Bloomberg: Γιατί το Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισ. της ΕΕ είναι τόσο μεγάλη καινοτομία

Μετά από μέρες συνομιλιών τα 27 μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν σε ένα ταμείο Ανάκαμψης από την πανδημία του κορωνοϊού, ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ (859 δισεκατομμυρίων δολαρίων) που μοιάζει με ένα ιστορικό βήμα προς την περαιτέρω ενοποίηση του μπλοκ.

Ενώ η ασυνήθιστη συμμαχία του γαλλο-γερμανικού διδύμου των Εμανουέλ Μακρόν και Ανγκελα Μέρκελ δεν κατάφερε να περάσει τη πρότασή της ως είχε από την αρχή, αλλά υποχρεώθηκε σε υποχωρήσεις, σίγουρα αξίζει να επαινεθεί η όλη προσπάθεια.

H επιτυχία της συμφωνίας των 27 δεν συνιστά απλά μια απάντηση στην αντιμετώπιση ενός ιού που έχει κοστίσει τη ζωή περισσότερων από 100.000 Ευρωπαίων και προκάλεσε στην ΕΕ τη χειρότερη οικονομική ύφεση εδώ και δεκαετίες. Η συμφωνία ουσιαστικά αποτελεί και την επίλυση των διαφορών μεταξύ βορείων και νοτίων, καθώς οι λιτοί Ολλανδοί και Αυστριακοί δίσταζαν να μοιράσουν μετρητά στους βαριά χτυπημένους από τον κορωνοϊό Ιταλούς και Ισπανούς.

Υπήρχε επίσης η ανάγκη να γεφυρωθεί το πολιτικό χάσμα μεταξύ των δυτικών χωρών της ΕΕ και των ανατολικών, όπου η δημοκρατική οπισθοδρόμηση από τους φανατικούς του Βίκτορ Ορμπάν της Ουγγαρίας αύξησαν την πίεση στις Βρυξέλλες για να ζητήσει εγγυήσεις για το πού στέλνονται τα χρήματα.

Το Ταμείο Ανάκαμψης κάνει αρκετά νέα ριζικά βήματα.

Πρώτον, αντί για μεμονωμένες χώρες που αντλούν κεφάλαια, η ΕΕ στο σύνολό της θα χρησιμοποιήσει το συλλογικό χρηματοοικονομικό της άξονα για να δανειστεί 750 δισεκατομμύρια ευρώ στις κεφαλαιαγορές για να ανοικοδομήσει τις οικονομίες της μετά την πανδημία. Μιλάμε λοιπόν για μια ενοποίηση του χρέους.

Δεύτερον, σχεδόν 400 δισεκατομμύρια ευρώ από αυτά τα χρήματα θα διανεμηθούν ως επιχορηγήσεις και τα υπόλοιπα ως δάνεια χαμηλού επιτοκίου, καθιστώντας τα φθηνά και εύκολο να διατεθούν.

Τρίτον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή - το εκτελεστικό σκέλος της ΕΕ - θα μελετήσει μια σειρά πιθανών νέων φόρων, συμπεριλαμβανομένων των τελών τεχνολογίας και χρηματοοικονομικών συναλλαγών, για να βοηθήσει στην πληρωμή του ταμείου.

Η απόφαση δεν συνιστά τη μετατροπή της ΕΕ σε Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης που ενοποιούνται υπό κάτι αντίστοιχο του ομολόγου Χάμιλτον*, αλλά η ισχύς της φορολόγησης και των δαπανών είναι σημαντικές.

Το ταμείο παρουσιάζεται ως προσωρινό και εφάπαξ, αλλά αυτή είναι ακόμα μια μεγάλη στιγμή για τους υποστηρικτές της βαθύτερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η συμφωνία που επετεύχθη ξεπερνά, επίσης την παραδοσιακή προσέγγιση ενός μπλοκ που εδώ και χρόνια - υπό την οικονομική επιρροή της Γερμανίας - έχει κηρύξει τη δημοσιονομική ορθότητα και τη λιτότητα ως την κύρια απάντηση στις οικονομικές κρίσεις.

Οι προηγούμενες προσπάθειες συγχρηματοδότησης από την ΕΕ για τα κράτη μέλη της συνοδεύτηκαν από την επιβολή όρων και προϋποθέσεων, όπως δείχνει η ανάλυση του think tank του Ινστιτούτου Jacques Delors. Η αντιμετώπιση της Ελλάδας κατά τη διάρκεια του προγράμματος διάσωσης χρέους είναι το πιο καταθλιπτικό παράδειγμα.

Αυτό το ταμείο ανάκαμψης από την πανδημία, αντίθετα, προορίζεται να βοηθήσει τις χώρες που το έχουν ανάγκη χωρίς να επιδεινώσει τα ήδη προβληματικά οικονομικά τους. Αυτή είναι μια υγιής εξέλιξη, ακόμα κι αν χρειάστηκε μια κρίση δημόσιας υγείας για να την επιτύχει. Είναι επίσης δίκαιο: Η Covid-19 δεν προέκυψε από λάθος και δεν ήταν επιλογή οποιασδήποτε χώρας.

Εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος αυτή η σημαντική καινοτομία στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη να αποδυναμωθεί από υπερβολικά αυστηρούς όρους σχετικά με τον τρόπο χορήγησης και χρήσης των χρημάτων, τους οποίους ζήτησαν οι φειδωλές χώρες. Ενώ απαιτείται κάποια επίβλεψη - για να αποφευχθεί η κατάχρηση και η απάτη - ο υπερβολικός έλεγχος και η παρεμπόδιση θα μπορούσαν να καθυστερήσουν τις εκταμιεύσεις και να προκαλέσουν μεγάλες πολιτικές διαμάχες. Εάν μια μικρή ομάδα χωρών μπορεί εύκολα να βάλει βέτο στα σχέδια άλλων, το ταμείο ανάκαμψης μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικό.

Μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι η σωστή ισορροπία έχει επιτευχθεί υπό όρους. Τα εθνικά σχέδια αποκατάστασης από την πανδημία θα αξιολογηθούν από την Επιτροπή και θα υπογραφούν από ειδική πλειοψηφία των κυβερνήσεων της ΕΕ.

Επιπλέον, μεμονωμένες κυβερνήσεις μπορούν να παραπονεθούν εάν ένα άλλο κράτος της ΕΕ δεν τηρεί τις υποσχέσεις του, αλλά δεν φαίνεται ότι αυτό θα εκτροχιάσει τις εκταμιεύσεις.

Προφανώς, αυτές είναι πρώτες μέρες. Η παρατεταμένη έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μετά την έκτακτη ανάγκη που προκάλεσε η Covid-19 είναι δύσκολο να αγνοηθεί.

Ακόμη και με το Ηνωμένο Βασίλειο εκτός και τη Γερμανία να... αποκηρύττει τη λιτότητα, το χάσμα Βορρά-Νότου της ΕΕ δεν έχει εξαληφθεί. Μέρος του τιμήματος για να πουν το ναι ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας, Mαρκ Ρούτε και οι «φειδωλοί» συνάδελφοί του ήταν μια μεγάλη αύξηση των επιστροφών τους από την ΕΕ, η οποία ουσιαστικά μειώνει το ποσό των χρημάτων που πρέπει να πληρώσουν στον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Και ακόμη, ενδέχεται να υπάρξουν μεγαλύτερες διαμάχες καθώς θα αρχίσουν να κατατίθενται τα εθνικά σχέδια δαπανών.

Οι σκεπτικιστές θα αναρωτηθούν επίσης αν τα 750 δισεκατομμύρια ευρώ είναι πραγματικά αρκετά. Το ΑΕΠ της ΕΕ αναμένεται να μειωθεί κατά 7,8% φέτος, και το πακέτο τόνωσης που υιοθέτησαν οι 27 ανέρχεται σε μόλις 5% του ΑΕΠ.

Ακόμη και έτσι παραμένει ένα ενθαρρυντικό πρώτο βήμα. Η ΕΕ δείχνει ότι μπορεί να συνδυάσει δημοσιονομικά κίνητρα με νομισματική στήριξη από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα χωρίς να θυσιάζει τις αξίες της.

Και, όπως λέει ο Γάλλος ιστορικός Frederic Bozo, μόλις ανοίξουν οι βρύσες έκτακτης ανάγκης, είναι δύσκολο να τις κλείσετε.

Εάν η ΕΕ μπορεί να προσφέρει μικτή νομισματική και δημοσιονομική απάντηση, υποστηριζόμενη από αμοιβαίο δανεισμό, τότε τέτοια πακέτα διάσωσης θα είναι για πάντα εντός των σφαιρών του δυνατού και όχι του φανταστικού. Αυτό το ταμείο μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλών κυβερνήσεων και όχι μιας, αλλά είναι πρόοδος.

*Η στιγμή Χάμιλτον

Ο Χάμιλτον υπήρξε ο φιλόδοξος υπουργός Οικονομικών του Τζωρτζ Ουάσινγκτον και κυρίως έμεινε γνωστός για τη λύση που έδωσε στο πρόβλημα του χρέους που είχαν οι μετεπαναστατικές Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες τότε, υπό ορισμένες περιπτώσεις ήταν μια συνομοσπονδία κρατικών οντοτήτων, των Πολιτειών.

Οι Πολιτείες την επαύριον της επανάστασης ήταν υπερχρεωμένες και η λύση του Χάμιλτον ήταν να αναλάβει να αποπληρώσει το χρέος τους η ομοσπονδιακή κυβέρνηση η οποία με τη σειρά της εξέδωσε δικά της ομόλογα που ήταν ιδιαίτερα προσοδοφόρα για όσους τα πήραν.Η κίνηση ήταν καθοριστική για τη δημιουργία της αγοράς ομολόγων και της ομοσπονδίας των Ηνωμένων Πολιτειών.