«Όαση» σταθερότητας η Ελλάδα στην Ευρώπη

Θα μπορούσε να περιγραφεί και ως «ελληνικό παράδοξο»: Η Ελλάδα, η χώρα που ήταν για χρόνια συνώνυμη με την πολιτική και οικονομική αστάθεια, αντιμετωπίζεται πλέον από τη διεθνή επενδυτική κοινότητα σαν μια όαση σταθερότητας, την ώρα που το ευρωπαϊκό οικοδόμημα κλυδωνίζεται από την άνοδο των ευρωσκεπτικιστών και το Brexit, αλλά και από τον κίνδυνο ενός... replay της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, αυτή την φορά όχι σε μια μικρή ή μεσαία οικονομία, αλλά στην τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης, την ιταλική.

Η αγορά ομολόγων, ιδιαίτερα μετά τα παθήματα της παγκόσμιας κρίσης του 2008, έχει πολύ ισχυρή... όσφρηση για να ανιχνεύει το πολιτικό και οικονομικό ρίσκο. Οι αριθμοί που προκύπτουν από την καθημερινή διαπραγμάτευση κρατικών ομολόγων δηλώνουν πώς αντιλαμβάνεται σήμερα η επενδυτική κοινότητα το λεγόμενο "country risk" της Ελλάδας:

Πριν ακόμη προαναγγελθούν οι εθνικές εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019, η απόδοση του ελληνικού 10ετούς ομολόγου είχε πάρει την... κατηφόρα, για να υποχωρήσει χθες στο ιστορικό ρεκόρ του 2,904%. Η πτώση της απόδοσης ήταν συνεχής, υποδηλώνοντας με αρκετή σαφήνεια την αντίληψη της αγοράς για δραστική μείωση του ελληνικού country risk.

Για να βγουν σωστά συμπεράσματα, χρειάζεται να δει κανείς πώς διαμορφώθηκε, την ίδια περίοδο, το ευρύτερο περιβάλλον στις ευρωπαϊκές αγορές ομολόγων. Το ασφαλέστερο χρεόγραφο του κόσμου, το 10ετές bund, έκανε τη δική του ανοδική κούρσα τιμής, καθώς οι επενδυτές αναζητούν ασφαλή καταφύγια σε ένα περιβάλλον έντονης αστάθειας στο διεθνές οικονομικό σύστημα, λόγω της επιθετικότητας Τραμπ στα θέματα του εμπορίου. Έτσι, η απόδοση του bund είναι αρνητική και έπεσε χθες σε επίπεδο ρεκόρ, στο -0,207%.

Την ώρα που οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων συντονίζονταν με τις γερμανικές και αμφότερες υποχωρούσαν σε επίπεδα ρεκόρ, η αγορά έδειχνε καθαρά ότι βλέπει πια αλλού να ανεβαίνει κατακόρυφα το country risk: το ιταλικό δεκαετές, με αρκετές διακυμάνσεις που από μόνες τους είναι απωθητικές για τους επενδυτές, είχε τον τελευταίο μήνα μια αύξηση απόδοσης από το 2,569% στο 2,695%, φθάνοντας πια σε απόσταση αναπνοής από την απόδοση του ελληνικού 10ετούς.

Η αγορά ανησυχεί για την επιδίωξη του ακροδεξιού λαϊκιστή ηγέτη Μ. Σαλβίνι, που θριάμβευσε και στις ευρωεκλογές, να πετάξει στο καλάθι των αχρήστων τους οικονομικούς κανόνες της ευρωζώνης και να έλθει σε ευθεία σύγκρουση με τις Βρυξέλλες, με σκοπό να επιβάλει, μαζί με τους συνοδοιπόρους του ευρωσκεπτικιστές άλλων χωρών. Και δείχνει αρκετά καθαρά την ανησυχία της...

Πώς εξηγείται το παράδοξο

Πώς, λοιπόν, φθάσαμε στο παράδοξο, σε πρώτη ανάγνωση, φαινόμενο, να κάνουν παράλληλο ράλι τα ομόλογα της Ελλάδας με τα γερμανικά, την ώρα που η αγορά ανεβάζει το κόστος δανεισμού της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της ευρωζώνης; Τι βλέπουν οι επενδυτές και έχουν αρχίσει να κοιμούνται ήσυχοι, έχοντας τοποθετημένα κεφάλαια σε ελληνικά «χαρτιά»;

Δύο είναι οι κύριοι παράγοντες που εξηγούν το παράδοξο φαινόμενο:

1. Η ελληνική πολιτική τάξη διαχειρίσθηκε με καταστροφικό τρόπο τη χρεοκοπία της χώρας, καθώς αντί να δείξουν οι πολιτικοί ηγέτες διάθεση συναίνεσης, ώστε να εφαρμοσθούν τα δύσκολα μέτρα που ήταν αναγκαία από το 2010 και μετά, οι ηγέτες της αξιωματικής αντιπολίτευσης (πρώτα ο Α. Σαμαράς, μετά ο Α. Τσίπρας) ξιφουλκούσαν κατά του μνημονίου, βλέποντας την κρίση σαν μια ευκαιρία να κατακτήσουν την εξουσία. Η Ελλάδα έγινε η πρώτη χώρα που έφερε στην κυβέρνηση ένα κόμμα της λαϊκιστικής αριστεράς, που αρχικά θέλησε να αμφισβητήσει κανόνες και συμφωνίες, φλερτάροντας ακόμη και με το Grexit. Όμως, ύστερα από τόσες περιπέτειες, μετά το συμβιβασμό του ΣΥΡΙΖΑ, τα δύο ισχυρά, κυβερνητικά κόμματα της Ελλάδας, ο σήμερα κυβερνών ΣΥΡΙΖΑ και η Νέα Δημοκρατία έχουν κατ' εξοχήν φιλοευρωπαϊκή γραμμή και σέβονται τους δημοσιονομικούς κανόνες της ευρωζώνης και όσα έχουν συμφωνηθεί με τους Ευρωπαίους δανειστές για την πολιτική που θα ακολουθηθεί τα επόμενα (πολλά) χρόνια. Με άλλα λόγια, την ώρα που ακόμη και στην Γαλλία τίθενται σε δοκιμασία οι πολιτικές αρχές και οι οικονομικοί κανόνες της Ευρώπης, το ελληνικό πολιτικό σύστημα έχει ωριμάσει αρκετά, ο κίνδυνος της ανάδυσης πολιτικών δυνάμεων που θα φέρουν τη χώρα σε σύγκρουση με την Ευρώπη έχει ουσιαστικά εκλείψει και οι επενδυτές μπορούν να δουν τη χώρα να κινείται τα επόμενα χρόνια με σταθερά βήματα προς την οικονομική ανάκαμψη, χωρίς τις εκτροπές του παρελθόντος. Από αυτή την άποψη, όπως έλεγε τραπεζικό στέλεχος, η Ελλάδα θυμίζει περισσότερο την Γερμανία σήμερα, παρά την Ιταλία: όπως συμβαίνει και στην Γερμανία, οι επενδυτές γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι κυβερνητικές αλλαγές δεν πρόκειται να αλλάξουν τη βασική κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής.
2. Ένας μεγάλος φόβος των επενδυτών από τότε που ξέσπασε η ελληνική κρίση έχει απομακρυνθεί, αν δεν έχει εκλείψει οριστικά: οι βίαιες αντιδράσεις των Ελλήνων στη σκληρή και συχνά άστοχη οικονομική πολιτική της σταθεροποίησης φαίνεται ότι ανήκουν στο παρελθόν. Το γεγονός ότι δύο άλλοτε μικρά κόμματα από τα δύο άκρα του λαϊκιστικού φάσματος, ήλθαν στην εξουσία με ρητορική περί «σκισίματος» μνημονίων και με απειλές για «Κούγκι», αλλά κατέληξαν να συμβιβασθούν με τους Ευρωπαίους και να γίνουν οι αποτελεσματικότεροι εφαρμοστές μνημονίου, διέλυσε τους μύθους περί «προδοσίας» και περί εύκολων λύσεων για την έξοδο από την κρίση, οι οποίοι αποτελούσαν το σταθερό υπόστρωμα, στο οποίο εγγράφονταν κάθε είδους αντιδράσεις στην εφαρμοζόμενη πολιτική. Δύσκολα μπορεί κανείς να φαντασθεί σήμερα ότι θα βρεθεί ένα κόμμα, ή ένας πολιτικός ηγέτης που θα κατεβάσει πλήθη στους δρόμους για να αντιδράσουν βίαια σε κάποια οικονομικά μέτρα, όπως γινόταν συνεχώς από το 2010 και μετά. Μπορεί να χρειάσθηκαν τρία διαδοχικά μνημόνια, αλλά και η κατάρρευση και ανασύνθεση του πολιτικού συστήματος, αλλά πλέον οι Έλληνες έχουν ωριμάσει αρκετά και είναι περισσότερο έτοιμοι να εργασθούν για την ανάκαμψη της οικονομίας και την κατάκτηση της ευημερίας, παρά για τη βίαιη επιβολή ανατροπών στην οικονομική πολιτική.

Η Ευρώπη σε δίνη αναταραχής

Όλα αυτά έχουν ιδιαίτερη αξία για τους διεθνείς επενδυτές, καθώς αντιπαραβάλλουν την κατάσταση στην Ελλάδα με όσα συμβαίνουν αυτή την εποχή στον ευρωπαϊκό χώρο.

Μπορεί στις ευρωεκλογές οι ακροδεξιοί (κυρίως) λαϊκιστές και ευρωσκεπτικιστές να μην κατάφεραν να ανατρέψουν την πολιτική ισορροπία της Ευρώπης, αλλά είναι σαφώς ενισχυμένοι σε αρκετές και σε κάποιες κρίσιμες για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα χώρες, την ώρα που έχει κλονισθεί το πολιτικό δίδυμο Χριστιανοδημοκρατών - Σοσιαλδημοκρατών, που αποτέλεσε την «ατμομηχανή» της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Ακόμη χειρότερα, η πολιτική αποδυνάμωση των κομμάτων του Μεγάλου Συνασπισμού στην Γερμανία και η ήτττα, έστω και με μικρή διαφορά, του προέδρου Σαρκοζί από την ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν στην Γαλλία, εγείρουν πολύ σοβαρές αμφιβολίες για το αν μπορούν οι σημερινές ηγεσίες στο Παρίσι και στο Βερολίνο να λειτουργήσουν συντονισμένα και δυναμικά, ώστε ο γαλλογερμανικός άξονας να παίξει τον παραδοσιακό ηγετικό του ρόλο και να προωθήσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην ευρωζώνη.

Σε αυτό το πλαίσιο πολιτικής αποσταθεροποίησης της Ευρώπης, οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι μπορεί να προέλθουν από την ενδεχόμενη συντονισμένη δράση των ευρωσκεπτικιστών. Αν η Μαρίν Λεπέν και ο Ματέο Σαλβίνι καταφέρουν να ενοποιήσουν πολιτικά τα εθνικιστικά κινήματα αμφισβήτησης της ενοποίησης, που έχουν ισχυροποιηθεί σε πολλές χώρες και κατέχουν αρκετές έδρες στο νέο Ευρωκοινοβούλιο, δύσκολα μπορεί κανείς να φαντασθεί ποια κατεύθυνση θα πάρει το σύστημα διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν ο Ματέο Σαλβίνι, επίσης, κάνει πράξη τις απειλές του να επιτρέψει τη διόγκωση των ιταλικών ελλειμμάτων πολύ πάνω από τα όρια που θέτουν οι κοινοί κανόνες, δύσκολα μπορεί κανείς να φαντασθεί πώς θα διαχειρισθεί η ευρωζώνη το ιταλικό πρόβλημα.

Πέρα από την Μάγχη, το μεγάλο ερώτημα για το πώς θα φύγει το Ηνωμένο Βασίλειο από την Ένωση όχι μόνο παραμένει αναπάντητο, αλλά μετά την κατάρρευση του παραδοσιακού βρετανικού δικομματισμού στις ευρωεκλογές, την «ολική επαναφορά» του Ν. Φάρατζ και την πιθανή ανάληψη της πρωθυπουργίας από έναν ακραίο ευρωσκεπτικιστή των Συντηρητικών (όπως ο Μπόρις Τζόνσον) η πιθανότητα άτακτης εξόδου της Βρετανίας έχει σχεδόν μετατραπεί σε βεβαιότητα, ενώ ουδείς μπορεί να προβλέψει το τελικό κόστος αυτής της αναταραχής για την ευρωπαϊκή οικονομία.

Όταν αντιπαραθέτει κανείς αυτές τις δραματικές εξελίξεις στο ευρωπαϊκό πολιτικό και οικονομικό σύστημα με τη σταθερότητα που έχει κατακτήσει η Ελλάδα, έστω και με τεράστιο κόστος, εύκολα οδηγείται στο συμπέρασμα ότι η χώρα που... γέννησε την ευρωπαϊκή κρίση χρέους είναι σήμερα μια όαση σταθερότητας και μπορεί καθένας να κοιμάται ήσυχα τις νύχτες, έχοντας κρατικούς τίτλους της Ελλάδας στο χαρτοφυλάκιό του...