ΣΕΒ: Ανάκαμψη χωρίς επενδυτική ορμή

Η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας συνεχίζεται με χαμηλότερους ρυθμούς των αναμενόμενων και χωρίς σαφείς ενδείξεις ότι δημιουργούνται συνθήκες επιτάχυνσης της επενδυτικής και της οικονομικής δραστηριότητας, όπως παρατηρεί ο ΣΕΒ στο μηνιαίο δελτίο του οικονομικής δραστηριότητας. Σύμφωνα με τους αναλυτές του Συνδέσμου, αυτό αντανακλά την στασιμότητα της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας σε ένα περιβάλλον επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας. Συνεχίζεται, επίσης, η χειροτέρευση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας που, αργά ή γρήγορα, θα επιβαρυνθεί περαιτέρω από διάφορες προεκλογικές παροχές και μέτρα χαλάρωσης της δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Σε κάθε περίπτωση, οι τάσεις που καταγράφονται στην οικονομία είναι μικτές, αν και οι περισσότεροι οικονομικοί δείκτες εξακολουθούν να σημειώνουν βελτίωση. Ειδικότερα:

• Tο οικονομικό κλίμα παρέμεινε αμετάβλητο τον Μάρτιο του 2019 σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα (στις 101,3 μονάδες), καθώς η βελτίωση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και των προσδοκιών στις υπηρεσίες και τις κατασκευές, αντισταθμίστηκε από την υποχώρηση των προσδοκιών στη βιομηχανία και το λιανικό εμπόριο. Πιο αναλυτικά, στη βιομηχανία οι επιχειρήσεις δηλώνουν χαμηλό για την εποχή επίπεδο νέων παραγγελιών, ενώ οι εκτιμήσεις τους για την πορεία των εξαγωγών το επόμενο τρίμηνο αποδυναμώνονται. Παρόλα αυτά, εμφανίζονται περισσότερο αισιόδοξες για την εξέλιξη της παραγωγής το προσεχές διάστημα. Στο λιανικό εμπόριο καταγράφεται έντονη επιδείνωση των προσδοκιών, καθώς οι εκτιμήσεις των επιχειρήσεων για τις τρέχουσες πωλήσεις και τη βραχυπρόθεσμη εξέλιξή τους εξασθενούν αισθητά. Πάντως, το ισοζύγιο θετικών – αρνητικών εκτιμήσεων παραμένει θετικό, ενώ η πτώση των προσδοκιών αναμένεται να αντιστραφεί το επόμενο διάστημα, ενόψει των εορτών του Πάσχα και την έναρξη της τουριστικής περιόδου. Αντίθετα, στις υπηρεσίες το κλίμα βελτιώθηκε για 2ο συνεχόμενο μήνα, έπειτα από 4 μήνες πτωτικής πορείας, κυρίως λόγω των θετικών εκτιμήσεων των επιχειρήσεων για την τρέχουσα ζήτηση και την εξέλιξή της το επόμενο τρίμηνο. Τέλος, στις κατασκευές οι προβλέψεις για τη δραστηριότητα των επιχειρήσεων ενισχύονται, όπως επίσης και για την απασχόληση, κυρίως λόγω της ανοδικής τάσης που καταγράφεται στον δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών στις κατασκευές δημοσίων έργων.

• Η καταναλωτική εμπιστοσύνη βελτιώθηκε ελαφρά τον Μάρτιο του 2019, μετά από την μικρή υποχώρηση τον προηγούμενο μήνα, παραμένοντας σε επίπεδο σημαντικά υψηλότερο σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο κατά το 2018 (στις -31,6 μονάδες, από -33,3 τον Φεβρουάριο του 2019 και -52,1 μονάδες τον Μάρτιο του 2018). Η συνεχής άνοδος της εμπιστοσύνης των νοικοκυρών, ιδίως από το 2ο τρίμηνο του 2018, οφείλεται στη βελτίωση των εκτιμήσεων αναφορικά με την γενική οικονομική κατάσταση της χώρας και συνδέεται αφενός με την έξοδο της Ελλάδας από το μνημόνιο τον Αύγουστο του 2018 και αφετέρου με την αύξηση της αισιοδοξίας που σημειώνεται σε κάθε προεκλογική περίοδο. Ειδικότερο, τον Μάρτιο του 2019 το 44% των νοικοκυρών (από 61% τον Μάρτιο του 2018) προβλέπει επιδείνωση της οικονομικής του κατάστασης, το 45% (από 52% τον Μάρτιο του 2018) εκτιμά ότι η ανεργία θα αυξηθεί και το 83% (από 89% τον Μάρτιο του 2018) δηλώνει ότι θα προβεί σε μείωση της αποταμίευσης.

• Οι προσδοκίες στη μεταποίηση, με βάση τον Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών (PMI), βελτιώθηκαν περεταίρω τον Μάρτιο του 2019 (στις 54,7 μονάδες, από 54,2 τον προηγούμενο μήνα και 55 τον Μάρτιο του 2018). Η βελτίωση προήλθε κυρίως από την άνοδο της παραγωγής και των νέων παραγγελιών, τόσο από την εγχώρια αγορά όσο και για εξαγωγές, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της απασχόλησης.

• Η παραγωγή στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών αυξήθηκε κατά +4,8% τον Φεβρουάριο του 2019 (+4,5% στο 2μηνο του 2019), έναντι οριακής υποχώρησης τον αντίστοιχο μήνα του 2018 (-0,1%), με τον ρυθμό ανόδου να ενισχύεται, αντίθετα με τις διεθνείς τάσεις και τις προβλέψεις διεθνών οργανισμών για εξασθένιση της μεταποιητικής παραγωγής σε παγκόσμιο επίπεδο. Η άνοδος της παραγωγής στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών κατά το πρώτο 2μηνο του 2019 οφείλεται κυρίως στους κλάδους βασικών μετάλλων (+15%), φαρμακευτικών προϊόντων (+25,5%), καπνού (+69,7%) και επισκευής μηχανημάτων (+14,8%).

• Οι εξαγωγές αγαθών πλην καυσίμων και πλοίων συνέχισαν να κινούνται ανοδικά τον Φεβρουάριο του 2019 (+9,1% σε αξία και +8,5% σε όγκο), παρά την εξασθένιση του διεθνούς εμπορίου αγαθών. Κατά το διάστημα Ιαν – Φεβ 2019 οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών πλην καυσίμων και πλοίων αυξήθηκαν κατά +6,5% (+6,7% σε σταθερές τιμές), ως αποτέλεσμα κυρίως της αύξησης των εξαγωγών βιομηχανικών προϊόντων (+13,4%), ιδίως των χημικών (+21,3%) και των διαφόρων βιομηχανικών ειδών (+33,7%). Αντίθετα, στα αγροτικά σημειώθηκε πτώση (-7,3%), λόγω της μείωσης των εξαγωγών λαδιού (-58,8%). Ταυτόχρονα, οι αντίστοιχες εισαγωγές σημείωσαν ανάλογη περίπου αύξηση (+6,1% σε αξία και +5,1% περίπου σε όγκο), με το εμπορικό έλλειμμα να διαμορφώνεται σε -€2,7 δισ. (κατά €145 εκατ. μεγαλύτερο σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα το 2018).

• Οι πρώτες ενδείξεις για την πορεία του τουρισμού το 2019 είναι θετικές, καθώς οι αφίξεις και οι εισπράξεις αυξήθηκαν κατά +9,4% και +53,2% αντίστοιχα τον Ιανουάριο του 2019. Παράλληλα, οι εισπράξεις από μεταφορές αυξήθηκαν κατά +11,4%, κυρίως λόγω της ανόδου των καθαρών εισπράξεων από θαλάσσιες μεταφορές (+17,4%) σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2018.

• Το ποσοστό ανεργίας διαμορφώθηκε σε 18,5% τον Ιανουάριο του 2019, από 18,4% τον Δεκέμβριο του 2018 και 20,6% τον Ιανουάριο του 2018, με τον αριθμό των ανέργων να ανέρχεται σε 872,7 χιλ. Παράλληλα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΡΓΑΝΗ, τον Φεβρουάριο του 2019 οι καθαρές νέες θέσεις εργασίας ανήλθαν σε 27,8 χιλ. (από 16,6 χιλ. το Φεβρουάριο 2018 και 24,9 χιλ. τον Φεβρουάριο 2017). Οι προσλήψεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης ανήλθαν σε 54,5% του συνόλου των προσλήψεων, έναντι 56,3% τον Φεβρουάριο του 2018 και 56,8% τον Φεβρουάριο του 2017. Θετική συνεισφορά είχαν οι καθαρές προσλήψεις στην εστίαση (6.429) και τα καταλύματα (2.931) αλλά και την άμυνα/κοινωνική ασφάλιση (1.650), την εκπαίδευση (1.440) και το χονδρικό εμπόριο (1.225), ενώ το ισοζύγιο προσλήψεων – αποχωρήσεων ήταν αρνητικό μόνο στον κλάδο παροχής ηλεκτρικού ρεύματος (-809). Παράλληλα, τον Φεβρουάριο του 2019 ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων που αναζητούν εργασία μειώθηκε κατά -8,1 χιλ. σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα, αλλά παραμένει μεγαλύτερος σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2018 (949,4 χιλ. τον Φεβρουάριο του 2019 έναντι 898,7 χιλ. τον Φεβρουάριο του 2018).

• Ο ρυθμός χρηματοδότησης των επιχειρήσεων παρέμεινε σε θετικό έδαφος για 3ο συνεχόμενο μήνα τον Φεβρουάριο του 2019 (+1,6%), γεγονός το οποίο αποτελεί ενθαρρυντικό στοιχείο για τη βελτίωση της ρευστότητας το επόμενο διάστημα. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την Έρευνα Τραπεζικών Χορηγήσεων της Τράπεζας της Ελλάδος, το 1ο τρίμηνο του 2019 η ζήτηση δανείων από τις επιχειρήσεις αυξήθηκε, κυρίως όσον αφορά τα μακροπρόθεσμα δάνεια προς μεγάλες επιχειρήσεις. Οι παράγοντες που συνετέλεσαν στην αύξηση της ζήτησης ήταν η αυξημένη ανάγκη χρηματοδότησης για πάγιες επενδύσεις καθώς και για αναδιάρθρωση χρέους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το επόμενο τρίμηνο, η συνολική ζήτηση δανείων από τις επιχειρήσεις αναμένεται να παραμείνει σχεδόν αμετάβλητη, με εξαίρεση τα δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις, των οποίων η ζήτηση αναμένεται να αυξηθεί.

• Οι καταθέσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά €277 εκατ. τον Φεβρουάριο του 2019, με το υπόλοιπό τους να ανέρχεται σε €109,7 δισ., έναντι €103,3 δισ. τον Φεβρουάριο του 2018. Σημειώνεται ότι από τον Ιούλιο του 2015, όταν επιβλήθηκαν τα capital controls, η σωρευτική αύξηση των καταθέσεων των νοικοκυριών διαμορφώνεται σε €10 δισ. περίπου. Η ενίσχυση των τραπεζικών καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα επέτρεψε την περαιτέρω χαλάρωση των περιορισμών στο τραπεζικό σύστημα.

• Ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε σε +0,9% τον Μάρτιο του 2019, από +0,6% τον προηγούμενο μήνα και -0,2% τον Μάρτιο του 2018, ενώ συνολικά το 1ο τρίμηνο του 2019 το γενικό επίπεδο τιμών εμφανίζει άνοδο +0,7%. Αν και το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ανόδου οφείλεται στις τιμές πετρελαίου, γεγονός το οποίο αποτυπώνεται στην αύξηση των τιμών στη στέγαση και τις μεταφορές (+1,8% και +2,3% αντίστοιχα), η ενίσχυση του πληθωρισμού αποτελεί σημάδι τόνωσης της εγχώριας ζήτησης.

• Αν και η εκτέλεση του προϋπολογισμού της γενικής κυβέρνησης στο πρώτο 2μηνο του έτους χαρακτηρίζεται από έκτακτες διακυμάνσεις εσόδων (χρονική υστέρηση είσπραξης €1 δισ. από μέρισμα και ANFA/SMP από ΤτΕ, είσπραξη εσόδων €1,1 δισ. από επιμήκυνση παραχώρησης αερολιμένα Αθηνών), για την ώρα είναι δεδομένη η επίτευξη του πρωτογενούς πλεονάσματος στα υψηλά επίπεδα του 2018.

• Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του κράτους προς τον ιδιωτικό τομέα συνεχίζουν να υποχωρούν (από €3,4 δισ. τον Φεβρουάριο του 2018 σε €2,15 δισ. τον Φεβρουάριο του 2019), παρά την ελαφρά άνοδο που σημειώνεται από τον Δεκέμβριο του 2018 (€2,03 δισ.), καθώς η αύξηση των οφειλών νοσοκομείων (σε αναμονή εκκαθάρισης του clawback & rebate) ενισχύεται και υπεραντισταθμίζει την υποχώρηση των εκκρεμών επιστροφών φόρων και άλλων οφειλών του κράτους.

Από την άλλη πλευρά:

• Ο όγκος λιανικών πωλήσεων πλην καυσίμων μειώθηκε κατά -2,9% τον Ιανουάριο του 2019, προκαλώντας σχετική ανησυχία για την πορεία της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους. Στις περισσότερες κατηγορίες καταστημάτων καταγράφεται πτώση του όγκου πωλήσεων, ιδίως στα καταστήματα ένδυσης και υπόδησης (-12,8%) και στα πολυκαταστήματα (-11,3%), ενώ αντίθετα στα καταστήματα βιβλίων, ειδών δώρου και τεχνολογικών ειδών σημειώθηκε άνοδος (+10,4%). Η πτώση του όγκου λιανικών πωλήσεων τον Ιανουάριο του 2019, συνδέεται με την υποχώρηση των προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του ίδιου έτους, η οποία ωστόσο αναμένεται να αντιστραφεί το επόμενο διάστημα, κυρίως με την έναρξη της τουριστικής περιόδου. Σημειώνεται ότι στο σύνολο του 2018 ο όγκος λιανικών πωλήσεων αυξήθηκε κατά +1,7%, επιπλέον αύξησης +1,3% το 2017, με τις περισσότερες κατηγορίες καταστημάτων να καταγράφουν θετικές μεταβολές, ιδίως τα καταστήματα επίπλων και οικιακού εξοπλισμού (+5%) καθώς και των μεγάλων καταστημάτων τροφίμων (+3,5%).

• Ο όγκος της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας σημείωσε πτώση -9,1% τον Ιανουάριο του 2019 (έναντι αύξησης +45,9% τον Ιανουάριο του 2018), έπειτα από 9 μήνες θετικής μεταβολής. Αν και ο πρώτος μήνας του έτους δεν είναι ενδεικτικός για την εξέλιξη της έκδοσης νέων οικοδομικών αδειών, παρατηρείται μία σχετική κόπωση στην αύξηση της δραστηριότητας. Σημειώνεται, πάντως, ότι ο κλάδος της οικοδομής παρουσιάζει ορατά σημάδια ανάκαμψης (+21,3% το 2018 με βάση τον όγκο των νέων αδειών), η οποία οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην άνοδο του τουρισμού και τη διάδοση της βραχυχρόνιας μίσθωσης κατοικιών μέσω ηλεκτρονικών εφαρμογών.

• Παρά τις ενδείξεις βελτίωσης των συνθηκών στον τραπεζικό τομέα, παραμένει ως βασικό πρόβλημα των ελληνικών τραπεζών το μεγάλο απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, το οποίο ανήλθε σε €81,8 δισ. τον Δεκέμβριο του 2018 ή 45,4% του συνόλου των δανείων (έναντι 4,2% στην Ευρωζώνη το 3ο τρίμηνο του 2018).

Κατά γενική εκτίμηση, η ελληνική οικονομία ακολουθεί μια θετική πορεία, με την έξοδο από το μνημόνιο, την επιτυχή πρόσβαση στις διεθνείς αγορές και την σταδιακή αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης να τονώνουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Παρόλα αυτά, η επενδυτική ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας οπισθοδρομεί, μειώνοντας τις προοπτικές για θεαματική αύξηση του ΑΕΠ και ταχεία αποκλιμάκωση της ανεργίας. Είναι σαφές ότι ο νέος εθνικός στόχος πρέπει να είναι η ταχεία σύγκλιση με την επενδυτική ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Για να γίνει αυτό η πολιτεία θα πρέπει να συνεχίσει την υλοποίηση των συμφωνημένων μεταρρυθμίσεων, να επιταχύνει τις ιδιωτικοποιήσεις, να διευρύνει την παραγωγική βάση, να στηρίξει την καινοτομία, να άρει την υπερ-φορολόγηση, να μειώσει το μη μισθολογικό κόστος και να διαμορφώσει ένα ανταγωνιστικό κόστος ενέργειας. Τέλος, όπως έχει ήδη τονίσει ο ΣΕΒ, θα πρέπει να αποκλειστούν οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι που δημιουργούνται από μία παρατεταμένη προεκλογική περίοδο.