Με το βλέμμα στην Αφρική ο Πούτιν
Σχεδόν όλες οι μεγάλες δυνάμεις έχουν βάλει τα τελευταία χρόνια στο στόχαστρό τους την Αφρική, καθώς η παγκόσμια σημασία της ηπείρου μεγαλώνει. Σύμφωνα με ειδικούς, ο πληθυσμός της Αφρικής θα διπλασιαστεί έως το 2050 και η οικονομία της αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά παράλληλα με την κατανάλωση ενέργειας.
Αυτές οι εκτιμήσεις οδήγησαν τη Ρωσία – και άλλες χώρες νωρίτερα, όπως την Κίνα – να επενδύσουν σε ισχυρές σχέσεις στην περιοχή. Ο στόχος του Κρεμλίνου είναι να μιμηθεί την επιτυχία του Πεκίνου στην προώθηση οικονομικών, διπλωματικών και στρατιωτικών σχέσεων με την Αφρική.
Την περασμένη εβδομάδα, η Μόσχα διοργάνωσε την πρώτη σύνοδο κορυφής Ρωσίας-Αφρικής στις 23-24 Οκτωβρίου και στη Σύνοδο, συμπρόεδρος ήταν ο πρόεδρος της Αιγύπτου, αλ Σίσι. Η εκδήλωση αποτέλεσε μία δοκιμασία για τη διπλωματία της Ρωσίας και την εξέλιξη της χώρας ως παγκόσμια δύναμη.
Μάλιστα, για να δείξει την αναποτελεσματικότητα των κυρώσεων της Δύσης και την αποτυχία τους στην προσπάθεια απομόνωση της Μόσχας, που ξεκίνησε μετά την εισβολή στην Ουκρανία, προσκλήθηκαν στη σύνοδο κορυφής 50 αρχηγοί κρατών.
Σύμφωνα με αναλυτές, ο Βλαντιμίρ Πούτιν σχεδίασε την αντεπίθεσή του στη γεωπολιτική σκακιέρα μετά τη σύγκρουση στην Ουκρανία το 2014, αλλά και τη σχετική απομόνωση που έχει επιβληθεί από διεθνείς θεσμούς όπως η G7.
Όλα αυτά οδήγησαν τον Πούτιν στο να επενδύσει σε σχέσεις με σχετικά ασθενέστερες χώρες στην αφρικανική ήπειρο, σε σειρά τομέων όπως η τεχνογνωσία, η ενέργεια, η ασφάλεια και η διπλωματία.
Αν και το εμπόριο με την Αφρική αυξήθηκε από 5,7 δισεκατομμύρια δολάρια το 2009 σε 20,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2018, οι αριθμοί αυτοί δείχνουν μηδαμινοί αν λάβει κανείς υπ’ όψιν τις επενδύσεις των 2 τρισ. δολαρίων που έχουν κάνει οι Ηνωμένες Πολιτείες από το 2005.
Όμως η Μόσχα διαθέτει σχετικά πλεονεκτήματα στις σχέσεις της με τις αφρικανικές χώρες, καθώς ενεργεί ως εναλλακτικός εταίρος για διπλωματική υποστήριξη στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Επίσης, διαθέτει έναν έμπειρο κρατικό ενεργειακό τομέα ο οποίος, εκτός από τις επενδύσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, παρέχει πυρηνική τεχνογνωσία σε τεχνολογικά στερημένα κράτη. Ενώ η Ρωσία προσφέρει στρατιωτική συνεργασία και σχετικά φθηνά όπλα σε χώρες με μικρά πορτοφόλια, αλλά μεγάλα ζητήματα ασφαλείας.
Όπως επισημαίνουν ειδικοί αναλυτές, «το ενδιαφέρον της Ρωσίας, όπως και των άλλων μεγάλων δυνάμεων στην Αφρική, περιλαμβάνει εξαγωγές όπλων, εισαγωγή φυσικών πόρων και προβολή της εξουσίας». Οι σχέσεις αυτές είχαν ήδη ξεκινήσει από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, με χώρες που εμπλέκονται σε αποικιακές συγκρούσεις όπως η Αγκόλα, η Μοζαμβίκη και η Αλγερία.
Έτσι, η ανανεωμένη στρατηγική της Ρωσίας επικεντρώνεται στην ανάκτηση της θέσης της έναντι της Αφρικής, ενώ προς πώληση μπαίνει και η πυρηνική τεχνολογία της Μόσχας. Η Αίγυπτος έχει παραγγείλει εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής αξίας 29 δισ. δολαρίων, η Νιγηρία έχει συμφωνία με τη Rosatom για πυρηνικό αντιδραστήρα και αρκετές άλλες χώρες έχουν υπογράψει μνημόνιο συμφωνίας σχετικά με πυρηνική συνεργασία όπως η Ουγκάντα, η Νότια Αφρική και η Γκάνα.
Η Ρωσία επωφελείται οικονομικά από τις μακροπρόθεσμες προθεσμίες αποπληρωμής για τις επενδύσεις της και την εξάρτησή τους από τη ρωσική τεχνολογία λόγω των αναγκών ανεφοδιασμού και τεχνικής βοήθειας, ενώ σε πολλές περιπτώσεις, τα κοιτάσματα ορυκτών και καυσίμων τίθενται ως εγγύηση για τους χρηματοοικονομικούς κινδύνους.
Η αναβάθμιση των σχέσεων της Ρωσίας με την Αφρική δεν ωφελεί μόνο την Μόσχα. Η Ρωσία μπορεί να τοποθετηθεί ως εναλλακτική λύση έναντι του κινεζικού χρήματος και ταυτόχρονα της Δυτικής ανάμειξης, με ειδικούς να επισημαίνουν ότι οι αφρικανικές χώρες θα μπορούσαν ακόμα και να βάλουν τις μεγάλες δυνάμεις να αντιπαρατεθούν μεταξύ τους.
Το Τζιμπουτί, για παράδειγμα, φιλοξενεί κινεζικές, γαλλικές και αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις, οι οποίες παρέχουν στη χώρα ένα στρατηγικό και οικονομικό πλεονέκτημα. Η Ρωσία παρέχει υψηλής ποιότητας όπλα τα οποία είναι σχετικά οικονομικά προσιτά σε σύγκριση με τα αμερικανικά όπλα. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις, οι χώρες μπορούν να αποφύγουν τις δυτικές κυρώσεις και να αποκτήσουν όπλα από τη Ρωσία.
Οι ρωσικές ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες, η PMC, όπως ο όμιλος Wagner, δραστηριοποιούνται επίσης στην εκπαίδευση και υποστήριξη των αφρικανικών δυνάμεων όπως στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
Πάντως, η Ρωσία θα πρέπει να ενισχύσει περαιτέρω τη θέση της και να εδραιώσει ισχυρές σχέσεις με την Αφρική ώστε να αποκτήσει την παγκόσμια ισχύ εξουσίας που επιδιώκει.