Η διαφθορά «τρώει» 2,3 τρισ. ευρώ τον χρόνο

Το ζήτημα της διαφθοράς αποτελούσε διαχρονικά ένα από τα μεγαλύτερα «αγκάθια» της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας οικονομίας, όπως αναδείχθηκε στο 11ο Ετήσιο Συνέδριο Διεθνούς Διαφάνειας. Η ανάγκη για «καθαρές» δημόσιες συμβάσεις είναι πλέον πιο επιτακτική από ποτέ καθώς τα κράτη και οι πολίτες είναι εκείνοι που στο τέλος πληρώνουν τον λογαριασμό της διαφθοράς. Σύμφωνα με στοιχεία 9,5 τρισ. ευρώ δαπανώνται παγκοσμίως σε δημόσιες συμβάσεις κάθε χρόνο και από αυτά χάνεται λόγω διαφθοράς το 20-25%, ενώ στην Ε.Ε. οι ετήσιες απώλειες ανέρχονται ετησίως σε 5 δισ. ευρώ.

Αναλυτικά, η Πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος, Δρ Άννα Δαμάσκου, πρότεινε ως λύση για μεγαλύτερη διαφάνεια στις δημόσιες συμβάσεις το «Σύμφωνο Ακεραιότητας», ένα εργαλείο παρακολούθησης και βελτίωσης των δημοσίων συμβάσεων. Ο συγκεκριμένος μηχανισμός εφαρμόζεται από τη Διεθνή Διαφάνεια ήδη από την δεκαετία του 1990, ενώ από το 2016 υλοποιείται και στη χώρα μας με τη χρηματοδότηση της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (DG Regional Policy).

Από την πλευρά της, η Περιφερειάρχης Αττικής, κα Ρένα Δούρου, έκανε λόγο για «διμέτωπο αγώνα» στην προσπάθεια καταπολέμησης της διαφθοράς στις δημόσιες συμβάσεις: την ανάγκη για βελτίωση της καθημερινότητας και την πάλη για την αλλαγή στην άσκηση της εξουσίας, φέρνοντας ως παράδειγμα την χρήση του «Συμφώνου Ακεραιότητας» σε ένα πολύ σημαντικό αντιπλημμυρικό έργο σε περιοχές των Δήμων Μοσχάτου-Ταύρου και Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη.

Στην συνέχεια, εκπροσωπώντας την Κυβέρνηση, τον λόγο πήρε η Γενική Γραμματέας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς, κα Αναστασία Ξεπαπαδέα, η οποία αναφέρθηκε στο γεγονός ότι ο κίνδυνος της διαφθοράς στις δημόσιες συμβάσεις επιτείνεται όλο και περισσότερο, λόγω της πολυπλοκότητας των διαδικασιών και της εμπλοκής σε αυτές πολλών φορέων, ενώ τόνισε ότι η απώλεια σε έσοδα είναι τεράστια τόσο για τα κράτη όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο Αντιπρόεδρος του Association of Certified Fraud Examiners - Greeκ Chapter, κ. Άρης Δημητριάδης, μίλησε για τον καθοριστικό ρόλο της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, διατυπώνοντας την εκτίμηση ότι όσο μεγαλύτερη είναι η αντίληψη της διαφθοράς, τόσο διολισθαίνει η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τις κυβερνήσεις. Από την πλευρά του, ο Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών, κ. Πάνος Βαλαντάσης, έκανε αναφορά στη σημασία του εσωτερικού έλεγχου για την ακεραιότητα των δημοσίων συμβάσεων, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων.

Στην κεντρική ομιλία του συνεδρίου, ο κ. Franck Sébert, Διευθυντής Εσωτερικού Ελέγχου της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής και Αστικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανέφερε ότι η καταπολέμηση της διαφθοράς αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσθέτοντας ότι τα τελευταία χρόνια υλοποιείται έργο ύψους 920 εκατ. ευρώ για τον έλεγχο των δημόσιων συμβάσεων, στο οποίο συμμετέχουν 11 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην πρώτη ενότητα περί του νομικού πλαισίου των Δημόσιων Συμβάσεων, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα στοιχεία για τις συμβάσεις στο Ελληνικό Δημόσιο μοιράστηκε ο Πρόεδρος της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, κ. Γιώργος Καταπόδης, αναφέροντας ότι μόνο για το 2018 η αξία τους υπολογίζεται σε 4,3 δισ. ευρώ, με το υπουργείο Εθνικής Άμυνας να είναι πρωταθλητής στην υπογραφή τους. Οι δε συμβάσεις αφορούν στην πλειονότητά τους προμήθειες σε καύσιμα, ιατρικές συσκευές και φαρμακευτικά προϊόντα.

Ο Ειδικός Γραμματέας του Σώματος Επιθεωρητών–Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, Καθηγητής Δημοσθένης Κασσαβέτης, αναφέρθηκε στα τρία είδη «σφαλμάτων» που παρατηρούνται κατά την διάρκεια των ελέγχων των δημοσίων συμβάσεων: τα τυχαία, τα εσκεμμένα και τα συστημικά, ενώ επισήμανε και την ανάγκη εγκαθίδρυσης ενός ολοκληρωμένου, αξιόπιστου και εγγυημένου ελεγκτικού συστήματος.

Ακολούθως, ο Γενικός Γραμματέας Εμπορίου & Προστασίας του Καταναλωτή του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, κ. Δημήτριος Αυλωνίτης, μίλησε για τη μεγάλη σημασία της πλήρους εφαρμογής των ηλεκτρονικών συμβάσεων ως εργαλείο διαφάνειας στις δημόσιες συμβάσεις, τονίζοντας ότι η εν λόγω διαφάνεια ενισχύεται σημαντικά με την εισαγωγή της ηλεκτρονικής τιμολόγησης και της ηλεκτρονικής πληρωμής.

Σύμφωνα με τον Πάρεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κ. Αριστοτέλη Σακελλαρίου, στην Ελλάδα ελέγχονται 2.000 δημόσιες συμβάσεις ετησίως, κατά την μελέτη και υπογραφή των οποίων οι νόμοι που τις διέπουν μπορεί αρκετές φορές να συγκρουστούν με τις αντιλήψεις των στελεχών της διοίκησης που τις φέρνουν εις πέρας.

Στη συνέχεια, η Δικηγόρος της Ειδικής Υπηρεσίας Θεσμικής Υποστήριξης της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Επενδύσεων ΕΣΠΑ, κα Γεωργία Παναγιωτοπούλου, έκανε ιδιαίτερη μνεία στη σημασία του Κανονισμού 1303/2013 για τις δημόσιες συμβάσεις, ιδιαίτερα ως προς τα ακόλουθα τέσσερα σημεία: το σύστημα δημόσιου ελέγχου για διόρθωση των παρατυπιών, τα μέτρα για την καταπολέμηση της απάτης, τον μηχανισμό καταγγελιών και την υποχρέωση ανακοίνωσης παρατυπιών.

Η δεύτερη ενότητα εστίασε στη σύνδεση των δημόσιων συμβάσεων με τους πολίτες, με την υπεύθυνη του προγράμματος για το «Σύμφωνο Ακεραιότητας» στη Γενική Γραμματεία της Διεθνούς Διαφάνειας στο Βερολίνο, κα Claire Martin, να αποκαλύπτει ότι, παγκοσμίως, 9,5 τρισ. ευρώ δαπανώνται σε δημόσιες συμβάσεις κάθε χρόνο και από αυτά χάνεται λόγω διαφθοράς το 20-25%, με το ανάλογο κόστος για τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες.

Από την πλευρά του, ο Δρ. Ιωάννης Σουφλής, Innovation & Learning Coordinator του «Συμφώνου Ακεραιότητας» που υλοποιεί η Διεθνής Διαφάνεια–Ελλάς, έκανε αναφορά στην εξέλιξη του προγράμματος και, ακολούθως, μίλησε για τις προϋποθέσεις εφαρμογής του, που συνίστανται στην ισχυρή πολιτική βούληση, τη συμμετοχή και συνεργασία των εμπλεκομένων, την τήρηση απαράβατων αρχών και την ανοιχτή πρόσβαση των φορέων σε στοιχεία (open data).

Για τη σημασία της εφαρμογής του «Συμφώνου Ακεραιότητας» στο αντιπλημμυρικό έργο που παρακολουθεί το «Σύμφωνο Ακεραιότητας» της Διεθνούς Διαφάνειας-Ελλάδος έκανε λόγο ο Προϊστάμενος της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Επιχειρησιακού Προγράμματος της Περιφέρεια Αττικής, κ. Δημήτρης Δρόσης, τονίζοντας ότι επιδρά καταλυτικά στην ενίσχυση του ελέγχου και της εμπιστοσύνης, αλλά και στην επιτάχυνση της κατασκευής του αντιπλημμυρικού έργου, ενώ ο Δήμαρχος Μοσχάτου-Ταύρου, κ. Ανδρέας Ευθυμίου, επιβεβαίωσε τη θετική επιρροή του «Συμφώνου Ακεραιότητας» στο έργο, προσθέτοντας, ωστόσο, ότι πολλές φορές μη ρεαλιστικοί νόμοι μπορεί να αποτελέσουν τροχοπέδη σε διαδικασίες εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων.

Στην περίπτωση της εφαρμογής του «Συμφώνου Ακεραιότητας» στην Ουγγαρία, ήδη από το 2010, αναφέρθηκε η κα Gabriella Nagy, Επικεφαλής των Προγραμμάτων Δημοσίων Πόρων της Διεθνούς Διαφάνειας Ουγγαρίας, η οποία υπογράμμισε ότι «Σύμφωνο Ακεραιότητας» συνέβαλε στην αύξηση της εμπιστοσύνης στους δημόσιους φορείς και στην τόνωση του ανταγωνισμού.

Για τον συνδυασμό των νέων τεχνολογιών και της διαφάνειας στον αγώνα κατά της διαφθοράς μίλησε ο Εκτελεστικός Διευθυντής και συνιδρυτής του Vouliwatch, κ. Στέφανος Λουκόπουλος, κάνοντας αναφορά στο Vouliwatch και το Vouli Open Budget, δύο διαδικτυακά εργαλεία που στοχεύουν στον έλεγχο και τη λογοδοσία της Βουλής και των βουλευτών για τα πεπραγμένα τους.

Ο Αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, στην ομιλία του στο συνέδριο έκανε λόγο για τις τολμηρές προσεγγίσεις και τα αποτελεσματικά εργαλεία που χρειάζονται στον έλεγχο των δημόσιων συμβάσεων , επισημαίνοντας παράλληλα την αναγκαιότητα της απλοποίησης του νομικού πλαισίου, αξιοποίησης της διεθνούς εμπειρίας και ενίσχυσης της χρήσης των νέων τεχνολογιών.

Στην τρίτη και τελευταία ενότητα, που εστίασε στον ρόλο του ιδιωτικού τομέα στην ακεραιότητα των δημοσίων συμβάσεων, ο Πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού και Αντιπρόεδρος του Άρειου Πάγου ε.τ., κ. Δημήτριος Κυριτσάκης, εστίασε στην ανάγκη διαφάνειας και ελέγχου στον κατασκευαστικό τομέα, τονίζοντας ότι η νόθευση των διαγωνισμών είναι σοβαρή παράβαση του ανταγωνισμού και επιβαρύνει ιδιαίτερα το Δημόσιο. Η Νομική Σύμβουλος της ΝΕΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. / ΟΔΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Α.Ε., κα Nαταλί Κεδίκογλου, έκανε ιδιαίτερη μνεία στον θεσμό της αυτοκάθαρσης στο δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων, δηλαδή την οικειοθελή λήψη μέτρων συμμόρφωσης από ένα φορέα που κανονικά θα ενέπιπτε σε λόγο αποκλεισμού

Η Πρόεδρος του CSR HELLAS / GCNH & Διευθύντρια ΕΚΕ Ομίλου ΤΙΤΑΝ, κα Μαρία Αλεξίου, εκτίμησε ότι το φαινόμενο της διαφθοράς συνεπάγεται έλλειμμα προστασίας των δικαιωμάτων του πολίτη, προσθέτοντας ότι δεν νοείται αυτορρύθμιση χωρίς κανόνες, ήτοι πρέπει να υπάρξει μια μορφή αυτοδέσμευσης σε συγκεκριμένες αρχές.

Τέλος, ο Πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Τεχνικών Εταιριών (ΣΑΤΕ), κ. Γεώργιος Βλάχος, αναφέρθηκε στην κυρίαρχη σημασία της «ΔΙΑΥΓΕΙΑΣ» ως εργαλείο ελέγχου, υπογραμμίζοντας ότι με τους ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς δημοσίων συμβάσεων δυσχεραίνεται η συνεννόηση ανάμεσα στους υποψήφιους αναδόχους των έργων.

Κλείνοντας το 11ο συνέδριο της Διεθνούς Διαφάνειας-Ελλάδος, με τίτλο «Καθαρές Δημόσιες Συμβάσεις», η Πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας-Ελλάδος, Δρ Άννα Δαμάσκου, έστειλε το μήνυμα ότι η βαθιά οικονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα υπήρξε αναμφίβολα ένα ισχυρό σοκ για τους πολίτες της. Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις, όμως, είναι το αναγκαίο αντίβαρο στα μέτρα λιτότητας και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να συνεχίσουμε να κινούμαστε. Μόνο με την εμπέδωση χρηστών πρακτικών θα διασφαλίσει η χώρα μας βιώσιμη ανάπτυξη.