Πούτιν: Πώς η εμμονή του με την ιστορία τον οδήγησε στην έναρξη ενός πολέμου

Το μακροσκελές μάθημα ευρωπαϊκής ιστορίας του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια μιας δίωρης συνέντευξης με τον Τάκερ Κάρλσον πριν από λίγες ημέρες, φάνηκε «αλλόκοτο» σε πολλούς θεατές.

Όμως, καθώς ο Πούτιν εξιστορούσε γεγονότα περασμένων αιώνων και αναπαρήγαγε έγγραφα του 17ου αιώνα, εξέθετε βαθιά ριζωμένες απόψεις για το παρελθόν - πολλές από τις οποίες αμφισβητούνται ευρέως από τους ιστορικούς- που τον οδήγησαν να ξεκινήσει την πιο αιματηρή σύγκρουση στην ήπειρο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η εμμονή του Πούτιν

Η εμμονή του Πούτιν με την ιστορία της Ουκρανίας και των σλαβικών λαών δεν είναι καθόλου καινούργια. Το 2008, όταν ο Πούτιν κάθισε μαζί με τον τότε πρεσβευτή των ΗΠΑ Ουίλιαμ Μπερνς, νυν διευθυντή της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, εξέφρασε ωμά το όραμά του. «Δεν ξέρετε ότι η Ουκρανία δεν είναι καν πραγματική χώρα;» ρώτησε ο Ρώσος πρόεδρος, σύμφωνα με τον Μπερνς.

Οι κινήσεις του Πούτιν έκτοτε -από την πρώτη εισβολή στην Ουκρανία το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας μέχρι τον πόλεμο που ξεκίνησε η Μόσχα το 2022- πηγάζουν όλες από αυτή την πεποίθηση, όπως αναφέρει η Wall Street Journal.

Η χώρα που ο Πούτιν συνεχίζει να απορρίπτει ως «τεχνητή», αντιστέκεται σθεναρά στις προσπάθειες της Μόσχας να τερματίσει την ανεξαρτησία της εδώ και σχεδόν δύο χρόνια, ανακτώντας το ήμισυ του αρχικά κατεχόμενου εδάφους.

Οι ιστορικές απόψεις του Πούτιν δεν είναι πρωτόγνωρες. Έχουν βαθιές ρίζες στην ιστορική αφήγηση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας που προηγείται της Ρωσικής Επανάστασης του 1917. Το ίδιο το όνομα Ουκρανία και η εκτύπωση βιβλίων και εφημερίδων στα ουκρανικά ήταν παράνομα στη Ρωσία εκείνη την εποχή, με τους Ουκρανούς να αποκαλούνται επισήμως «μικροί Ρώσοι».

Μελέτη ιστορικών κειμένων

Ο Ρώσος πρόεδρος, σύμφωνα με αξιωματούχους των δυτικών μυστικών υπηρεσιών, πέρασε υπερβολικά πολύ χρόνο κατά τη διάρκεια της πανδημίας μελετώντας ιστορικά κείμενα. Το αποτέλεσμα ήταν μια πραγματεία, «Για την ιστορική ενότητα Ρώσων και Ουκρανών», η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2021 και διαβάστηκε σε κάθε μέλος των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων πριν από την εισβολή.

Οι μακροσκελείς και συχνά λανθασμένες ως προς τα γεγονότα εξηγήσεις του Πούτιν στο πρώτο μισάωρο της συνέντευξης του Κάρλσον ουσιαστικά επανέλαβαν τα κύρια σημεία συζήτησης αυτού του εγγράφου -αν και σε κάποια σημεία εξέφρασε ακραίες απόψεις, όπως το να λέει ότι ο Χίτλερ δεν είχε άλλη επιλογή από το να εισβάλει στην Πολωνία το 1939 και να προκαλέσει τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αν και αυτή η εμμονή σε γεγονότα αιώνων του παρελθόντος μπορεί να φαίνεται παράξενη, το ζήτημα της ουκρανικής ταυτότητας αποτελεί τον πυρήνα του ιδρυτικού μύθου της ίδιας της Ρωσίας - και, ως εκ τούτου, της τρέχουσας πολιτικής της.

Τόσο ο Πούτιν όσο και ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έχουν πάρει το όνομά τους από τον μεγάλο πρίγκιπα του Κιέβου, ο οποίος, το 988, ασπάστηκε τον χριστιανισμό και βάφτισε το κράτος του, το Κίεβο Ρους, το οποίο περιελάμβανε μεγάλα τμήματα της σημερινής Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και της Ρωσίας. (Η Μόσχα ιδρύθηκε περισσότερο από έναν αιώνα μετά τον θάνατό του).

Λίγο μετά την προσάρτηση της Ουκρανικής Χερσονήσου της Κριμαίας το 2014, ο Πούτιν διέταξε την κατασκευή ενός γιγαντιαίου αγάλματος του Πρίγκιπα Βλαντίμιρ-Βολοντίμιρ ακριβώς έξω από το Κρεμλίνο.

«Μια επινόηση»

Σύμφωνα με την αφήγηση του Πούτιν, η ουκρανική ταυτότητα είναι μια επινόηση των αρχών του 20ού αιώνα του εχθρού της Ρωσίας, της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Η ιδέα «ότι οι άνθρωποι που κατοικούσαν σε αυτό το έδαφος δεν ήταν δήθεν πραγματικά Ρώσοι, αλλά ανήκαν μάλλον σε μια ειδική εθνοτική ομάδα, τους Ουκρανούς, άρχισε να προπαγανδίζεται από το αυστριακό Γενικό Επιτελείο», υποστήριξε στον Carlson.

Τμήματα της Ουκρανίας υπό αυστριακή κυριαρχία εκείνη την εποχή, όπως η πόλη Λβιβ, έγιναν πράγματι κέντρα της ουκρανικής πνευματικής ζωής - αλλά μόνο επειδή συγγραφείς, ιστορικοί και ποιητές από το Κίεβο έπρεπε να αναζητήσουν εκεί καταφύγιο, καθώς η Ρωσία απαγόρευσε τη χρήση της ουκρανικής γλώσσας. Το 1847, ο εθνικός ποιητής της Ουκρανίας, ο Τάρας Σεβτσένκο, συνελήφθη επειδή έγραφε πατριωτικά ποιήματα και επιστρατεύτηκε με τη βία στην Κεντρική Ασία. Του επετράπη να επιστρέψει στην Ουκρανία περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα, μόνο και μόνο για να συλληφθεί εκ νέου.

Στη συνάντηση με τον Κάρλσον, ο Πούτιν παρέδωσε επίσης αντίγραφα επιστολών του Μπούνταν Χμελνίτσκι, τον οποίο περιέγραψε ως «τον άνθρωπο που ήλεγχε την εξουσία σε αυτό το τμήμα των ρωσικών εδαφών που σήμερα ονομάζεται Ουκρανία». Ο τίτλος του Χμελνίτσκι ήταν hetman, ή δούκας, της Ουκρανίας -όπως μαρτυρούν πολλά πορτρέτα από εκείνη την εποχή.

Η αναγνώριση ότι το όνομα Ουκρανία χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες, ωστόσο, αποτελεί ταμπού στη Ρωσία του Πούτιν. Τον περασμένο Μάιο, ο πρόεδρος του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ρωσίας, Valery Zorkin, παρέδωσε στον Πούτιν έναν χάρτη του 17ου αιώνα που είχε βρεθεί στα αρχεία του δικαστηρίου.

«Γιατί τον έφερα;» είπε ο Zorkin. «Επειδή δεν δείχνει καμία Ουκρανία», απάντησε ο ίδιος.

Ο Πούτιν εξέτασε με ικανοποίηση τον χάρτη, εξηγώντας για άλλη μια φορά πώς η Ουκρανία δημιουργήθηκε μόνο ως αποτέλεσμα της Ρωσικής Επανάστασης του 1917. «Οι σοβιετικές αρχές δημιούργησαν μια σοβιετική Ουκρανία. Όλοι το γνωρίζουν καλά. Πριν από αυτό, δεν υπήρχε καμία Ουκρανία στην ιστορία της ανθρωπότητας», ανέφερε χαμογελώντας.