλές πληροφορίες σχετικά με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που κυκλοφορούν εδώ και χρόνια και τα ατμίζουν εκατομμύρια χρήστες. Σύμφωνα με την έκθεση, οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες έχουν αναδιαμορφώσει τα μηνύματά τους και τα προϊόντα τους κατά τέτοιον τρόπο ώστε να στοχεύουν στα παιδιά και εφήβους, σε μια προσπάθεια να αντικαταστήσουν τα εκατομμύρια των καπνιστών που πεθαίνουν από τα προϊόντα τους κάθε χρόνο. Γιατί τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες είναι εξαιρετικοί στόχοι γι' αυτές τις εταιρείες, διότι αν αποκτήσουν εθισμό στη νικοτίνη πριν από την ηλικία των 21 ετών, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να παραμείνουν εθισμένοι για όλη τους τη ζωή, όπως αναφέρει η έκθεση.

Συγκεκριμένα σύμφωνα με τον ΠΟΥ, περίπου 37 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ηλικίας 13 έως 15 ετών κάνουν ήδη χρήση καπνού παγκοσμίως και γι' αυτό φταίει η βιομηχανία καπνού και ηλεκτρονικών τσιγάρων, που στοχεύει στα παιδιά πουλώντας προϊόντα με γεύσεις φρούτων και καραμέλας και σχέδια καρτούν. Κάτι βέβαια που οι εταιρείες αρνούνται.

«Κρίση δημόσιας υγείας» λόγω ατμίσματος

Ανάμεσα στο 2018 με 2019 αξιωματούχοι δημόσιας υγείας στις ΗΠΑ διαπίστωσαν μια «κρίση δημόσιας υγείας στον τομέα του ατμίσματος». Έκτοτε, έχουν εισαχθεί πρωτοβουλίες σε όλο τον κόσμο προσπαθώντας να περιορίσουν την κατάσταση, αλλά αυτό που τότε αποκαλέστηκε «κρίση», τώρα φαίνεται να είναι μια απλή πραγματικότητα. Είναι δύσκολο να περπατήσει κανείς στον δρόμο σε μια πολυσύχναστη πόλη χωρίς να παρατηρήσει κάποιον που να φυσάει μια μεγάλη φούσκα ατμού από τη μύτη ή το στόμα του. Πολλοί από τη λεγόμενη γενιά Z έχουν περάσει τα παιδικά τους χρόνια ρουφώντας μέσα από πλαστικά αντικείμενα νικοτίνη, που με την πρώτη ματιά, μοιάζουν με φλασάκια ή, πιο χοντροκομμένα, με πιπίλες ενηλίκων. Σύμφωνα με την έκθεση, οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες έχουν οργανώσει τα μηνύματά τους και τα προϊόντα τους έτσι ώστε να στοχεύουν στα παιδιά, σε μια προσπάθεια να αντικαταστήσουν τα εκατομμύρια των πελατών που πεθαίνουν από τα προϊόντα τους κάθε χρόνο.

Σύμφωνα με την έκθεση του ΠΟΥ, παιδιά ηλικίας 13 έως 15 ετών χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα σε υψηλότερα ποσοστά από ό,τι «οι ενήλικες σε όλες τις περιοχές του ΠΟΥ. Οι συγγραφείς έγραψαν ότι το 32% των 15χρονων που συμμετείχαν στην έρευνα στην Ευρώπη ανέφεραν ότι χρησιμοποίησαν ηλεκτρονικά τσιγάρα κάποια στιγμή, ενώ το 20% ανέφερε ότι έκανε χρήση τις τελευταίες 30 ημέρες. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά δεν χρησιμοποιούσαν τα ατμιστικά για να απεξαρτηθούν από το τσιγάρο, αναφέρει η έκθεση του ΠΟΥ. Όταν δεν είναι κανείς εξοικειωμένος με τον κόσμο του ατμίσματος, μπορεί να αναρωτιέται για τι πράγμα μιλάει ο ΠΟΥ όταν χρησιμοποιεί λέξεις όπως «ατμός» ή «ηλεκτρονικό τσιγάρο».

Τι σημαίνει άτμισμα;

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ή ο ατμός - η έκθεση του ΠΟΥ χρησιμοποιεί τον όρο εναλλακτικά - πρωτοεμφανίστηκαν στην αμερικανική και ευρωπαϊκή αγορά στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Αυτά τα προϊόντα, τα οποία συχνά σχεδιάστηκαν για να μοιάζουν με τα κανονικά τσιγάρα, χρησιμοποιούσαν νικοτίνη «ελεύθερης βάσης». Η νικοτίνη ελεύθερης βάσης υπάρχει από τη δεκαετία του 1960, όταν οι καπνοβιομηχανίες συνειδητοποίησαν ότι προσθέτοντας αμμωνία στη νικοτίνη μπορούσαν να της αφαιρέσουν τα πρωτόνιά της για να την κάνουν πιο έντονη όταν θερμαίνεται και εισπνέεται. Αυτή η μορφή νικοτίνης εξάγεται απευθείας από το φυτό του καπνού. Το πρόβλημα με τη νικοτίνη ελεύθερης βάσης, τουλάχιστον όταν πρόκειται να προσελκύσει τα παιδιά, είναι το γεγονός ότι γίνεται σωματικά επώδυνη η ατμοποίηση σε υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης και εξακολουθεί να προκαλεί «κάψιμο στο λαιμό» που «λαχταρούν» οι πρώην καπνιστές τσιγάρων, αλλά θα ήταν δυσάρεστο για τα άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ.

Τα πρώτα τσιγάρα ατμού περιείχαν συνήθως μεταξύ 3mg έως 12mg νικοτίνης. Το 2016 η εταιρεία Juul εισήγαγε έναν ατμοποιητή που διέθετε ένα νέο είδος παροχής νικοτίνης: άλατα νικοτίνης Τα άλατα νικοτίνης έχουν διάλυμα με χαμηλότερο pH, εξαλείφοντας ουσιαστικά το κάψιμο στον λαιμό που προκαλείται από τη νικοτίνη ελεύθερης βάσης, ακόμη και σε πολύ υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης. Αυτές οι συσκευές έφτασαν στην αγορά των ΗΠΑ σε μια ιδιαίτερα εθιστική συγκέντρωση 50mg. Στην Ευρώπη δεν μπορούν να πωληθούν σε συγκέντρωση πάνω από 20mg. Όταν πρόκειται για την προσέλκυση των παιδιών, αυτές οι συσκευές είναι μαγικές, επειδή είναι διακριτικές. Μπορούν να ατμίζονται στα μπάνια ή στο μανίκι ή το πουκάμισό σας και η φρουτώδης μυρωδιά παραμένει σε ένα δωμάτιο μόνο για λίγα λεπτά. Σε αντίθεση με τα τσιγάρα, που «προδίδουν» τους χρήστες με την καυστική μυρωδιά τους, τα τσιγάρα ατμού μπορούν εύκολα να κρυφτούν από τους αδιάκριτους γονείς. Ο ΠΟΥ γράφει ότι εκτός του ότι δίνουν εκατομμύρια δολάρια στην πολιτική δημόσιας υγείας για το άτμισμα, οι καπνοβιομηχανίες προσπαθούν επίσης να επηρεάσουν την επιστημονική έρευνα που διεξάγεται για τη μέτρηση των επιπτώσεων των συσκευών ατμίσματος στην υγεία.

Άγνωστες οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του ατμίσματος

Οι συγγραφείς της έκθεσης ανέφεραν ότι το 2024 η καπνοβιομηχανία Philip Morris International χρηματοδότησε σειρά μαθημάτων σχετικά με τη διακοπή του καπνίσματος στο Medscape, έναν ιστότοπο ιατρικών ειδήσεων με έδρα τις ΗΠΑ, που παρουσίαζε «προϊόντα νικοτίνης ως σχετικά αβλαβή». Η σειρά ακυρώθηκε μετά από καταγγελίες. Η επιστημονική πληροφόρηση σχετικά με τους ατμούς είναι συγκεχυμένη, συμπεριλαμβανομένων των συμβουλών σχετικά με τον ατμισμό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή τη χρήση ατμών για την απεξάρτηση από το τσιγάρο και το αν ο ατμισμός προκαλεί καρκίνο. Ακόμη και για έναν δημοσιογράφο που παρακολουθεί στενά το θέμα, τα μηνύματα για τη δημόσια υγεία από το Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, υποδηλώνουν ότι το άτμισμα είναι ασφαλέστερο από τα τσιγάρα και θα πρέπει να ενθαρρύνεται για τη διακοπή του καπνίσματος, ενώ τα μηνύματα από άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, απέχουν από το να συνιστούν το άτμισμα υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Ποια από αυτές τις πολιτικές είναι σωστή, κανείς δεν μπορεί να φανταστεί. Επειδή αυτά τα προϊόντα είναι ακόμη τόσο νέα, απλά δεν έχουμε τις μελέτες που απαιτούνται για να κατανοήσουμε πραγματικά τις μακροπρόθεσμες συνέπειες στην υγεία από την εισπνοή ατμών νικοτίνης με γεύση καρπούζι δεκάδες φορές την ημέρα, κάθε μέρα για πολλά χρόνια, και ιδιαίτερα όταν πρόκειται για παιδιά. «Τα παιδιά είναι εξαιρετικοί στόχοι για αυτές τις εταιρείες, διότι αν αποκτήσει κάποιος εθισμό στη νικοτίνη πριν από την ηλικία των 21 ετών, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να παραμείνει εθισμένος ισοβίως», αναφέρει η έκθεση. Και τα κάνει πιο θελκτικά πουλώντας προϊόντα με γεύσεις φρούτων και καραμέλας και σχέδια καρτούν.

Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι δεν υπάρχει σχεδόν κανένα όφελος για την υγεία από το κάπνισμα νικοτίνης ή καπνού, και σίγουρα δεν υπάρχει κανένα όφελος για παιδιά σε προεφηβική ηλικία που δεν κάπνιζαν ποτέ και άρχισαν να το κάνουν.

Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που αρχίζουν να ατμίζουν αργότερα είναι πιο πιθανό να καπνίσουν τσιγάρα. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η νικοτίνη έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου. Το κάπνισμα επηρεάζει την αναπαραγωγική υγεία, προκαλεί μειωμένη ανοσολογική απόκριση, επηρεάζει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων και των όγκων και προκαλεί αντίσταση στους χημειοθεραπευτικούς παράγοντες. Όλα αυτά τα γνωρίζουμε. Τις τελευταίες δεκαετίες ξεκίνησαν τεράστιες προσπάθειες για τη δημόσια υγεία σε όλο τον κόσμο για να κόψουν οι άνθρωποι το τσιγάρο. Ήταν σε μεγάλο βαθμό επιτυχείς. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΠΟΥ, η χρήση τσιγάρων μειώνεται σταθερά τις τελευταίες δύο δεκαετίες σε όλο τον κόσμο. Οι αρχές πίστευαν ότι είχαν προλάβει τις καπνοβιομηχανίες. Και ίσως το είχαν κάνει, για μερικά χρόνια. Αλλά έτσι απλά, οι εταιρείες βρήκαν μια νέα γενιά πελατών.

Πηγή: Deutsche Welle/Κλερ Ροτ/Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου