Στα σκουπίδια ηλεκτρονικά είδη αξίας 62,5 δισ. δολαρίων!
Κάθε χρόνο πετάμε στα σκουπίδια ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές αξίας που υπολογίζεται σε 62,5 δισ. δολάρια. Το δε βάρος τους ισοδυναμεί με έναν στόλο 125.000 αεροπλάνων Boeing 747 ή ένα «δάσος» 4.500 πύργων του Αϊφελ.
Η προσοχή μας μπορεί να έχει στραφεί στο τελευταίο διάστημα στην ανάγκη απορρύπανσης των θαλασσών από τα πλαστικά και την απαγόρευση στη χρήση ορισμένων πλαστικών αντικειμένων μίας χρήσης, όμως ένας νέος μεγάλος κίνδυνος -με τεράστιες περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις- ελοχεύει και είναι αποτέλεσμα της λατρείας μας για ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές.
Κάθε χρόνο οι κατασκευαστές προσπαθούν να πείσουν τους καταναλωτές να βάλουν το χέρι στην τσέπη για να αποκτήσουν ταχύτερους υπολογιστές, πιο ισχυρά κινητά τηλέφωνα, πιο «έξυπνες» συσκευές. Είναι χαρακτηριστικό ότι συσκευές όπως η τηλεόραση είχαν χρόνο ζωής που μπορεί να έφτανε ακόμα και τη δεκαετία, όμως σήμερα πολλοί τρέχουν να αλλάξουν τη συσκευή τους πριν συμπληρώσει πενταετία. Σε smartphones ο χρόνος ζωής μπορεί να είναι μόλις τρία χρόνια και όλο αυτό το κυνήγι της τεχνολογίας κρύβει τη μεγάλη πρόκληση: τι γίνονται οι συσκευές που αποσύρονται;
Η απάντηση είναι ανησυχητική. Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός παρουσιάστηκαν στοιχεία σύμφωνα με τα οποία από το σύνολο των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων προς ανακύκλωση οδηγείται μόλις το 20%. Από το υπόλοιπο 80%, ένα ποσοστό της τάξης του 4% καταλήγει μαζί με τα συμβατικά απορρίματα στις χωματερές και κάποια καταλήγουν σε αυτοσχέδιες εγκαταστάσεις. Τη λειτουργία μίας τέτοιας εγκατάστασης είχε απαθανατίσει ο ο φακός του Associated Press στην Γκάνα, όπου οι ρακοσυλλέκτες έβαζαν σε μια χωματερή με ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές για να λιώσουν τα πλαστικά και να φτάσουν ευκολότερα στα μέταλλα, τα οποία ακολούθως πωλούσαν ως σκραπ. Ο πυκνός μαύρος καπνός φαινόταν από απόσταση, όπως μαρτυρεί και η φωτογραφία.
Σημειώνεται πως τα ανωτέρω ποσοστά δεν περιλαμβάνουν τις περίπου 100 εκατ. συσκευές που υπολογίζεται πως βρίσκονται ξεχασμένες σε κάποιο συρτάρι και που είναι πολύ πιο πιθανό να βρεθούν στα σκουπίδια παρά σε ένα οργανωμένο κέντρο ανακύκλωσης.
Ναι μεν 67 χώρες έχουν θεσπίσει νομοθεσία για τη διαχείριση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων αλλά όπως θα πει και ο συνήγορος του διαβόλου, η νομοθεσία από μόνη της δεν επαρκεί. Μία από τις προτάσεις, η οποία αναφέρθηκε και στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, είναι η αφαίρεση της ιδιοκτησίας των συσκευών από τους καταναλωτές.
Το συγκεκριμένο μοντέλο μπορεί να εφαρμοστεί σε συσκευές με σχετικά μικρό κύκλο ζωής, όπως για παράδειγμα υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, tablets και ενδεχομένως οικιακές μικροσυσκευές. Ο καταναλωτής χρησιμοποιεί τη συσκευή για ένα προκαθορισμένο διάστημα πληρώνοντας ένα μηνιαίο μίσθωμα και στην ολοκλήρωση του κύκλου ζωής την επιστρέφει για να παραλάβει το μοντέλο νεότερης γενιάς. Ένα τέτοιο μοντέλο φαίνεται πως μπορεί να λειτουργήσει αποδοτικά για όλους. Οι καταναλωτές δεν εμπλέκονται ενεργά στη διαδικασία της ανακύκλωσης και οι κατασκευαστές ελέγχουν καλύτερα τον κύκλο ζωής των προϊόντων τους, επαναχρησιμοποιώντας μέρος των υλικών είτε πρόκειται για πλαστικά και μέταλλα είτε για εξαρτήματα. Εκτός από τα προφανή περιβαλλοντικά οφέλη, η αποτελεσματική διαχείριση εκφράζεται και με όρους οικονομίας, αφού σε μια οργανωμένη διαδικασία ανακύκλωσης διασώζονται τα εξαρτήματα που έχουν κατασκευαστεί από τις πολύτιμες σπάνιες γαίες που χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη σε διάφορες συσκευές.
Το Διαδίκτυο των Αντικειμένων μπορεί να δώσει ώθηση στην καλύτερη διαχείριση των σύγχρονων θαυμάτων της τεχνολογίας. Σε ένα υποθετικό σενάριο, η συσκευή μπορεί να «τρέχει» διαγνωστικά τεστ στα υποσυστήματά της και να εντοπίζει τυχόν βλάβες εγκαίρως και πριν αυτές πάρουν έκταση, προκειμένου να παρατείνει τον κύκλο ζωής της. Σε μια άλλη περίπτωση, η συσκευή μπορεί να «ειδοποιεί» το δίκτυο ανάκτησης και ανακύκλωσης εάν για κάποιο λόγο βρεθεί πεταμένη στα σκουπίδια.
Αυτό που ουσιαστικά αναδεικνύουν στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ είναι πως υπάρχουν αρκετά κίνητρα για να ασχοληθεί κανείς σοβαρά με τη διαχείριση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών πριν αυτές γίνουν πονοκέφαλος μεγαλύτερος ίσως από τα πλαστικά που... κολυμπάνε σήμερα σε θάλασσες και ωκεανούς.