«Βροχή» παρατυπιών στα κονδύλια Συνοχής- Τι διαπιστώθηκε για την Ελλάδα

Τα νούμερα προκαλούν ίλιγγο. Μόνο για την περίοδο 2014- 2020, τα κονδύλια που πήραν τα κράτη- μέλη για την ενίσχυση της Συνοχής της ΕΕ έφτασαν τα 409 δισ ευρώ. Ωστόσο σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, οι έλεγχοι στους οποίους η Επιτροπή και τα κράτη- μέλη υποβάλλουν τις εν λόγω δαπάνες χωλαίνουν, κοινώς υπάρχουν «κενά», που επιτρέπουν τις… λαθροχειρίες.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο τομέας της Συνοχής εμφανίζει σταθερά υψηλότερα ποσοστά σφάλματος από ό,τι άλλοι τομείς του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Τα ευρήματα

Σύμφωνα με το ΕΕΣ, η… ρίζα του κακού βρίσκεται στο πώς ακριβώς λειτουργεί η πολιτική Συνοχής, αφού σε αντίθεση με τους κανόνες του Ταμείου Ανάκαμψης, όπου πρώτα εκπληρώνεις στόχους και μετά πληρώνεσαι, το ΕΣΠΑ λειτουργεί διαφορετικά.

«Πρόκειται για τομέα στον οποίο δεσπόζουσα θέση έχουν οι πληρωμές βάσει απόδοσης εξόδων, τις οποίες θεωρούμε υψηλού κινδύνου. Αυτές αντιπροσώπευαν το 66% του πληθυσμού ελέγχου για το 2024», σημειώνει χαρακτηριστικά το ΕΕΣ στον απολογισμό του για την προγραμματική περίοδο 2014- 2020, απ’ όπου προκύπτει ότι το συνολικό επίπεδο σφάλματος στις δαπάνες συνοχής μειώθηκε από 6% σε 4,8%, παρέμενε όμως κάθε χρόνο πάνω από το όριο του 2% που ορίζουν οι κανόνες και κορυφώθηκε μάλιστα πρόσφατα φθάνοντας στο 6,7% το 2022.

Το μεγαλύτερο μέρος των σφαλμάτων στις δαπάνες συνοχής τα τελευταία χρόνια οφείλεται σε μη επιλέξιμες δαπάνες και μη επιλέξιμα έργα, ενώ ακολουθεί η μη συμμόρφωση των αποδεκτών χρηματοδότησης με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις και τη σύναψη συμβάσεων.

Η κατηγορία των μη επιλέξιμων δαπανών περιλαμβάνει παρατυπίες όπως έξοδα που δεν σχετίζονται με έργα ή δαπάνες που δεν πραγματοποιήθηκαν ή δεν καταβλήθηκαν από τους δικαιούχους, μη επιλέξιμοι συμμετέχοντες, δήλωση εξόδων προσωπικού καθ’ υπέρβαση των πραγματικών, και συμπερίληψη ανακτήσιμου ΦΠΑ στις δηλώσεις δαπανών. Περιλαμβάνει επίσης μη επιλέξιμα έξοδα που σχετίζονται με χρηματοδοτικά μέσα, καθώς και παρατυπίες στη χρήση των επιλογών απλουστευμένου κόστους.

Πίσω από τα σφάλματα αυτά, το ΕΕΣ εντόπισε τρία βαθύτερα αίτια: την ανεπαρκή διοίκηση στα κράτη- μέλη, συμπεριλαμβανομένης της λήψης ακατάλληλων αποφάσεων και των μη αποδοτικών επαληθεύσεων από τις διαχειριστικές αρχές την εξ αμελείας ή εικαζόμενη εκ προθέσεως μη συμμόρφωση των δικαιούχων και τα προβλήματα με την ερμηνεία των κανόνων.

Η Ελλάδα

Από τα αποτελέσματα της περιόδου 2017-2022 προκύπτει σημαντικό επίπεδο σφάλματος στα περισσότερα κράτη- μέλη που λαμβάνουν το μεγαλύτερο μερίδιο των κονδυλίων συνοχής. Σε εννέα κράτη μέλη αντιστοιχεί το 76% των δαπανών της πολιτικής συνοχής: Πολωνία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ουγγαρία, Τσεχία, Ρουμανία, Ελλάδα, Γερμανία. Στα κράτη μέλη αυτά αντιστοιχεί το 91% του εκτιμώμενου επιπέδου σφάλματος.

Επιπλέον, στις χώρες αυτές εντοπίστηκε η συντριπτική πλειονότητα (90%) όλων των σφαλμάτων με σημαντική επίπτωση (εκείνα που ποσοτικοποιήθηκαν στο 80% τουλάχιστον της αξίας της ελεγχθείσας πράξης).

Επί συνόλου 23.653 παρατυπιών στα κράτη- μέλη, οι 581 εντοπίστηκαν σε δαπάνες που αφορούν στο ελληνικό Πρόγραμμα. Η αξία αυτών των παρατυπιών υπολογίστηκε από το ΕΕΣ σε 56,5 εκατ. ευρώ, επί συνόλου 1,024 δισ ευρώ.

Τα αδύναμα σημεία

Αν και υπάρχουν πολλαπλά στάδια ελέγχου, για να ελαχιστοποιούνται οι περιπτώσεις απάτης ή κακοδιαχείρισης, το ΕΕΣ διαπιστώνει εκ του αποτελέσματος, ότι υπάρχουν “τρύπες”.

Σε ένα πυραμιδικό σύστημα ελέγχων, στην πρώτη γραμμή άμυνας βρίσκονται οι δικλίδες που εφαρμόζουν οι διαχειριστικές Αρχές των κρατών- μελών. Ωστόσο, οι δικλίδες αυτές εμφανίζουν αδυναμίες, ενώ θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει πάνω από το ένα τρίτο των σφαλμάτων που εντόπισε το ΕΕΣ μεταξύ του 2017 και του 2022!

Τη δεύτερη γραμμή άμυνας αποτελούν οι δικλίδες που εφαρμόζουν τα ίδια τα όργανα ελέγχου των κρατών- μελών. Και στην περίπτωση αυτή, το ΕΕΣ διαπίστωσε αδυναμίες ποικίλης φύσης και σοβαρότητας, στις εργασίες 40 από τα 43 όργανα ελέγχου που εξέτασε. Μεταξύ του 2017 και του 2022, το ποσοστό των δαπανών που αφορούσαν τους εν λόγω φακέλους διασφάλισης δεν μειώθηκε κάτω από το 39%, κορυφώθηκε μάλιστα το 2022 φθάνοντας το 61%.

Στην τρίτη γραμμή άμυνας, βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, τα “εργαλεία” της ίδιας της Επιτροπής για τον εντοπισμό, την πρόληψη ή τη διόρθωση σφαλμάτων, παρουσιάζουν σειρά αδυναμιών. Είναι ενδεικτικό ότι μεταξύ του 2017 και του 2022, η Επιτροπή διενήργησε μόλις 162 ελέγχους συμμόρφωσης. Για 118 από αυτούς τους 162 ελέγχους (73%), η Επιτροπή διαπίστωσε ότι η Αρχή ελέγχου είχε υποεκτιμήσει το υπολειπόμενο ποσοστό σφάλματος.