REPowerEU: Τι περιλαμβάνει τo σχέδιο για την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σήμερα το Σχέδιο «REPowerEU», που έχει στόχο το σταδιακό τερματισμό της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και τη μεταμόρφωση του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης.

Το REPowerEU είναι η απάντηση στη διαταραχή της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τονίζει η Επιτροπή, επισημαίνοντας ότι τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα χρησιμοποιούνται ως «οικονομικό και πολιτικό όπλο και κοστίζουν στους ευρωπαίους φορολογούμενους σχεδόν 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Η επίτευξη των στόχων του REPowerEU απαιτεί πρόσθετες επενδύσεις 210 δισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2027, οι οποίες θα καλυφθούν από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, καθώς και σε εθνικό, διασυνοριακό και ενωσιακό επίπεδο. O Mηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) βρίσκεται στο επίκεντρο του ενεργειακού σχεδίου που παρουσιάζει η Επιτροπή.

Τα μέτρα του Σχεδίου REPowerEU μπορούν να οδηγήσουν στο σταδιακό τερματισμό της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας, της διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού και της επιτάχυνσης της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων στα σπίτια, τη βιομηχανία και την παραγωγή ενέργειας.

Εξοικονόμηση ενέργειας

Η Επιτροπή προτείνει μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, προκειμένου να «προετοιμαστούμε για τις πιθανές προκλήσεις του επόμενου χειμώνα», επισημαίνοντας ότι «είναι ο ταχύτερος και φθηνότερος τρόπος αντιμετώπισης της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης και μείωσης των λογαριασμών». Συγκεκριμένα, η Επιτροπή προτείνει να αυξηθεί από 9% σε 13% ο στόχος ενεργειακής απόδοσης στο πλαίσιο της δέσμης «Fit for 55» της νομοθεσίας για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι βραχυπρόθεσμες αλλαγές συμπεριφοράς για εξοικονόμηση ενέργειας (που περιγράφονται αναλυτικά σε άλλο έγγραφο) θα μπορούσαν να μειώσουν τη ζήτηση φυσικού αερίου και πετρελαίου κατά 5%. Παράλληλα, συστήνεται στα κράτη-μέλη να ξεκινήσουν ειδικές επικοινωνιακές εκστρατείες με στόχο τα νοικοκυριά και τη βιομηχανία. Τα κράτη-μέλη ενθαρρύνονται επίσης να χρησιμοποιούν φορολογικά κίνητρα για την εξοικονόμηση ενέργειας, όπως μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ για ενεργειακά αποδοτικά συστήματα θέρμανσης, μόνωση κτιρίων, συσκευές και προϊόντα.

Διαμορφοποίηση προμηθειών και κοινός μηχανισμός αγορών

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι εδώ και αρκετούς μήνες η ΕΕ έχει εξασφαλίσει επίπεδα ρεκόρ εισαγωγών LNG και φυσικού αερίου μέσω αγωγών, από διεθνείς εταίρους. Η νεοσυσταθείσα Ενεργειακή Πλατφόρμα της ΕΕ, που υποστηρίζεται από περιφερειακές ομάδες εργασίας, θα επιτρέψει εθελοντικές κοινές αγορές φυσικού αερίου, LNG και υδρογόνου. Ως επόμενο βήμα, και επαναλαμβάνοντας τη φιλοδοξία του κοινού προγράμματος αγοράς εμβολίων, η Επιτροπή θα εξετάσει την ανάπτυξη ενός «κοινού μηχανισμού αγορών» που θα διαπραγματεύεται και θα συνάπτει συμβάσεις για αγορές αερίου για λογαριασμό των συμμετεχόντων κρατών-μελών.

Επιπλέον, η Επιτροπή, θα διευκολύνει την ενεργειακή διαφοροποίηση και την οικοδόμηση μακροπρόθεσμων συνεργασιών με προμηθευτές, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας για το υδρογόνο ή άλλες πράσινες τεχνολογίες. Δίνεται προτεραιότητα στη δέσμευση της ΕΕ για την παγκόσμια πράσινη και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, την αύξηση της εξοικονόμησης ενέργειας και της αποδοτικότητας για τη μείωση της πίεσης στις τιμές, την τόνωση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του υδρογόνου και την ενίσχυση της ενεργειακής διπλωματίας. Στη Μεσόγειο και τη Βόρεια Θάλασσα θα αναπτυχθούν μεγάλοι διάδρομοι υδρογόνου. Ενόψει της επιθετικότητας της Ρωσίας, η ΕΕ θα υποστηρίξει την Ουκρανία, τη Μολδαβία, τα Δυτικά Βαλκάνια και τις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, καθώς και τους πιο ευάλωτους εταίρους της. «Με την Ουκρανία θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε μαζί για να διασφαλίσουμε την ασφάλεια του εφοδιασμού και έναν λειτουργικό ενεργειακό τομέα, ανοίγοντας παράλληλα το δρόμο για το μελλοντικό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας και ανανεώσιμων πηγών υδρογόνου, καθώς και για την ανοικοδόμηση του ενεργειακού συστήματος στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας REPowerUkraine», τονίζει η Επιτροπή.

Επιτάχυνση ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

«Μια μαζική κλιμάκωση και επιτάχυνση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, τη βιομηχανία, τα κτίρια και τις μεταφορές θα επιταχύνει την ανεξαρτησία μας, θα δώσει ώθηση στην πράσινη μετάβαση και θα μειώσει τις τιμές με την πάροδο του χρόνου», τονίζει η Επιτροπή, η οποία προτείνει να αυξηθεί ο βασικός στόχος του 2030 για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από 40% σε 45% στο πλαίσιο του πακέτου «Fit for 55».

Παράλληλα, η Επιτροπή παρουσιάζει μια στρατηγική της ΕΕ για την ηλιακή ενέργεια, με διπλασιασμό της ηλιακής φωτοβολταϊκής ισχύος έως το 2025 και εγκατάσταση 600 GW έως το 2030, καθώς και την πρωτοβουλία «Solar Rooftop Initiative» με σταδιακή νομική υποχρέωση εγκατάστασης ηλιακών συλλεκτών σε νέα δημόσια και εμπορικά κτίρια και νέα κτίρια κατοικιών. Επίσης, προτείνονται μέτρα για την ενσωμάτωση της γεωθερμικής και της ηλιακής θερμικής ενέργειας σε εκσυγχρονισμένα συστήματα αστικής και κοινόχρηστης θέρμανσης, καθώς και μία σύσταση της Επιτροπής για την αντιμετώπιση της αργής και πολύπλοκης αδειοδότησης για μεγάλα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και μια τροποποίηση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την αναγνώρισή τους, ως «υπέρτατο δημόσιο συμφέρον».

Η Επιτροπή προτείνει στόχο 10 εκατ. τόνων εγχώριας παραγωγής ανανεώσιμων πηγών υδρογόνου και 10 εκατομμυρίων τόνων εισαγωγών έως το 2030, για την αντικατάσταση του φυσικού αερίου, του άνθρακα και του πετρελαίου σε βιομηχανίες και τομείς μεταφορών. Για να επιταχυνθεί η αγορά υδρογόνου, θα πρέπει να συμφωνηθούν από τους συννομοθέτες, επιμέρους στόχοι σε συγκεκριμένους τομείς. Η Επιτροπή δημοσιεύει επίσης δύο κατ' εξουσιοδότηση πράξεις για τον ορισμό και την παραγωγή του ανανεώσιμου υδρογόνου για να διασφαλίσει ότι η παραγωγή οδηγεί σε καθαρή απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Για να επιταχυνθούν τα έργα υδρογόνου, διατίθεται πρόσθετη χρηματοδότηση 200 εκατομμυρίων ευρώ για έρευνα.

Σχέδιο δράσης για βιομεθάνιο

Καθορίζονται νέα εργαλεία, όπως μια νέα Βιομηχανική Συμμαχία Biomethane και οικονομικά κίνητρα για την αύξηση της παραγωγής βιομεθανίου στα 35 bcm έως το 2030, μεταξύ άλλων μέσω της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Σύμφωνα με την Επιτροπή, η αντικατάσταση του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στις βιομηχανικές διεργασίες θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και θα ενισχύσει την ασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα. Η εξοικονόμηση ενέργειας, η απόδοση, η υποκατάσταση καυσίμου, ο ηλεκτρισμός και η βελτιωμένη απορρόφηση ανανεώσιμων πηγών υδρογόνου, βιοαερίου και βιομεθανίου από τη βιομηχανία θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν έως και 35 bcm φυσικού αερίου έως το 2030, πέραν αυτών που προβλέπονται στο Fit for 55 προτάσεις.

Επενδύσεις

Η επίτευξη των στόχων REPowerEU απαιτεί πρόσθετες επενδύσεις 210 δισεκατομμυρίων ευρώ ως το 2027. Ήδη, είναι διαθέσιμα 225 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Η Επιτροπή ενέκρινε σήμερα νομοθεσία και οδηγίες προς τα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο τροποποίησης και συμπλήρωσης των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης (RRP), στο πλαίσιο του REPowerEU. Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει να αυξηθούν οι πόροι του RRF με 20 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις από την πώληση δικαιωμάτων του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ETS) που βρίσκονται επί του παρόντος στο Αποθεματικό Σταθερότητας της Αγοράς και που θα δημοπρατηθούν με τρόπο που δεν διαταράσσει την αγορά.

Στο πλαίσιο του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ), η πολιτική συνοχής θα υποστηρίξει ήδη έργα απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές και πράσινης μετάβασης με έως και 100 δισεκατομμύρια ευρώ επενδύοντας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υδρογόνο και υποδομές. Επιπλέον 26,9 δισ. ευρώ από τα ταμεία συνοχής θα μπορούσαν να διατεθούν σε εθελοντικές μεταφορές στο RRF και άλλα 7,5 δις. ευρώ από την Κοινή Αγροτική Πολιτική μέσω εθελοντικών μεταφορών στο RRF. Η Επιτροπή θα διπλασιάσει τη διαθέσιμη χρηματοδότηση για την πρόσκληση μεγάλης κλίμακας του 2022 του Ταμείου Καινοτομίας αυτό το φθινόπωρο σε περίπου 3 δις ευρώ. Απαιτείται, επίσης, περιορισμένη πρόσθετη υποδομή φυσικού αερίου, η οποία εκτιμάται σε επενδύσεις περίπου 10 δισ. ευρώ.