Τα 9 «τρωτά» σημεία στο σύστημα των φορολογικών ελέγχων

Οι ψυχροί αριθμοί δείχνουν ότι η μάχη κατά της φοροδιαφυγής δεν είναι, πλέον, ευχολόγιο ή κακόγουστο ανέκδοτο.  Πέρα από τις εισπράξεις, αυτό που πείθει είναι η ενίσχυση του νομικού αλλά και του τεχνικού “οπλοστασίου” των ελεγκτικών υπηρεσιών, προκειμένου να κλείσουν οι “τρύπες”, απ’ όπου κάθε χρονιά έκαναν “φτερά” δισεκατομμύρια ευρώ και μάλιστα πολλές φορές κάτω από τη μύτη των ελεγκτικών οργάνων.    

Ωστόσο, ως γνωστόν, ο εχθρός του καλού είναι το καλύτερο. Και σε αυτήν ακριβώς τη γραμμή κινείται το Ελεγκτικό Συνέδριο, το οποίο εντόπισε “τρωτά” σημεία στο πλαίσιο των φορολογικών ελέγχων, συστήνοντας διορθωτικές κινήσεις.    

Οι διαπιστώσεις     

“Το γενικό συμπέρασμα του ελέγχου είναι ότι στη φορολογική́ διοίκηση επιτελείται σημαντική πρόοδος για την ενδυνάμωση της αποτελεσματικότητας των φορολογικών ελέγχων και της ακεραιότητας των ελεγκτικών διαδικασιών. Παρά την πρόοδο αυτή, υπάρχει πεδίο περαιτέρω βελτίωσης των διαδικασιών εντοπισμού́ και διαχείρισης των κινδύνων”, παρατηρεί το Ελεγκτικό Συνέδριο, αναδεικνύοντας τις αδυναμίες του πλαισίου, ακόμα και στο πεδίο των εσωτερικών ελέγχων.    

Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι οι παρατηρήσεις που εστιάζουν στα κριτήρια προτεραιοποίησης των ελεγκτικών στόχων. Ειδικότερα:    

1. Οι «παράγοντες κινδύνου» δεν είναι επαρκώς στοχευμένοι στο είδος και το μέγεθος των επιχειρήσεων, δεν διασφαλίζεται η αντιμετώπιση κατά ισοδύναμο τρόπο του κινδύνου φοροδιαφυγής από όλες τις ελεγκτικές υπηρεσίες.    

2. Οι ελεγκτικές υπηρεσίες μεταβάλλουν, με στερεοτυπικές αιτιολογίες, τον πίνακα προτεραιοποίησης, προτάσσοντας τις εκκρεμείς υποθέσεις τους, τους υποχρεωτικούς ελέγχους και τις υπό παραγραφή περιπτώσεις.    

3. Δεν έχουν θεσπιστεί κανόνες ούτε υφίστανται επαρκείς δικλίδες που να διασφαλίζουν την αιτιολόγηση της παράκαμψης των ελέγχων που περιλαμβάνονται στον πίνακα προτεραιοποίησης.    

4. Διαπιστώθηκε η παροχή ευρύτατης διακριτικής ευχέρειας στις ελεγκτικές υπηρεσίες για την επιλογή των υποθέσεων που θα ελεγχθούν, με συνέπεια να μη διασφαλίζεται ισότητα μεταχείρισης των φορολογουμένων σε όλη την επικράτεια.    

5. Οι έλεγχοι που διενεργούνται για την υλοποίηση του πίνακα των προτεραιοποιημένων υποθέσεων δεν είναι εστιασμένοι μόνο στον συγκεκριμένο κίνδυνο φοροδιαφυγής που αξιολογήθηκε προηγουμένως.    

6. Δεν έχει θεσπισθεί κεντρικά ένα αυστηρό πλαίσιο για την υλοποίηση των ελεγκτικών ενεργειών από τις επιμέρους υπηρεσίες.  

7. Δεν εντοπίστηκε διαδικασία αξιολόγησης a posteriori της αποτελεσματικότητας των «παραγόντων κινδύνου» που έχουν θεσπισθεί για την επιλογή των υποθέσεων που θα ελεγχθούν.    

8. Το σύστημα διασφάλισης των ικανοτήτων του ελεγκτικού προσωπικού χρήζει διαρκούς ανάπτυξης.    

9. Το σύστημα διασφάλισης της ακεραιότητας στον φοροελεγκτικό μηχανισμό εμφανίζει αδυναμίες.   

Οι συστάσεις    

Στο δια ταύτα, το Ελεγκτικό Συνέδριο αναγνωρίζοντας ότι η ΑΑΔΕ έχει ήδη αναλάβει πρωτοβουλίες για να καλύψει τα όποια “κενά”, δίνει την κατεύθυνση των κινήσεων που πρέπει να γίνουν από την Ανεξάρτητη Αρχή:    

- Να ενισχύσει το ρυθμιστικό πλαίσιο σχετικά με τον προσδιορισμό και τη βαθμολόγηση των παραγόντων κινδύνου που αξιολογούνται για την επιλογή των προς έλεγχο υποθέσεων. Οι παράγοντες κινδύνου πρέπει να είναι προσαρμοσμένοι στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των φορολογουμένων.    

- Να ολοκληρώνει έγκαιρα την προτεραιοποίηση των υποθέσεων, ώστε να αποφεύγεται ένα μεγάλος αριθμός μεταβολών στις υποθέσεις που προτεραιοποιούνται από την κεντρική διοίκηση και να υπάρχει ο ανάλογος έγκαιρος προγραμματισμός των προς έλεγχο υποθέσεων.    

- Να αξιολογεί με μεγάλη αυστηρότητα τις σχετικές επεμβάσεις, εγκαθιστώντας σαφείς μηχανισμούς λογοδοσίας ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος εκδήλωσης φαινομένων διαφθοράς και να αναπτύξει αποτελεσματικά συστήματα επιτήρησης της διαδικασίας ώστε να εντοπίζονται εγκαίρως περιπτώσεις υπονόμευσης της ακεραιότητας.    

- Να ολοκληρώσει την ψηφιοποίηση και μηχανογράφηση των μη ετήσιων υποχρεώσεων φορολογίας κεφαλαίου, έτσι ώστε να υλοποιηθεί η διαμέσου διαδικασιών ανάλυσης κινδύνου, επιλογή και προτεραιοποίηση των προς έλεγχο σχετικών υποθέσεων.    

- Να εγκαταστήσει σύστημα ενδογενούς ελέγχου εντός των ελεγκτικών υπηρεσιών καταγράφοντας τις ελεγκτικές διαδικασίες και τις υποστηρικτικές αυτών διοικητικές διαδικασίες εγκρίσεων, εποπτείας και παρακολούθησής των ελέγχων, ενισχύοντας παράλληλα και τις δικλίδες ελέγχου του ΟΠΣ Elenxis.