#JeSuisCharlie: Ένα από τα δημοφιλέστερα hashtag στην ιστορία θα είχε την ίδια απήχηση σήμερα;

Στις 7 Ιανουαρίου συμπληρώθηκαν εννέα χρόνια από την επίθεση στο γαλλικό εβδομαδιαίο σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo, στην οποία έχασαν τη ζωή τους 12 άτομα και τραυματίστηκαν άλλα 11.

Εκείνη η επίθεση πυροδότησε ένα άμεσο και άνευ προηγουμένου κύμα συμπαράστασης και αλληλεγγύης σε όλο τον κόσμο. Μεγάλο μέρος αυτής της υποστήριξης οργανώθηκε διαδικτυακά, χρησιμοποιώντας το hashtag #JeSuisCharlie (Είμαι Charlie).

Όπως αναφέρει η ιστοσελίδα theconversation, η τεράστια δημοτικότητα του #JeSuisCharlie είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς η τεχνολογία που έχουμε στη διάθεσή μας μπορεί να διαμορφώσει το πώς αντιλαμβανόμαστε τις κοινές εμπειρίες.

Διαβάστε επίσης: Αποχωρεί από το διοικητικό συμβούλιο της Meta η γυναίκα που έσωσε την κερδοφορία

Η πρώτη χρήση της φράσης αποδίδεται στον σχεδιαστή Joachim Roncin, την οποία ανήρτησε στο Twitter λιγότερο από μία ώρα μετά την έναρξη της επίθεσης. Μετατράπηκε αμέσως σε hashtag και μέσα σε μια εβδομάδα είχε χρησιμοποιηθεί περίπου έξι εκατομμύρια φορές, αποτελώντας ένα από τα hashtags με τις περισσότερες αναδημοσιεύσεις στην ιστορία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Όταν έλαβε χώρα η επίθεση στις αρχές του 2015, η χρήση του Twitter βρισκόταν στο απόγειό της, με τα hashtags να έχουν καθιερωθεί ως βασικοί οδηγοί για το περιεχόμενό του. Τα επιτυχημένα hashtags είχαν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά: ήταν συναισθηματικά, πολωτικά, εύκολα προσαρμόσιμα και χρησιμοποιούσαν ένα «πιασάρικο» σύνθημα για να αφηγηθούν μια μεγαλύτερη ιστορία.

Το hashtag #JeSuisCharlie αξιοποίησε όλα τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά. Υιοθετήθηκε ευρέως από όσους υπερασπίζονται την ελευθερία της έκφρασης, όμως γρήγορα εμφανίστηκε ένας καταιγισμός «αντι-αφηγήσεων» που παρείχαν εναλλακτικές προοπτικές για την επίθεση. Ένα άλλο hashtag, το #JeNeSuisPasCharlie, (Δεν είμαι Charlie) χρησιμοποιήθηκε από όσους ήταν κατά των επιθέσεων αλλά διαφωνούσαν επίσης με το προσβλητικό περιεχόμενο του επίμαχου δημοσιεύματος. Στο μεταξύ, το #JeSuisAhmed απέτισε φόρο τιμής στον Ahmed Merabet, τον Γάλλο μουσουλμάνο αστυνομικό που σκοτώθηκε στην επίθεση.

Η ιστορία με την επίθεση στο Charlie ήταν πολύπλοκη, αλλά η δομή του hashtag απαιτούσε από τους ανθρώπους να επιλέξουν μια πλευρά. Το να είσαι ή να μην είσαι Charlie ήταν κάτι πέρα από την επίθεση στα γραφεία του Charlie Hebdo. Αντιπροσώπευε ιστορικές και πολιτιστικές συζητήσεις βαθιά ριζωμένες στη γαλλική κοινωνία σχετικά με την ελευθερία της έκφρασης, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον ρόλο της γελοιογραφίας και τη laïcité (τον διαχωρισμό της θρησκείας από το κράτος).

Παγκόσμια απήχηση

Το hashtag #JeSuisCharlie είχε παγκόσμια απήχηση, με τις ισπανικές και αγγλικές μεταφράσεις να καθίστανται επίσης δημοφιλείς.

Είχε μια διαρκή «κληρονομιά», η οποία είναι ασυνήθιστη για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μετά την επίθεση με μαχαίρι σε δύο άτομα στον πρώην χώρο των κεντρικών γραφείων του Charlie το 2020, το hashtag επανεμφανίστηκε με διάφορες μορφές. Τα tweets #JeSuisToujoursCharlie (πάντα Charlie), #PlusQueJamaisCharlie (περισσότερο από ποτέ Charlie) και #JamaisCharlie (ποτέ Charlie) συνέχισαν την αφήγηση με νέους και διαφοροποιημένους τρόπους.

Το φαινόμενο του #JeSuisCharlie (και των άλλων εκδοχών του) δείχνει πώς το Twitter και το hashtag δημιούργησαν ένα παγκόσμιο κίνημα αλληλεγγύης και συλλογικής μνήμης που δεν έχει ξαναγίνει.

Εννέα χρόνια αργότερα, οι αλληλεπιδράσεις μας με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν εξελιχθεί. Δεν έχει εμφανισθεί ένα viral hashtag της κλίμακας του #JeSuisCharlie εδώ και πολλά χρόνια, και μοιάζει απίθανο να επαναληφθεί το φαινόμενο αυτό ξανά.

Διαβάστε επίσης: Facebook: Τεχνητή νοημοσύνη για να σταματήσουν οι… καβγάδες

Πώς θα αντιδρούσε ο κόσμος στο #JeSuisCharlie σήμερα;

Ασχολούμαστε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με διαφορετικό τρόπο από ό,τι το 2015. Το Twitter είναι πλέον X και η εξαγορά του από τον Elon Musk έχει οδηγήσει τους χρήστες προς άλλες πλατφόρμες όπως το Mastodon και το Threads του Instagram. Ειδικά οι νεότεροι χρήστες επιλέγουν μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το TikTok και το Instagram αντί του X και του Facebook.

Το hashtag παραμένει ως χαρακτηριστικό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και χρησιμοποιείται πλέον τακτικά σε όλες τις πλατφόρμες. Θα μπορούσαμε το Charlie σήμερα να ήταν ακόμη πιο πολωτικό, καθώς το μήνυμα διασκορπίζεται σε διαφορετικές, κατακερματισμένες κοινότητες στο Facebook, το X, το Instagram και το TikTok.

Στις μέρες μας, οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούν αναρτήσεις συνδέοντας τις ατομικές τους εμπειρίες και όχι εκφράζοντας τη γνήσια συλλογική αλληλεγγύη, όπως με το #JeSuisCharlie. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να μοιραστούν τις δικές τους προσωπικές αφηγήσεις ως μέρος μιας μεγαλύτερης ιστορίας, παρά να επαναλάβουν ή να κάνουν retweet ένα μήνυμα με ενωτικό χαρακτήρα.

Σήμερα, ένα viral περιεχόμενο εξαπλώνεται με απρόβλεπτους και έντονους ρυθμούς, που αναδύεται και σβήνει σχεδόν αμέσως, με διάρκεια ζωής που μερικές φορές διαρκεί μόλις δύο ή τρεις ώρες. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, είναι συχνά δύσκολο να εντοπιστεί το μοναδικό σημείο εμφάνισης μιας συγκεκριμένης φράσης ή ιδέας. Και πλατφόρμες όπως το TikTok διευκολύνουν την ανταπόκριση, την προσαρμογή ή την αναδιαμόρφωση του περιεχομένου αντί για την απλή κοινοποίησή του.

Η χρήση αλγορίθμων για να επηρεάζεται η συμπεριφορά των χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σημαίνει ότι οι κοινές αναμνήσεις κυκλοφορούν πλέον συχνά. Κάτι που καθιστά λιγότερο πιθανό να συναντήσει ένας χρήστης ένα δημοφιλές hashtag ακόμη και εντός ενός μέσου κοινωνικής δικτύωσης.

Τα σημερινά viral κινήματα εμφανίζονται μεν έντονα αλλά είναι βραχύβια και συχνά χάνονται μέσα στη «θάλασσα του περιεχομένου» -το οποίο σημειωτέον περιλαμβάνει πλέον και υλικό που παράγεται από τεχνητή νοημοσύνη. Μπορούμε ακόμα να περιμένουμε κινητοποιήσεις όπως το #JeSuisCharlie να αναδυθούν σε κάποια μορφή. Αλλά σε σχεδόν δέκα χρόνια από σήμερα, θα θυμόμαστε ακόμη τα δημοφιλή hashtags του σήμερα; Σχεδόν σίγουρα όχι.