Λημνία Γη, ποντικόλαδο και άλλα φάρμακα στην Τουρκοκρατία
«Αλάνθαστη θεραπεία για τα ρίγη και τους πυρετούς αν την πάρεις στην αρχή της κρίσης διαλυμένη σε νερό και την πιείς δύο ή τρεις φορές. Αποδεικνύει την αξία της καθημερινά». «Οι γυναίκες το πίνουν για να έχουν καλή και γρήγορη γέννα, και εναντίον των αιμορραγιών αλλά και ως αντίδοτο κατά δηλητηρίων».
Ο λόγος για την Λημνία Γη, το θαυματουργό φάρμακο - πανάκεια στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Με φήμη ότι θεραπεύει όλες τις αρρώστιες ο θεραπευτικός πηλός από το έδαφος της Λήμνου πωλούνταν από την Κωνσταντινούπολη και την Κρήτη μέχρι την Ευρώπη και την Ανατολή. Η Λημνία Γη ήταν από τα αγαπημένα φάρμακα του Σουλτάνου ο οποίος αγόραζε μεγάλες ποσότητες του θαυματουργού ειδικού χώματος της Λήμνου το συσκεύαζε σε μικρά κομμάτια, «στρογγυλά κομμάτια με πάχος ένα δάκτυλο με ανάμεικτο γκρι χρώμα που φέρνει ελαφρά προς το ροζ», και τα οποία δώριζε σε πρέσβεις και ξένους πρίγκιπες.
Οι ρίζες της Λημνίας Γης φτάνουν στην αρχαιότητα: την εξόρυξή της παρακολούθησε ο Γαληνός, ο σπουδαιότερος γιατρός μετά τον Ιπποκράτη, τον 2ο αιώνα μ.Χ. Περί τα 1600 ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα περιέγραψαν με ακρίβεια την εξόρυξη του φαρμάκου: στην άκρη ενός σβησμένου ηφαιστείου μια μικρή καθαρή πηγή δημιουργεί μια γαλακτόχρωμη λάσπη, μαλακή και εύπλαστη, την οποία βγάζουν μόνο μια φορά το χρόνο στη γιορτή του Σωτήρος τον Αύγουστο με παρουσία παπά.
Τη λάσπη αυτή όταν σκλήραινε λιγάκι την έπλαθαν σε μικρά δισκία και τα σφράγιζαν με τη σφραγίδα της Λήμνου και την ονόμαζαν, terra sigillata, δηλαδή σφραγισμένη γη! Αυτό γινόταν για να αποφύγουν τις …αντιγραφές καθώς σε πολλά μέρη πωλούνταν μόνο νοθευμένη από πηλό που προέρχονταν ακόμα και από την Αρμενία.
Το ποντικόλαδο
Παράλληλα χρησιμοποιούσαν πολλά φυσικά προϊόντα όπως το μέλι, το λάδι, το σκόρδο ή τα φύλλα πικροδάφνης με τα οποία έκαναν εντριβές στους ασθενείς ή έφτιαχναν διάφορες αλοιφές με διάφορους συνδυασμούς και συστατικά.
Ένα από τα πιο παράδοξα φάρμακα της εποχής όμως ήταν το ποντικόλαδο! Το φάρμακο παρασκευάζονταν ως εξής: έπαιρναν νεογέννητα ποντικάκια άτριχα και τυφλά και τα έβαζαν σε ένα μπουκάλι με λάδι για τουλάχιστον έναν χρόνο στον ήλιο – όσο περισσότερο έμενε στον ήλιο τόσο καλύτερο θεωρούταν το φάρμακο. Το αποκαλούσαν και βάλσαμο και το χρησιμοποιούσαν για κοψίματα αλλά και για την ωταλγία και την παρασκευή ενός υγρού λίγες σταγόνες του οποίου έσταζαν στο πονεμένο αυτί.
Το τέλος της λαϊκής ιατρικής
Η Λημνία Γη χρησιμοποιούνταν ως βασικό φάρμακο για την ελονοσία μια εξαιρετικά επικίνδυνη ασθένεια που θέριζε ακόμα και μέχρι τις αρχές του 1900. Η ελονοσία ήταν παρούσα από την αρχαιότητα και ο Ιπποκράτης ήταν αυτός που πρόσεξε την σχέση ανάμεσα στην ασθένεια και τα έλη (τόπος επώασης για τα επικίνδυνα κουνούπια), και την ονόμασε νόσο των ελών – ελονοσία.
Το 1905 δημιουργήθηκε ο ελληνικός Σύλλογος Περιστολής των Ελωδών Νόσων, οι κυβερνήσεις ξεκίνησαν τη μεγάλη προσπάθεια αποξήρανσης των ελών καθώς και την χρήση του κινίνου, ενός πολύ αποτελεσματικού φαρμάκου για την ελονοσία. Όπως λέγονταν, οι Έλληνες αγρότες εκτιμούσαν το κίνινο όσο το ψωμί.
Στη Λήμνο χρησιμοποιούσαν τη Λήμνια Γη μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, σταδιακά εγκαταλείφθηκε και στις μέρες μας έχουν σβήσει τα ίχνη της.
Τα στοιχεία έχουν αντληθεί κυρίως από το βιβλίο του David Brewer, "Ελλάδα 1453 - 1824, Οι άγνωστοι αιώνες".