Ευρωεκλογές: Πώς και πόσο επηρεάζουν την καθημερινότητά μας οι νόμοι της Ε.Ε.
Η νομοθεσία της Ε.Ε. περνά πρώτα από τα θεσμικά όργανα της, ωστόσο τα 27 κράτη-μέλη της είναι υπεύθυνα για την εφαρμογή της.
Το ερώτημα κατά πόσο το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει θετικό αποτύπωμα στην καθημερινότητα των πολιτών, βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο των συζητήσεων και διαβουλεύσεων, πολιτικών, αναλυτών, επιστημόνων, δημοσιογράφων και απλών πολιτών. Πόσο μάλλον τώρα που οι ευρωεκλογές απέχουν λιγότερο από δύο εβδομάδες.
Οι αμφιβολίες (όταν υπάρχουν) έχουν κάποια βάση. Δεδομένης της απέραντης γραφειοκρατίας της Ε.Ε., δεν είναι παράλογο να αναρωτιέται κανείς ποιον σκοπό εξυπηρετεί και αν έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στη ζωή των πολιτών της.
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα theconversation, πολλοί θα έκλειναν αυτή τη συζήτηση λέγοντας κάτι του τύπου «η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα μοναδικό θεσμικό πείραμα που επέτρεψε τη μεγαλύτερη περίοδο ειρήνης που γνώρισε ποτέ η ήπειρος».
Μια πιο εμπεριστατωμένη απάντηση, ωστόσο, θα απαιτούσε μια μακροσκελή εξήγηση, από τη στιγμή που η Ε.Ε. έχει μια πολύ ευρεία σφαίρα επιρροής. Το πλαίσιο για την ανάπτυξη και την εκτέλεση των αποφάσεών της είναι επίσης εξαιρετικά περίπλοκο: η νομοθεσία περνά πρώτα από τα θεσμικά όργανα της, ωστόσο τα 27 κράτη-μέλη της είναι υπεύθυνα για την εφαρμογή της.
Παρ' όλα αυτά, πολλές από τις αναρίθμητες οδηγίες και κανονισμούς της Ε.Ε. έχουν αναμφισβήτητα άμεσο αντίκτυπο στη ζωή των πολιτών της. Σύμφωνα με τον αρθρογράφο του conversation, υπάρχουν τέσσερις βασικοί τομείς στους οποίους συμβαίνουν σήμερα αλλαγές, μαζί με ένα πλήθος καθιερωμένων μέτρων που επηρεάζουν τους πολίτες εδώ και -σε ορισμένες περιπτώσεις-, δεκαετίες.
1. Τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και καυσίμων
Η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας εξαρτάται σημαντικά από τις δράσεις της Ε.Ε. Κάτι που διαπιστώθηκε το 2022, όταν η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προκάλεσε κρίση στον ενεργειακό εφοδιασμό σε μεγάλο μέρος της Γηραιάς Ηπείρου.
Η Ε.Ε. αντέδρασε με ένα μπαράζ διαρθρωτικών και δημοσιονομικών μέτρων που αποσκοπούσαν στη διασφάλιση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο και στη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας. Οι Βρυξέλλες πιδίωξαν επίσης να παρέμβουν στις τιμές του φυσικού αερίου μέσω διορθωτικών μηχανισμών για τις τιμές, περιορίζοντας έτσι την «εκτίναξη» των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας.
Τα συστήματα αυτά αναπτύχθηκαν με διαφορετικούς τρόπους ανά την Ευρώπη. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, ο αντίκτυπός τους στη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων ήταν καθοριστικός: στους οδηγούς που βρέθηκαν αντιμέτωποι με την εκτίναξη των τιμών δόθηκε έκπτωση 20 λεπτών ανά λίτρο καυσίμου από τον Απρίλιο του 2022 έως το τέλος του έτους.
2. Ρυθμιστικό πλαίσιο στη γεωργία
Αυτόν τον χειμώνα, μεγάλο μέρος της Ευρώπης έγινε μάρτυρας εκτεταμένων διαδηλώσεων και διαμαρτυριών για τα τρακτέρ. Οι αγρότες και τα νοικοκυριά τους γνωρίζουν πολύ καλά πόσο έντονα μπορούν να γίνουν αισθητές οι επιπτώσεις της νομοθεσίας της Ε.Ε. - όπως η ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία ή οι προτεινόμενοι (και στη συνέχεια αποσυρθέντες) κανονισμοί της Επιτροπής για τα φυτοφάρμακα.
Ωστόσο, το σύστημα των ζωτικής σημασίας επιδοτήσεων -οι οποίες καταβάλλονται απευθείας στους αγρότες- είναι ένα σύστημα που προέρχεται από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. και εδράζεται σε τρεις νομοθετικές πράξεις: 2021/2115, 2021/2116 και 2021/2117. Κάτι που το καθιστά πέραν από ζωτικό και πολύπλοκο.
3. Τεχνητή νοημοσύνη
Ο νόμος για την τεχνητή νοημοσύνη εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα 27 κράτη-μέλη τον περασμένο Φεβρουάριο. Μόλις τεθεί σε ισχύ, οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην εσωτερική αγορά της Ευρώπης θα πρέπει να αξιολογούν το επίπεδο κινδύνου που ενέχουν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούν.
Θα πρέπει επίσης να υιοθετήσουν μέτρα ασφαλείας προκειμένου να διασφαλίσουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των ανθρώπων που επηρεάζονται από τη δραστηριότητά τους. Σε αυτά περιλαμβάνεται το δικαίωμα αμφισβήτησης των αθέμιτων διακρίσεων όταν οι αποφάσεις λαμβάνονται από αλγοριθμικά συστήματα.
Ο νόμος έχει ήδη πυροδοτήσει επικρίσεις για τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον κλάδο, καθώς οι πολέμιοι λένε ότι θα επιφέρει πρόσθετο κόστος, θα αποθαρρύνει την καινοτομία και θα μειώσει την ανταγωνιστικότητα. Ωστόσο, είναι πρωτοποριακός ως προς την προστασία των πολιτών από, για παράδειγμα, τη μη στοχευμένη χρήση λογισμικού αναγνώρισης προσώπου από τις δυνάμεις ασφαλείας.
4. Κοινωνικά μέτρα
Ορισμένα από τα κοινωνικά μέτρα της Ε.Ε. έχουν ίσως ένα πιο περιορισμένο πεδίο εφαρμογής και αφορούν συγκεκριμένους τομείς. Παραδείγματα αποτελούν η οδηγία για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των γονέων και εκείνων που τους φροντίζουν, η πολύ πρόσφατα συμφωνηθείσα οδηγία για τους εργαζόμενους στις ψηφιακές πλατφόρμες και η προτεινόμενη οδηγία για την ευρωπαϊκή κάρτα αναπηρίας.
Η πρώτη από αυτές εισάγει μια περίοδο άδειας πέντε εργάσιμων ημερών ετησίως για τη φροντίδα όσων χρειάζονται βοήθεια.
Η δεύτερη μεταφέρει το βάρος της απόδειξης στις ψηφιακές πλατφόρμες, κάτι που σημαίνει ότι αυτές είναι υπεύθυνες να αποδείξουν ότι τα άτομα που εργάζονται για αυτές δεν είναι υπάλληλοί τους. Μια οδηγία που φέρνει τους εργαζόμενους σε πολύ καλύτερη θέση όταν πρόκειται να ασκήσουν τα εργασιακά τους δικαιώματα.
Χάρη στην τρίτη οδηγία, οι κάτοχοι της κάρτας θα αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο με τους κατοίκους με αναπηρία στις χώρες της Ε.Ε. στις οποίες ταξιδεύουν για σύντομες διαμονές, επιτρέποντάς τους, για παράδειγμα, να σταθμεύουν τα αυτοκίνητά τους σε χώρους για άτομα με αναπηρία.
Μακροχρόνια παραδείγματα
Εκτός από αυτές τις πιο πρόσφατες εξελίξεις, υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα νόμων της Ε.Ε. που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των πολιτών εδώ και δεκαετίες.
Η πιστοποίηση ECTS αποτελούν μέρος του ιστού της πανεπιστημιακής ζωής για εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρη την Ε.Ε. Αυτές οι μονάδες μέτρησης (γνωστές στο σύνολό τους ως Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς και Συσσώρευσης Πιστωτικών Μονάδων) εισήχθησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Σήμερα, συνεχίζουν να επιτρέπουν την ομαλή μετάβαση των φοιτητών που μετακινούνται μεταξύ πανεπιστημίων εντός της Ευρώπης.
Το ίδιο ισχύει και για τις άδειες οδήγησης: Οι πολίτες της Ε.Ε. δεν χρειάζεται να ανησυχούν ιδιαίτερα όταν διασχίζουν τα διεθνή σύνορα με αυτοκίνητο, καθώς οι άδειες οδήγησης της Ε.Ε. αναγνωρίζονται σε ολόκληρη την ήπειρο. Αυτό οφείλεται στο άρθρο 2 της οδηγίας του 2006 για τις άδειες οδήγησης.
Ίδια είναι η κατάσταση και για τη λήψη ιατρικής περίθαλψης σε άλλο κράτος-μέλος: οι ταξιδιώτες πολίτες της Ε.Ε. έχουν την ίδια περίθαλψη με τους κατοίκους της χώρας υποδοχής τους, σύμφωνα με την οδηγία του 2011 για τη διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη.
Τα αεροπορικά ταξίδια: εάν μια πτήση καθυστερήσει σοβαρά, οι επιβάτες πιθανόν να δικαιούνται αποζημίωση σύμφωνα με τους όρους ενός κανονισμού της Ε.Ε. του 2004.
Ο κατάλογος θα μπορούσε να συνεχιστεί επ' αόριστον, αλλά αυτό που είναι σαφές είναι ότι δεν υπάρχει λόγος για σκεπτικισμό όσον αφορά το αποτέλεσμα -και την αποτελεσματικότητα- της δραστηριότητας της Ε.Ε. στη ζωή μας.