Οι Whistleblowers «ήρθαν» στην Ελλάδα

Toν Οκτώβριο του 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την Ευρωπαϊκή Οδηγία προς όλες τις χώρες μέλη της, περί προστασίας των προσώπων που καταγγέλλουν ύποπτες συναλλαγές και ανήθικες συμπεριφορές στον εργασιακό χώρο.

Πλέον, η Οδηγία έχει ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία και έχει τεθεί σε ισχύ με το Ν. 4990/2022, διασφαλίζοντας ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο προστασίας των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου.

Σύμφωνα με ειδικό report της Grant Thornton προς τους πελάτες της, οι επιχειρήσεις που εμπίπτουν στο εν λόγω πλαίσιο υποχρεούνται να θεσπίσουν και θέσουν σε άμεση εφαρμογή κατάλληλους δίαυλους υποβολής αναφορών/καταγγελιών. Κρίσιμη παραμένει ωστόσο και η διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων που ενδεχομένως περιέχονται στα πλαίσια υποβολής κάποιας αναφοράς.

Το καθ` ύλην πεδίο εφαρμογής του νόμου, που έρχεται να ταράξει τα νερά, είναι η προστασία προσώπων που αναφέρουν ή αποκαλύπτουν:

παραβιάσεις ενωσιακού δικαίου στους τομείς:

των δημόσιων συμβάσεων,

των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, προϊόντων και αγορών, καθώς και της πρόληψης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας,

της ασφάλειας και της συμμόρφωσης των προϊόντων,

της ασφάλειας των μεταφορών,

της προστασίας του περιβάλλοντος,

της προστασίας από την ακτινοβολία και της πυρηνικής ασφάλειας,

της ασφάλειας των τροφίμων και των ζωοτροφών, καθώς και της υγείας και της καλής μεταχείρισης των ζώων,

της δημόσιας υγείας,

της προστασίας των καταναλωτών,

της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και της ασφάλειας των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών,

παραβιάσεις που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

παραβιάσεις που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά, συμπεριλαμβανομένων των παραβιάσεων των κανόνων της Ένωσης περί ανταγωνισμού και κρατικών ενισχύσεων, καθώς και παραβιάσεων που αφορούν στην εσωτερική αγορά σχετικά με πράξεις που παραβαίνουν τους κανόνες για τη φορολογία των εταιρειών ή διακανονισμούς, σκοπός των οποίων είναι η διασφάλιση φορολογικού πλεονεκτήματος που ματαιώνει το αντικείμενο ή τον σκοπό της εφαρμοστέας νομοθεσίας περί φορολογίας εταιρειών.

Εν αναμονή των Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων, που θα ρυθμίσουν τις λεπτομέρειες εφαρμογής του πλαισίου, η Grant Thornton ενημερώνει τους πελάτες της ότι οι επιχειρήσεις με 50 έως 249 εργαζομένους οφείλουν να συμμορφωθούν με την υποχρέωση θέσπισης εσωτερικού διαύλου αναφοράς- δηλαδή ορισμού Υπευθύνου Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών- έως τη 17η Δεκεμβρίου 2023 και να ενημερώσουν σχετικά, εντός προθεσμίας δύο μηνών από τη συμμόρφωση, την Επιθεώρηση Εργασίας ή τον αρμόδιο κατά περίπτωση εποπτικό φορέα. Ωστόσο, όσες επιχειρήσεις απασχολούν πάνω από 249 εργαζομένους οφείλουν να συμμορφωθούν εντός έξι μηνών από την έναρξη ισχύος του νόμου, δηλαδή ως τα μέσα Ιουνίου.

Αρμόδια Αρχή για την παραλαβή, τη διαχείριση και την παρακολούθηση των αναφορών που της υποβάλλονται είναι η Εθνική Αρχή Διαφάνειας. Η αναφορά στην Ε.Α.Δ. υποβάλλεται γραπτώς ή προφορικώς ή μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, προσβάσιμης και σε άτομα με αναπηρία. Η προφορική αναφορά είναι δυνατό να υποβληθεί μέσω τηλεφώνου ή άλλων συστημάτων φωνητικών μηνυμάτων, καθώς και μέσω προσωπικής συνάντησης με πρόσωπο που έχει οριστεί από την Ε.Α.Δ. εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, κατόπιν αίτησης του αναφέροντος.

Σημειωτέον ότι σε περίπτωση παραλαβής πληροφοριών σχετικά με παραβιάσεις που συμπεριλαμβάνουν εμπορικά απόρρητα, τα εν λόγω εμπορικά απόρρητα δεν χρησιμοποιούνται και δεν αποκαλύπτονται για σκοπούς που υπερβαίνουν το αναγκαίο μέτρο για την ορθή παρακολούθηση της αναφοράς.

Πώς προστατεύονται όσοι υποβάλλουν αναφορές από αντίποινα των εργοδοτών τους; Δεν υπέχουν καμία ευθύνη σε σχέση με την απόκτηση πληροφοριών ή την πρόσβαση στις πληροφορίες που αναφέρονται ή αποκαλύπτονται δημόσια, υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω απόκτηση ή πρόσβαση δεν συνιστά αυτοτελώς ποινικό αδίκημα.

Σε δικαστικές διαδικασίες, μεταξύ άλλων για συκοφαντική δυσφήμηση, προσβολή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, παραβίαση της υποχρέωσης τήρησης του απορρήτου, παραβίαση των κανόνων για την προστασία δεδομένων, αποκάλυψη εμπορικού απορρήτου, ή σε περιπτώσεις αιτήσεων αποζημίωσης βάσει του ιδιωτικού, του δημόσιου ή του συλλογικού εργατικού δικαίου, δεν υπέχουν καμία απολύτως ευθύνη απορρέουσα από αναφορές ή δημόσιες αποκαλύψεις, εφόσον είχαν βάσιμους λόγους να πιστεύουν ότι η αναφορά ή η δημόσια αποκάλυψη ήταν αναγκαία για να αποκαλυφθεί παραβίαση.