Η «ακτινογραφία» του Σχεδίου Ανάκαμψης  -Οι βασικές κατευθύνσεις

Ένα- ένα συμπληρώνονται τα κομμάτια στο πολυσύνθετο παζλ του Σχεδίου Ανάκακμψης, αν και παραμένει ο προβληματισμός των ελληνικών Αρχών για το κατά πόσο γρήγορα θα “τρέξουν” οι διαδικασίες εκταμιεύσεων.

Στα... δικά μας, τα χρονοδιαγράμματα επί του παρόντος τηρούνται με θρησκευτική ευλάβεια. Η δημόσια διαβούλευση ολοκληρώθηκε, οι προτάσεις των Φορέων μελετήθηκαν, ενσωματώνονται- όπου είναι δυνατόν- στο κείμενο και μένει το πιο “λεπτό” στάδιο: το “σφράγισμα” των πιο ώριμων επενδυτικών και μεταρρυθμιστικών προτάσεων, έτσι ώστε αφενός να πάρουν το “πράσινο φως” από τις Βρυξέλλες αφετέρου να είναι υλοποιήσιμα τα ορόσημα.

Από τη δημόσια διαβούλευση προκύπτει, πάντως, η “ακτινογραφία” του Σχεδίου Ανάκαμψης, μέσω του οποίου η Ελλάδα φιλοδοξεί να λάβει συνολικά περί τα 32 δισ ευρώ.

Η αντιμετώπιση του κενού επενδύσεων στην οποία αποσκοπεί το Σχέδιο θα αντιμετωπίσει ακριβώς το κενό απασχόλησης, δημιουργώντας μόνιμες υψηλής ποιότητας θέσεις εργασίας. Η συνδρομή του σχεδίου για την αύξηση της συνεργασίας μεταξύ των -μικρότερων προπαντός- επιχειρήσεων, της εξωστρέφειας τους και του μέσου μεγέθους των επιχειρήσεων αυτών έχει ως αναπόσπαστη πτυχή την ενθάρρυνση της νόμιμης μισθωτής εργασίας.

Η αρχή της μη επιβάρυνσης του περιβάλλοντος είναι πλήρως σεβαστή και αποτελεί οριζόντια δέσμευση του κανονισμού. Για τον λόγο αυτό κάθε επένδυση αξιολογείται από τον Σύμβουλο που έχει προσληφθεί από την Ειδική Υπηρεσία του Ταμείου Ανάκαμψης για την προετοιμασία του σχεδίου και η αξιολόγηση αυτή (όπου είναι αναγκαίο και η ανάλυσή της), θα περιλαμβάνεται στο Σχέδιο το οποίο θα κατατεθεί.

Οι πόροι μέσω δανείων θα διοχετευθούν σε ιδιωτικές επενδύσεις με βάση τα Ευρωπαϊκά κριτήρια που προβλέπει ο κανονισμός (πράσινος και ψηφιακός μετασχηματισμός), αλλά και με βάση εθνικά κριτήρια που συνάδουν με τις Ειδικές Επισημάνσεις ανά χώρα που έχουν γίνει στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (Country Specific Recommendations) και ειδικότερα αφορούν την εξωστρέφεια, την καινοτομία και την έρευνα και ανάπτυξη (R&D) και την ενθάρρυνση των συνεργασιών, των εξαγορών και των συγχωνεύσεων με στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων. Οι δε επενδύσεις θα κριθούν με βάση τις επιλεξιμότητες του επενδυτικού σχεδίου και δεν θα τμηματοποιηθούν στη βάση κάποιας κλαδικής ταξινόμησης. Η πρόσφατη, άλλωστε, εμπειρία της πανδημίας κατέδειξε τα προβλήματα που προκαλούνται από την κλαδική ταξινόμηση (με το γνωστό πλέον σε όλους σύστημα των ΚΑΔ), σε περιβάλλον μιας πολύ σύνθετης οικονομίας όπως η ελληνική.

Η ανθεκτικότητα και η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή συνιστούν κεντρικό στόχο του Ταμείου και η διάθεση ποσοστού τουλάχιστον 37% όλων των δαπανών θα υπερκαλυφθεί σύμφωνα με το Παράτημα του σχετικού κανονισμού. Το ίδιο θα ισχύσει και για τα επενδυτικά σχέδια που θα προωθηθούν με το εργαλείο των δανείων.

Η διασύνδεση του δικτύου με τα νησιά, η αύξηση του μεριδίου ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας και η δημιουργία υποδομών για την αποθήκευση ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ περιλαμβάνονται στο Σχέδιο.

Το φυσικό αέριο μόνο κατ’ εξαίρεση είναι πιθανό να περιληφθεί στις επιλέξιμες επενδύσεις καθώς εκφράζονται σοβαροί προβληματισμοί από την πλευρά των Ευρωπαϊκών Θεσμών για την προώθηση των σχετικών επενδύσεων μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η σχετική συζήτηση δεν έχει προς το παρόν ολοκληρωθεί.

Οι επενδύσεις εξοικονόμησης ενέργειας αποτελούν βασική επιλεξιμότητα του Σχεδίου και απολαμβάνουν ποσοστού επιλεξιμότητας 100% τόσο σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους, όσο και τις δημόσιες υποδομές. Το Σχέδιο περιλαμβάνει αντίστοιχα προγράμματα τύπου Εξοικονομώ και για τις δύο ανωτέρω δραστηριότητες.

Ο εξηλεκτρισμός του σιδηροδρομικού δικτύου (με τη μορφή παρεμβάσεων στην κεντρική του γραμμή) και η αντικατάσταση μέρους των αστικών λεωφορείων με ηλεκτρικά είναι μέσα στους επενδυτικούς στόχους του Σχεδίου. Επίσης εξετάζονται και περιορισμένες επενδύσεις σε απολύτως ώριμες επεκτάσεις σιδηροδρομικών δικτύων. Εκτεταμένες νέες επεκτάσεις δεν συνάδουν με τον ιδιαίτερα στενό χρονικό ορίζοντα του Σχεδίου. Υπάρχει πρόταση για μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος των ακτοπλοϊκών μεταφορών, η οποία είναι υπό συζήτηση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η αντιπλημμυρική προστασία και γενικότερα η διαχείριση των υδάτων αποτελούν σημαντικό μέρος του Σχεδίου

Το Σχέδιο προβλέπει την ενίσχυση της ψηφιακής μετάβασης των Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων και αφιερώνει σημαντικούς πόρους για το σκοπό αυτό για επενδύσεις σε συστήματα και στην κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού των ΜΜΕ

Η μεταρρύθμιση του συστήματος επιδότησης ανεργίας και η εισαγωγή μέτρων για την προώθηση των ενεργητικών και παθητικών πολιτικών απασχόλησης περιλαμβάνονται στο Σχέδιο και αποτελούν κεντρικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων του σχετικού άξονα που αφορά την απασχόληση. Η καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας περιλαμβάνεται στους στόχους του Σχεδίου. Για το σκοπό αυτό προωθείται ειδική σχετική μεταρρύθμιση και αντίστοιχο ψηφιακό σύστημα από το υπουργείο Εργασίας.

Η εξασφάλιση της διαλειτουργικότητας των πληροφοριακών συστημάτων του κράτους συνιστά βασικό στόχο του Σχεδίου και προωθείται από ειδική μεγάλης έκτασης επένδυση που περιλαμβάνεται σ’ αυτό.

Η ενεργειακή αναβάθμιση των κρατικών υποδομών προβλέπεται στην βάση πραγματικού πρόσθετου ενεργειακού κόστους, με την αξιοποίηση των Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών. Συγκεκριμένα προβλέπεται ποσοστό επιδότησης προς τους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης για την προώθηση των σχετικών προγραμμάτων και πληρωμή των υπολοίπων επενδύσεων, που θα πραγματοποιούνται με ιδιωτικούς πόρους, από την διαφορά που θα προκύπτει από την εξοικονόμηση ενέργειας. Με τον τρόπο αυτό, επιτυγχάνεται η επίτευξη των ενεργειακών στόχων και η μέγιστη δυνατή διαφάνεια.

Ο κρίσιμος για την κοινωνική συνοχή τομέας της κοινωνικής φροντίδας περιλαμβάνεται στο πλαίσιο του Σχεδίου, υπό τις προϋποθέσεις των κανόνων που το διέπουν, μεταξύ άλλων, και με την μορφή παροχής υπηρεσιών στις πλέον ευπαθείς ομάδες. Οι επιλεξιμότητες του ταμείου δεν επιτρέπουν την χρηματοδότηση δαπανών επαναλαμβανόμενου κόστους.

Οι ταμειακές μηχανές νέας τεχνολογίας και η ανάλυση ρίσκου αποτελούν βασική μεταρρύθμιση και αναπόσπαστο τμήμα των επενδύσεων που θα προωθηθούν μέσω του Σχεδίου τόσο στο επίπεδο της ΑΑΔΕ, όσο και σε ό,τι αφορά στην εφαρμογή των αναγκαίων τεχνολογιών από τις επιμέρους επιχειρήσεις.

1.  Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας λειτουργεί συμπληρωματικά όχι μόνο σε σχέση με τα άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα, αλλά και προς τα υπόλοιπα σχέδια και προγράμματα της κυβέρνησης, δίνοντας έμφαση στους κεντρικούς στόχους του, και ιδιαίτερα στην ανάκαμψη και στην ανθεκτικότητα σε επόμενες κρίσεις (που από την φύση τους απαιτούν εμπροσθοβαρείς δράσεις). Με βασικό όχημα την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση αποσκοπεί στην αντιμετώπιση του τεράστιου κενού επενδύσεων (investment gap), χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει προφανώς ανάκαμψη άλλα ούτε και ανθεκτικότητα, καθώς αυτή ευθέως υπονομεύεται από το υψηλό υφιστάμενο δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ. Συνεπώς πρωτεύων στόχος του είναι η εμπροσθοβαρής και μεγάλη αύξηση των επενδύσεων, των ρυθμών ανάπτυξης, των θέσεων εργασίας και του ΑΕΠ.