Τα 10 πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης που καταργούνται -Τα οφέλη

Τα σημαντικά οικονομικά οφέλη τόσο για τους πολίτες όσο και για την αγορά, με την κατάργηση σειράς πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης από το 2021, ανέλυσε σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του ΥΠΕΝ, καθηγητής Κωνσταντίνος Αραβώσης.

Καθώς η συζήτηση, στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, του σχετικού νομοσχεδίου ξεκίνησε στις 6 Οκτωβρίου, ο κ. Αραβώσης στη συνέντευξή του αναφέρθηκε στην περιβαλλοντική διάσταση της ενσωμάτωσης της σχετικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας. Μίλησε για την κυκλική οικονομία, εξήγησε τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμοστούν τα Εθνικά μέτρα, τους στόχους που έχει θέσει η Ελλάδα, αλλά και τις δυνατότητες που δημιουργούνται για τις επιχειρήσεις, την τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά και τους πολίτες μέσα από την ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου.

Ακολουθεί η συνέντευξη του Κωνσταντίνου Αραβώση στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τον δημοσιογράφο Ηλία Παλιαλέξη:

Ερ.: Η Ελλάδα με το νομοσχέδιο για την κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης, ενσωματώνει τη σχετική κοινοτική Οδηγία, που προβλέπει την απαγόρευση της κυκλοφορίας συγκεκριμένων προϊόντων. Ποια η σκοπιμότητα αυτής της απαγόρευσης. Γιατί αυτά τα συγκεκριμένα είδη και όχι άλλα πλαστικά;

Απ.: Σύμφωνα με ευρωπαϊκές και εθνικές μελέτες (Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.), το 80-85% των θαλάσσιων απορριμμάτων που συναντώνται στις παραλίες αποτελούν πλαστικά, το 50% δε του συνόλου των πλαστικών αντιστοιχεί σε πλαστικά αντικείμενα μίας χρήσης ενώ το 27% σε είδη αλιείας. Τα είδη αυτά, δεν βιοαποδομούνται και συνιστούν ένα ιδιαίτερα κρίσιμο περιβαλλοντικό πρόβλημα καθώς ενέχουν σοβαρό κίνδυνο για τα θαλάσσια οικοσυστήματα, τη βιοποικιλότητα και την ανθρώπινη υγεία και βλάπτουν δραστηριότητες όπως ο τουρισμός, η αλιεία και η ναυτιλία.

H θαλάσσια ρύπανση επηρεάζει βασικές οικονομικές δραστηριότητες όπως ο τουρισμός, η αλιεία και η ναυτιλία και σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκή Επιτροπής, το κόστος από τις εν λόγω επιπτώσεις κυμαίνεται μεταξύ 259-695 εκατ. ευρώ ετησίως. Στην Ελλάδα, το κόστος καθαρισμού παραλιών από τα απορρίμματα που εντοπίζονται διάσπαρτα εκτιμάται σε €10 εκατ. ετησίως, αφού η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο μήκος ακτογραμμών στην Ένωση.

Πέραν όμως των επιπτώσεων στην οικονομία και τις τοπικές κοινωνίες, υπάρχει και μία δεδομένη άλλα άγνωστη στο μέγεθος της αρνητική επίδραση στη θαλάσσια ζωή και τα θαλάσσια οικοσυστήματα, όπως η κατάποση πλαστικών από τα θαλάσσια είδη (θνησιμότητα ή μείωση του ρυθμού ανάπτυξης) και η παγίδευση της θαλάσσιας ζωής (χελώνες, φώκιες, φάλαινες, πτηνά) σε δίχτυα και σκοινιά, με επιπτώσεις στην ικανότητα επιβίωσης των ειδών.

Κύριοι ωφελούμενοι από την υιοθέτηση των μέτρων πολιτικής, θα είναι το φυσικό περιβάλλον, το θαλάσσιο περιβάλλον, η τοπική οικονομία, σημαντικοί κλάδοι της εθνικής οικονομίας όπως ο τουριστικός και αναπτυσσόμενοι κλάδοι, όπως αυτός της ανακύκλωσης, καθώς βέβαια και οι πολίτες οι οποίοι διαβιούν το περιβάλλον αυτό.

Ερ.: Ποιες εναλλακτικές δημιουργούνται στην αγορά, αλλά και τους καταναλωτές απ' τη στιγμή που θα καταργηθούν αυτά τα είδη;

Απ.: Οι εναλλακτικές αφορούν σε προϊόντα πολλαπλών χρήσεων από πλαστική ύλη από άλλα υλικά, όπως πχ πιατάκια, μαχαιροπήρουνα, ποτήρια, περιέκτες τροφίμων πολλαπλών χρήσεων ή ακόμη και μιας χρήσης από άλλα υλικά που δεν επιφέρουν επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον και οικοσύστημα.

Ερ.: Επειδή έχει γίνει πολλή συζήτηση επ' αυτού, καταργούνται όλα τα πλαστικά;

Απ.: Ο Νόμος ρυθμίζει 17 προϊόντα και η απαγόρευση αφορά σε 10 εξ αυτών: Μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, περιέκτες και κυπελάκια ποτών από φελιζόλ, περιέκτες τροφίμων από φελιζόλ, αναδευτήρες ποτών, μπατονέτες, στηρίγματα για μπαλόνια, καθώς και τα προϊόντα από οξοδιασπώμενη πρώτη ύλη.

Για τα υπόλοιπα προϊόντα προβλέπονται παρεμβάσεις όπως:

Μείωσης της κατανάλωσης και η υποχρέωση διάθεσης επαναχρησιμοποιήσιμων ειδών (πλαστικά ποτήρια και πλαστικοί περιέκτες τροφίμων). Επανασχεδιασμό φιαλών με υποχρεωτική χρήση ελάχιστου ποσοστού ανακυκλωμένων υλικών.

Ένταξη τους σε προγράμματα ευθύνης για οργάνωση της ανακύκλωσης τους και του καθαρισμού των δημοσίων χώρων ( πχ προϊόντα καπνού, αλιευτικά εργαλεία κοκ)

Ερ.: Στο εν λόγω νομοσχέδιο για τα πλαστικά μιας χρήσης, εκτός από την κοινοτική Οδηγία προβλέπεται και μια σειρά «εθνικών» μέτρων και για άλλα πλαστικά προϊόντα. Με κίνητρα και κυρώσεις. Τελικά επωφελούνται ή επιβαρύνονται οι καταναλωτές; Υπάρχει επίσης μέριμνα για τις επιπτώσεις στην αγορά;

Απ.: Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, για την ομαλή μετάβαση της αγοράς στις απαιτήσεις των προτεινόμενων ρυθμίσεων αλλά και την έγκαιρη ενημέρωση επιχειρήσεων και πολιτών, ολοκλήρωσε τον Μάιο του 2020 διαβούλευση με 44 φορείς από 10 διαφορετικούς κλάδους της οικονομίας, ήδη υλοποιεί την εκστρατεία ευαισθητοποίησης των πολιτών «Ελλάδα Χωρίς Πλαστικά Μίας Χρήσης», ενώ παράλληλα εκπονεί ειδικό σχέδιο δράσης βασισμένο στις 395 προτάσεις που κατέθεσαν οι φορείς.

Με αυτό τον τρόπο με το Νόμο, ακούσαμε τους καταναλωτές και την αγορά και θεσπίζουμε μέτρα που πέραν του αποτρεπτικού χαρακτήρα, ενέχουν και κίνητρα οικονομικά για τους καταναλωτές.

Η περιβαλλοντική εισφορά (4 λεπτά) επιβαρύνει μόνον όσους επιμένουν να χρησιμοποιούν πλαστικά μίας χρήσης. Το ποσό επιστρέφει 100% σε δράσεις πρόληψης, αντιμετώπισης περιβαλλοντικής ρύπανσης από το Πράσινο Ταμείο μέσω Προγραμμάτων χρηματοδότησης ΟΤΑ. Ο υπεύθυνος καταναλωτής όχι μόνο δεν επιβαρύνεται, αλλά θα έχει μείωση κόστους, καθώς εξασφαλίζουμε χαμηλότερη τιμή στον καφέ / φαΐ που σερβίρεται σε κύπελλα / περιέκτες τροφίμων, πολλαπλών χρήσεων του καταναλωτή.

Η εφαρμογή του συστήματος επιστροφής εγγύησης στον πολίτη (DRS) για φιάλες πλαστικές νερού, αναψυκτικών κλπ, δεν επιβαρύνει τον καταναλωτή που τις επιστρέφει άδειες σε σημεία πώλησης της επιλογής τους. Θα επιβαρύνει με το ύψος τη εγγύησης μερικών λεπτών του ευρώ, μόνον όσους δεν ανακυκλώνουν τα πλαστικά μπουκάλια τους

Η υποχρέωση των ΟΤΑ να διαθέτουν δημόσιες βρύσες παροχής δωρεάν πόσιμου νερού σε Αθλητικές Εγκαταστάσεις και Παιδικές χαρές εξασφαλίζει πέραν της πρόληψης παραγωγής αποβλήτων των φιαλών και μείωση του κόστους για τους δημότες που επιβαρύνονται με αγορά εμφιαλωμένου νερού σήμερα.

Όσον αφορά τις επιχειρήσεις το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, διεξήγαγε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση στο πλαίσιο της οποίας κατατέθηκαν 395 προτάσεις από 44 φορείς από 10 κλάδους, που εκπροσωπούν 6.000 και άνω μέλη.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της διαβούλευσης προκύπτει όφελος σε:

Επιχειρήσεις μαζικής εστίασης καθώς η χρήση εναλλακτικών προϊόντων πολλαπλών χρήσεων από πλευράς καταναλωτών θα μειώσει το κόστος προμήθειας συσκευασιών μίας χρήσης.

Σε επιχειρήσεις συλλογής, μεταφοράς και ανακύκλωσης πλαστικού, καθώς αυξάνεται ο στόχος χωριστής συλλογής των φιαλών σε 77% το 2025 και 90% το 2029 και αναμένεται ότι θα πολλαπλασιαστεί ο κύκλος εργασιών τους.

Νέες και υφιστάμενες επιχειρήσεις στην παραγωγή ανακυκλωμένης Α' ύλης από πλαστικό, καθώς τίθεται ελάχιστος στόχος 25% για ανακυκλωμένη Α' ύλη στα νέα προϊόντα το 2025 και 30% το 2030, γεγονός που οδηγεί σε σημαντική ενίσχυση της αγοράς.

Υπάρχει κόστος στη δραστηριότητα επιχειρήσεων παραγωγής ορισμένων πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης που θα μειωθούν ή θα απαγορευθούν κάτι που όμως είναι ευρωπαϊκή απαίτηση. Για τις εν λόγω επιχειρήσεις σχεδιάζεται με πρωτοβουλία ΥΠΕΝ ειδικό πρόγραμμα χρηματοδότησής τους από το ΕΣΠΑ για την ενίσχυση της παραγωγής εναλλακτικών πλαστικών προϊόντων και την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων.

Ερ.: Δεδομένου ότι η Ελλάδα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις της ΕΕ όσον αφορά τη διαχείριση των απορριμμάτων, τίθεται το εύλογο ερώτημα: Πώς το νομοσχέδιο που συζητείται στη Βουλή, συμβάλλει στην προώθηση της Κυκλικής Οικονομίας;

Απ.: Το νομοσχέδιο συμβάλλει καθοριστικά με πολύ συγκεκριμένα μέτρα σε όλο το φάσμα των δράσεων Κυκλικής Οικονομίας όπως στον Οικολογικό Σχεδιασμό Πλαστικών Προϊόντων

Υπάρχει απαίτηση επανασχεδιασμού των πλαστικών μπουκαλιών ποτών, ώστε να είναι υποχρεωτικά τα καπάκια τους προσαρτημένα σε αυτά και δίνεται κίνητρο στους παραγωγούς πλαστικών μπουκαλιών, όσο περισσότερο ανακυκλωμένο πλαστικό έχουν τα μπουκάλια τους τόσο θα μειώνονται οι υποχρεωτικές εισφορές τους στα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης, που συμμετέχουν (ecomodulation).

Στην Πρόληψη στη δημιουργία αποβλήτων. Θεσπίζεται στόχος μείωσης κατά 30% το έτος 2024 και κατά 60% το έτος 2026, με μείωση της κατανάλωσης δύο πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης (κυπελάκια, περιέκτες τροφίμων)

Παράλληλα θεσπίζεται υποχρέωση δωρεάν διάθεσης πόσιμου νερού σε δημοτικές αθλητικές εγκαταστάσεις και παιδικές χαρές από τους ΟΤΑ Α' Βαθμού, από 1η Ιουλίου 2021, με σκοπό την κατάργηση της κατανάλωσης πλαστικών μπουκαλιών

Στην Επαναχρησιμοποίηση. Υποχρεώνουμε τις επιχειρήσεις εστίασης στη διάθεση επαναχρησιμοποιήσιμων εναλλακτικών προϊόντων στον καταναλωτή, στο σημείο πώλησης, από 1η Ιανουαρίου 2022

Παράλληλα υποχρεώνουμε τις επιχειρήσεις εστίασης να κάνουν έκπτωση στον καταναλωτή που φέρει το δικό του επαναχρησιμοποιούμενο ποτήρι ή περιέκτη τροφίμων, από 1η Ιανουαρίου 2022

Στην Ανακύκλωση και σε Νέα Προϊόντα από ανακυκλωμένη πρώτη ύλη. Θεσμοθετούμε την υποχρεωτική Διαλογή στην Πηγή των πλαστικών μπουκαλιών από PET, με τον στόχο διαλογής στην πηγή 77% το 2025 και 90% το 2029. Για τον σκοπό αυτό θεσπίζουμε ως μέτρο επίτευξης, την εφαρμογή από 1.1.2023 πανελλαδικής εμβέλειας συστήματος επιστροφής εγγύησης στον πολίτη (DRS).

Παράλληλα θέτουμε υποχρεωτικό στόχο, ύπαρξης ανακυκλωμένης πρώτης ύλης στο 25% το 2025 και 35% το 2030, στην παραγωγή πλαστικών φιαλών.

Τέλος, θέτουμε στόχο συλλογής και ανακύκλωσης των αλιευτικών εργαλείων κατά 40% το 2025.