Τα βασικά χαρακτηριστικά του προϋπολογισμού του υπουργείου Εργασίας για το 2022

Τη μετάβαση, από τα μέτρα στήριξης για την πανδημία, σε πολιτικές για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την ενίσχυση της κοινωνικής πολιτικής σηματοδοτεί ο προϋπολογισμός του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων για το 2022.

Προκειμένου να στηριχτούν οι θέσεις εργασίας και τα εισοδήματα των εργαζομένων οι δαπάνες του Υπουργείου Εργασίας αυξήθηκαν κατά περίπου 25% την διετία 2020-2021. Το συνολικό κόστος των μέτρων Covidγια τη συγκεκριμένη περίοδο ξεπερνά τα 9 δις ευρώ. Για το 2022 οι ανάγκες για έκτακτα μέτρα αναμένεται να είναι λιγότερες, καθώς η οικονομία έχει επανέλθει σε κανονικούς ρυθμούς.

Σε αυτό το πλαίσιο οι προβλεπόμενες δαπάνες του προϋπολογισμού του Υπουργείου Εργασίας για το 2022ανέρχονται σε 21,612 δισ. ευρώ ενώ αν αφαιρέσουμε το κόστος των μέτρων covidανέρχονται σε 20,763 δις. Το ποσό αυτό είναι αυξημένο κατά 526 εκατ. ευρώ (2,63%) σε σχέση με το 2021.

Αξίζει να υπογραμμισθεί ότι, ανεξάρτητα από τις ειδικές συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία, ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Εργασίας αυξάνει σταθερά κατά την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από την ΝΔ. Ειδικότερα:

Ο τακτικός προϋπολογισμός του 2022 (εξαιρουμένων των δαπανών Covid) είναι αυξημένος κατά 1,510 δις (+8,1%) σε σχέση με τον Προϋπολογισμό που είχε ψηφίσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ για το 2019.

Το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων είναι επίσης αυξημένο κατά 380 εκατ. (+112%) σε σχέση με το 2019. Η αύξηση αυτή οφείλεται κατά τα 2/3 περίπου στην εισροή των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης (+250 εκατ.) και κατά το 1/3 (+130 εκατ.) στην δέσμευση περισσότερων κονδυλίων από το ΕΣΠΑ για προγράμματα στήριξης της απασχόλησης. Ως εκ τούτου ο συνολικός προϋπολογισμός (Τακτικός και ΠΔΕ), παρουσιάζει αύξηση κατά 1,890 δισ. (+10%).

Εξέλιξη προϋπολογισμού του Υπουργείου Εργασίας (σε εκατ. ευρώ, χωρίς μέτρα Covid)

Θετική επίδραση στα ασφαλιστικά ταμεία από τη μείωση της ανεργίας

Η ανεργία έχει μειωθεί κατά 4,2 ποσοστιαίες μονάδες (από 17,2% τον Ιούλιο του 2019 σε 13% τον Σεπτέμβριο του 2021), από την στιγμή που η ΝΔ ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας. Έτσι βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο από τον Αύγουστο του 2010.

Ταυτόχρονα, ο αριθμός των απασχολούμενων αυξήθηκε τους τελευταίους μήνες ξεπερνώντας για πρώτη φορά από τον Αύγουστο του 2011 το ψυχολογικό όριο των 4 εκατ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, κατά το διάστημα Ιουλίου 2019 - Σεπτεμβρίου 2021 η Ελλάδα είχε τη μεγαλύτερη μείωση στο ποσοστό ανεργίας μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Κατά το ίδιο διάστημα στην πλειονότητα των κρατών – μελών η ανεργία αυξήθηκε.

Οι εξελίξεις αυτές έχουν θετική επίδραση στο ασφαλιστικό σύστημα. Διότι θα αυξηθούν τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων από τις ασφαλιστικές εισφορές. Και αυτό θα συμβεί παρά την περαιτέρω μείωση του ύψους των εισφορών για εργοδότες και εργαζόμενους (λόγω της μείωσης των εισφορών της επικουρικής ασφάλισης κατά μισή ποσοστιαία μονάδα εντός του 2022). Αναμένεται ότι η αύξηση των εσόδων του ΕΦΚΑ θα υπερκαλύψει τόσο την αναμενόμενη άνοδο της δαπάνης για συντάξεις (εξαιτίας της σταδιακής εκκαθάρισης των εκκρεμών φακέλων συνταξιοδότησης)όσο και την αύξηση του αριθμού αιτήσεων συνταξιοδότησης.

Η μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης και η σταδιακή μετατροπή της σε κεφαλαιοποιητικού (από διανεμητικού) χαρακτήρα ψηφίστηκε με το νόμο 4826/2021 και αποτελεί μια σημαντική αλλαγή στο ασφαλιστικό σύστημα που θα λειτουργήσει με την έναρξη του 2022. Επιδιώκοντας πρωταρχικά τη μείωση της έκθεσης του ασφαλιστικού στο δημογραφικό κίνδυνο και την εξασφάλιση υψηλότερων συντάξεων, η μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης μετατρέπει ταυτόχρονα ένα μέρος του ασφαλιστικού συστήματος σε εργαλείο ανάπτυξης. H μεταρρύθμιση στοχεύει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των ασφαλισμένων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, καθώς πλέον διαφοροποιείται η λογική του συστήματος, αφού κάθε ασφαλισμένος θα λαμβάνει σύνταξη από τις δικές τους εισφορές και όχι από αυτές των νεότερων εργαζόμενων.

Επιπλέον με τη δημιουργία του ΤΕΚΑ και την αλλαγή παραδείγματος σε όρους διακυβέρνησης και επαγγελματικής διαχείρισης έρχεται στο προσκήνιο με επιτακτικότερο τρόπο η ανάγκη αναμόρφωσης του ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει την ίδρυση, την οργάνωση και την εποπτεία των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης. Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια θα εστιάσει εφεξής στον εντοπισμό των αδυναμιών αλλά και των αναπτυξιακών προοπτικών του 2ου πυλώνα της επαγγελματικής ασφάλισης. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένεται νομοθετική πρωτοβουλία που θα αξιοποιεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά εργαλεία και τις καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες, με σκοπό – μεταξύ άλλων – και την αποδοτική άσκηση εποπτείας στους φορείς ασφάλισης του πρώτου και του δεύτερου πυλώνα που εφαρμόζουν το κεφαλαιοποιητικό σύστημα οικονομικής λειτουργίας.

Στα 10,5 δισ. το πακέτο στήριξης του Υπουργείου Εργασίας για την πανδημία

Το 2022 τα μέτρα στήριξης της αγοράς εργασίας από την πανδημία αναμένεται να ξεπεράσουν το 1,1 δις ευρώ. Επομένως το συνολικό πακέτο αναμένεται να υπερβεί τα 10,5 δις καθώς το 2020 διατέθηκαν 4,1 δις και το 2021 διατέθηκαν 5,3 δισ.

Πρόκειται για το μεγαλύτερο και μαζικότερο πρόγραμμα στήριξης εργαζομένων και ανέργων που έχει υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα όχι μόνο να μην αυξηθεί η ανεργία όπως σχεδόν όλοι προεξοφλούσαν αλλά αντιθέτως, η χώρα μας να πετύχει το 2021 το μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης της ανεργίας στην ΕΕ.

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στο μέτρο της αναστολής συμβάσεων, ένα από τα σημαντικότερα μέτρα στήριξης κατά της πανδημίας, που συνεισέφερε στην διάσωση εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας στηρίζοντας παράλληλα το εισόδημα των εργαζομένων.

Το συνολικό κόστος του μέτρου αυτού ανέρχεται σε 5,4 δισ. ευρώ (εκ των οποίων 3,8 δισ. αφορούν την αποζημίωση ειδικού σκοπού και 1,6 δισ. την κάλυψη ασφαλιστικών εισφορών).

Στο διάστημα Νοεμβρίου 2020-Απριλίου 2021 εντάσσονταν κατά μέσο όρο 550 χιλ. δικαιούχοι σε μηνιαία βάση με το κόστος να ξεπερνά 300 εκ ευρώ. Με το σταδιακό άνοιγμα της οικονομίας η χρήση του μέτρου μειώθηκε σημαντικά. Ειδικότερα μόλις 4.366 άτομα έκαναν χρήση τον Αύγουστο του 2021 με κόστος 2,2 εκ. ευρώ ενώ τον Σεπτέμβριο ο αριθμός των δικαιούχων ανήλθε σε 3.372 με συνολικό κόστος 1,6 εκ. ευρώ. Από τον Οκτώβριο του 2021 το μέτρο των αναστολών συνεχίζει να εφαρμόζεται για την προστασία θέσεων εργασίας στις περιοχές που επλήγησαν από τις φυσικές καταστροφές του περασμένου Αυγούστου.

Μέτρα για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας

Καθώς η χώρα βγαίνει από την πανδημία και επανέρχεται η κανονικότητα χρειάζεται στροφή από μέτρα που αποσκοπούν στη διατήρηση θέσεων εργασίας σε μετρά που στοχεύουν στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Σε αυτό το πλαίσιο αποφασίστηκε:

Η επέκταση του προγράμματος επιδότησης νέων θέσεων εργασίας για το 2022, από τις 100.000 στις 150.000 θέσεις με το προβλεπόμενο κόστος να ανέρχεται στα 186 εκατ. Υπενθυμίζεται ότι με το μέτρο αυτό επιδοτείται το σύνολο των ασφαλιστικών εισφορών (εργαζομένου και εργοδότη) για 6 μήνες, παρέχοντας κίνητρα στις επιχειρήσεις και τους εργοδότες για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, καθώς μειώνεται σημαντικά το μη μισθολογικό κόστος.

Θεσπίστηκε το «πρώτο ένσημο» με το οποίο στηρίζεται η πρόσληψη νέων έως 29 ετών, χωρίς προϋπηρεσία, με το ποσό των 1.200 ευρώ για 6 μήνες (600 ευρώ στον εργοδότη και 600 ευρώ στον εργαζόμενο).

Η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών

Η κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 3,9% (-2,3% στον εργοδότη και -1,6% στον εργαζόμενο), ενώ εντός του 2022 προβλέπεται και η μείωση των εισφορών επικουρικής ασφάλισης κατά 0,5%, ισόποσα για εργοδότες και εργαζόμενους.

Η απώλεια εσόδων που προκαλείται στον προϋπολογισμό του e-ΕΦΚΑ και του ΟΑΕΔ από τις μειώσεις αυτές καλύπτεται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.

Το κόστος του μέτρου για το 2021 διαμορφώνεται σε 816 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2022 προβλέπεται να ανέλθει στα 849 εκατ. ευρώ.

Βασικά σημεία του Κοινωνικού Προϋπολογισμού

Το ταμειακό ισοζύγιο των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης, εκτός ΕΟΠΥΥ) αναμένεται να διαμορφωθεί σε 783 εκ. ευρώ το 2022, δηλαδή αυξημένο κατά 656 εκ. σε σχέση με το 2021. Η βελτίωση οφείλεται κατά κύριο λόγο στα έσοδα τα οποία θα είναι αυξημένα κατά 1,15 δις. ευρώ αντισταθμίζοντας έτσι την αύξηση των δαπανών κατά 494 εκ. ευρώ.

Η αύξηση των εσόδων, όπως αναφέραμε και παραπάνω, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ενίσχυση της απασχόλησης, τις ρυθμίσεις οφειλών και την αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης προς τα ασφαλιστικά ταμεία.

Από την πλευρά των δαπανών αναμένεται:

αύξηση της δαπάνης για συντάξεις κατά 316 εκατ. λόγω κυρίως της απονομής συντάξεων που εκκρεμούν από προηγούμενα έτη,

αύξηση της χρηματοδότησης του ΟΠΕΚΑ για τα οικογενειακά επιδόματα (+15 εκατ.), τα επιδόματα ΑΜΕΑ (+5 εκατ.), τα σχολικά γεύματα (+18 εκατ.) και τα λοιπά προγράμματα (+20 εκατ.)

νέο κονδύλι ύψους 100 εκ ευρώ για την καταβολή επιδόματος στέγασης από τον ΟΠΕΚΑ που θεσπίζει ο κώδικας διευθέτησης οφειλών και παροχής δεύτερης ευκαιρίας σε δανειολήπτες.

Πέρα από την αύξηση των ανωτέρω προνοιακών επιδομάτων, συνεχίζεται, εκ μέρους του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, η χρηματοδότηση του παράλληλου προγράμματος πρόσβασης σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς με την οποία διευρύνεται ο κύκλος των ωφελούμενων οικογενειών (φέτος εντάσσονται σε βρεφονηπιακούς σταθμούς 13.500 πιο πολλά παιδιά σε σχέση με το 2019).

Επιπλέον το Υπουργείο ενισχύει τις παρεμβάσεις για τον εκσυγχρονισμό των προνοιακών υπηρεσιών και την υποστήριξη της κοινωνικής ένταξης των πλέον ευάλωτων συμπολιτών μας, αξιοποιώντας για το σκοπό αυτό και τα Ευρωπαϊκά Κονδύλια.

Ειδικότερα μέσω του ΕΣΠΑ σχεδιάζεται να δαπανηθούν για έργα κοινωνικής ένταξης, κατά την επόμενη προγραμματική περίοδο, κονδύλια που φτάνουν το ποσό των 2 δισ.

Επίσης από το Ταμείο Ανάκαμψης προωθούνται σύγχρονα εργαλεία κοινωνικής προστασίας, με τον συνολικό προϋπολογισμό να ανέρχεται σε 480 εκατ. ευρώ. Σε αυτά περιλαμβάνονται η Κάρτα Αναπηρίας, ο προσωπικός βοηθός για ΑμεΑ, η δημιουργία 50.000 θέσεων σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, η προώθηση της αποϊδρυματοποίησης ευάλωτων εφήβων με τη δημιουργία διαμερισμάτων ημιαυτόνομης διαβίωσης και η δημιουργία ολοκληρωμένου πλαισίου πρώιμης παρέμβασης για παιδιά με αναπηρίες και αναπτυξιακές διαταραχές.

Επισημαίνεται ότι η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες που ενσωματώνει στο δίκαιο της την Σύσταση του Συμβουλίου της ΕΕ με την οποία θεσπίζεται η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα Παιδιά. Στόχος της Σύστασης είναι η πρόληψη και η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών και η προστασία των δικαιωμάτων τους.

Ενίσχυση των πολιτικών για την ισότητα των φύλων

Ενισχυμένος θα είναι και ο τομέας της ισότητας των φύλων για το έτος 2022 με την αύξηση των κονδυλίων από το τρέχον ΕΣΠΑ αλλά και την εισροή κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης σε μια προσπάθεια να ενισχυθούν οι πολιτικές για την στήριξη των εργαζόμενων μητέρων και την διευκόλυνση της εναρμόνισης της οικογενειακής με την επαγγελματική ζωή, να εφαρμοσθούν οι επιταγές της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και να αναδειχθεί η σημασία της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε όλες τις τομεακές πολιτικές.

Η συνολική αύξηση του προϋπολογισμού για τον τομέα της ισότητας των φύλων αφορά ποσό 14.151.000€. Πιο συγκεκριμένα, αφορά την υλοποίηση εμβληματικών έργων, όπως το συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα «Νταντάδες της Γειτονιάς», την δημιουργία χώρων φύλαξης σε 120 μεγάλες επιχειρήσεις και το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για την ενίσχυση της διαφορετικότητας στον χώρο εργασίας, την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις δημόσιες πολιτικές και την κατάρτιση προϋπολογισμών με την ενεργοποίηση του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης, καθώς και άλλων μικρότερου προϋπολογισμού αλλά εξίσου ιδιαίτερης σημασίας έργων.