Σε διαρκή «λειτουργία κρίσης» η Γερμανία -Αγωνία για το 2024, να μην γίνει ξανά ο «ασθενής της Ευρώπης»
Η «λέξη της χρονιάς» για το 2023 στη Γερμανία είναι η «λειτουργία κρίσης» (Krisenmodus), ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες η αρμόδια επιτροπή γλωσσολόγων, απηχώντας, όπως εξήγησε, το κοινό αίσθημα.
«Πάντα υπήρχαν κρίσεις. Αλλά φαίνεται ότι είναι πλέον τόσες πολλές που αποτελούν τώρα τη νέα… κανονικότητα», ανέφεραν.
Κάπως έτσι μπορεί πράγματι να περιγράψει κανείς τη χρονιά που τελειώνει για τη Γερμανία: πόλεμος στην Ουκρανία και στη Γάζα με σημαντική γερμανική εμπλοκή, δημοσιονομικά αδιέξοδα στο εσωτερικό, (μόνιμες) κυβερνητικές διαμάχες, ενεργειακή κρίση, πληθωρισμός, προβλήματα για τη βιομηχανία και τις εξαγωγές, απεργιακές κινητοποιήσεις, άνοδος της Ακροδεξιάς, μεταναστευτική πίεση, κοινωνική αναταραχή και ανασφάλεια.
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση και το ΔΝΤ προβλέπουν συρρίκνωση της γερμανικής οικονομίας κατά 0,4%-0,5% για το τρέχον έτος, ενώ ακόμη και για το κλίμα, η χρονιά ήταν από τις πιο δύσκολες. Το 2023 ήταν η πιο θερμή χρονιά στην ιστορία της χώρας από τότε που άρχισε η σχετική καταγραφή, το 1881.
Σε διαρκή «λειτουργία κρίσης» λοιπόν η Γερμανία, παλεύοντας να μην επιστρέψει στον παλιό της τίτλο, του «ασθενούς της Ευρώπης». Η κοινωνία εξαντλημένη, βαθιά δυσαρεστημένη από την πολιτική ηγεσία, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, κινείται «μεταξύ απάθειας και πανικού», επισημαίνει η επιτροπή των γλωσσολόγων.
Το 2023 τελειώνει περίπου όπως άρχισε, με χιλιάδες αστυνομικούς στο πόδι, υπό τον φόβο επανάληψης των επεισοδίων στην αλλαγή του προηγούμενου έτους. Με επίκεντρο το Βερολίνο και την Κολωνία και στη σκιά του πολέμου στη Γάζα, εκφράζονται φόβοι για νέες επιθέσεις εναντίον αστυνομικών, καθώς και εβραϊκών και χριστιανικών στόχων.
Καθόλη τη διάρκεια του έτους, σημειώθηκαν δεκάδες συλλήψεις υπόπτων για σχέσεις με ισλαμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις και για σχεδιασμό επιθέσεων. Τον Ιανουάριο, έπειτα από πληροφορίες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, συνελήφθη στο Κάστροπ-Ράουξελ της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας ένας 32χρονος Ιρανός, ο οποίος θεωρείται ότι θα επιχειρούσε επίθεση με βιολογικά όπλα. Ακολούθησαν συλλήψεις επτά ισλαμιστών που συνδέονταν με το «Ισλαμικό Κράτος» τον Ιούλιο, ενός ακόμη μέλους του ISIS τον Οκτώβριο, για σχεδιασμό επίθεσης με φορτηγό και τριών ανηλίκων τον Νοέμβριο, οι οποίοι ήθελαν να πραγματοποιήσουν επιθέσεις σε χριστουγεννιάτικη αγορά και σε συναγωγή. Τα Χριστούγεννα συνελήφθησαν ακόμη τέσσερα άτομα, ένα εκ των οποίων παραμένει υπό κράτηση, με την υποψία ότι συνδέονται με το «Ισλαμικό Κράτος» και προετοίμαζαν επίθεση στον Καθεδρικό Ναό της Κολωνίας. Στη χρονιά που τελειώνει, το ομοσπονδιακό υπουργείο Εσωτερικών έθεσε εκτός νόμου την Χαμάς, αλλά και το υποστηρικτικό της δίκτυο «Σαμιντούν».
Στις 7 Οκτωβρίου, με την επίθεση της Χαμάς, η Γερμανία βρέθηκε στην πρώτη γραμμή στήριξης του Ισραήλ και λίγες ημέρες αργότερα ο Όλαφ Σολτς έγινε ο πρώτος αρχηγός κυβέρνησης που επισκέφθηκε τη χώρα προκειμένου να εκφράσει την συμπαράστασή του. Στο εσωτερικό, χιλιάδες υποστηρικτές της Χαμάς βγήκαν στους δρόμους και συνεχίζουν έκτοτε τις τακτικές διαδηλώσεις τους. Άγνωστοι σημάδευσαν με το Αστέρι του Δαυίδ τις πόρτες σε σπίτια Εβραίων, ξυπνώντας μνήμες από το πιο σκοτεινό παρελθόν της Γερμανίας. Οι γερμανικές δυνάμεις ασφαλείας βρίσκονται πλέον σε διαρκή επιφυλακή, ενώ τα μέτρα ασφαλείας σε συναγωγές και εβραϊκούς θεσμούς έχουν αυξηθεί.
Η πίεση από το μεταναστευτικό οδήγησε το 2023 σε σοβαρή διένεξη των κρατιδίων με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Οι τοπικές κυβερνήσεις διαμαρτύρονταν ότι βρίσκονται στα όρια της αντοχής τους, ζητούσαν περισσότερα χρήματα για υποδομές και αυστηρότερη πολιτική ασύλου και ιθαγένειας για τη χώρα. Η συμφωνία επιτεύχθηκε πριν από λίγες ημέρες, έπειτα από διαπραγματεύσεις μηνών, με τελικό στόχο να καταστεί η Γερμανία λιγότερο ελκυστική σε όσους ενδιαφέρονται μόνο για την πρόσβαση σε κοινωνικά επιδόματα και περισσότερο ενδιαφέρουσα για εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Για την αντιπολίτευση, όλα αυτά είναι «πολύ λίγα» και έρχονται «πολύ αργά». Το μεταναστευτικό άλλωστε έδωσε τη χρονιά που μας πέρασε άνευ προηγουμένου ώθηση στα δημοσκοπικά - και όχι μόνο - ποσοστά της «Εναλλακτικής για τη Γερμανία» (AfD), δημιουργώντας ένα ιδιαίτερα περίπλοκο και εκρηκτικό μίγμα ενόψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου και των κρατιδιακών αναμετρήσεων που ακολουθούν. Η άνοδος της Ακροδεξιάς, η οποία σε εθνικό επίπεδο βρίσκεται σταθερά στη δεύτερη θέση με ποσοστά κοντά στο 21% και σε τοπικό επίπεδο ακόμη και στο 35%, βρίσκει πλέον ανταπόκριση σε όλο και περισσότερους Γερμανούς και παράλληλα καθίσταται σταδιακά όλο και πιο …κανονική στη συνείδησή τους. Λίγο πριν κλείσει η χρονιά, εξελέγη στη χώρα και ο πρώτος δήμαρχος με τη στήριξη της AfD, σπάζοντας ένα ταμπού που άντεξε περίπου 20 χρόνια.
Το 2023 σημαδεύτηκε όμως και από το κυνηγητό και την εξάρθρωση εγχώριων ακροδεξιών οργανώσεων. Οι «Πολίτες του Ράιχ» παραμένουν ενεργοί, παρά τη σύλληψη του αρχηγού τους, Χάινριχ Ράις (πρίγκιπα Ερρίκου του 13ου) και πολλών υψηλόβαθμων στελεχών. Το ομοσπονδιακό υπουργείο Εσωτερικών ενημέρωσε πριν από λίγες μέρες την Bundestag ότι η ένοπλη ακροδεξιά διαθέτει περίπου 25.000 υποστηρικτές, οι οποίοι δεν αναγνωρίζουν το γερμανικό κράτος και προσπαθούν να δημιουργήσουν παράλληλες κρατικές δομές. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα αγοράζουν συνεχώς ακίνητα, με αυτόν ακριβώς τον σκοπό, ενώ είχαν στα σχέδιά τους και την προσπάθεια πραξικοπήματος, απαγωγές βουλευτών και ανατροπή του πολιτεύματος. Τον Μάρτιο, τον Ιούνιο, τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες έφοδοι σε σπίτια και γραφεία μελών της οργάνωσης. Σε μία από αυτές συνελήφθη ύποπτος για συμμετοχή σε σχέδιο απαγωγής του υπουργού Υγείας Καρλ Λάουτερμπαχ.
Η ενεργειακή κρίση και ο υψηλός πληθωρισμός είχαν φέτος ως αποτέλεσμα εκτεταμένες κινητοποιήσεις εργαζόμενων, οι οποίοι διεκδικούν αυξήσεις των αποδοχών τους και «επίδομα πληθωρισμού». Τον Μάρτιο πραγματοποιήθηκε η πρώτη 24ωρη απεργία των εργαζόμενων στα μέσα μαζικής μεταφοράς, προκαλώντας χάος σε οδικές, σιδηροδρομικές και αεροπορικές μετακινήσεις. Οι κινητοποιήσεις επαναλήφθηκαν, καθώς οι διαπραγματεύσεις με τους εργοδότες παραμένουν άκαρπες και οι συνδικαλιστές έχουν ήδη προαναγγείλει κλιμάκωση των κινητοποιήσεων τους μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων. Απεργίες έγιναν και θα επαναληφθούν και σε άλλους κλάδους, π.χ. στους εργαζόμενους στις πωλήσεις και στους εκπαιδευτικούς.
Στις 15 Απριλίου 2023 έκλεισε για τη Γερμανία το κεφάλαιο της πυρηνικής ενέργειας. Τα τελευταία τρία πυρηνικά εργοστάσιά της, στο Έμσλαντ, στην Βαυαρία και στη Βάδη-Βυρτεμβέργη τέθηκαν οριστικά εκτός λειτουργίας. Αρχικά, ο διακόπτης επρόκειτο να κατεβεί στο τέλος του 2022, ωστόσο ο πόλεμος στην Ουκρανία και η επακόλουθη ενεργειακή κρίση έδωσαν παράταση μερικών μηνών στη λειτουργία τους. Το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDU) επιμένει πάντως ότι η Γερμανία πρέπει να αναθεωρήσει τη στάση της και να επιστρέψει στην πυρηνική ενέργεια. Ένα τέτοιο βήμα θα έβρισκε βέβαια απέναντι τους ακτιβιστές για το κλίμα, οι οποίοι το 2023 κλιμάκωσαν ποιοτικά και ποσοτικά τη δράση τους. Η «Τελευταία Γενιά» έκλεινε σχεδόν κάθε εβδομάδα κεντρικές οδικές αρτηρίες, με μέλη της να κολλούν τα χέρια τους στο οδόστρωμα, δημιουργώντας κυκλοφοριακό χάος. Οι ακτιβιστές προχώρησαν ακόμη περισσότερο, βάφοντας δύο φορές τους τελευταίους μήνες την Πύλη του Βραδεμβούργου.
Στις 6 Σεπτεμβρίου, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς, στο ναδίρ της δημοτικότητάς του, κάλεσε από το βήμα της Βουλής τα κόμματα, τα κρατίδια, τους δήμους και τις κοινότητες να συμπράξουν σε ένα «Σύμφωνο για τη Γερμανία», για τον ταχύτερο εκσυγχρονισμό της χώρας και εγγύηση της ασφάλειάς της. «Πρέπει να γίνουμε πιο γρήγοροι, λιγότερο περίπλοκοι, λιγότερο γραφειοκράτες. Όχι άλλοι φάκελοι με λίστες μήκους δύο μέτρων με κανόνες για την κατασκευή μιας ηλιακής στέγης», είπε χαρακτηριστικά. Η απάντηση της αντιπολίτευσης ήρθε πιο γρήγορα από ό,τι περίμενε. Στις 16 Νοεμβρίου, έπειτα από προσφυγή του CDU, το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικό τον δεύτερο συμπληρωματικό προϋπολογισμό του 2021 και την αναδιάταξη κονδυλίων ύψους 60 δισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία ενώ αρχικά προορίζονταν για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας, διοχετεύθηκαν εν τέλει στο Ταμείο για την Προστασία του Κλίματος. Σύμφωνα με τους δικαστές, η κυβέρνηση παρέκαμψε το «φρένο χρέους», το οποίο κατοχυρώνεται συνταγματικά και θέτει αυστηρά όρια στον νέο δανεισμό, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις.
Η απόφαση του Δικαστηρίου δημιούργησε τρύπα 17 δισεκατομμυρίων στον προϋπολογισμό για το 2024 και αναπόφευκτη ενδοκυβερνητική κρίση, καθώς οι εταίροι διαφωνούσαν για τις αναγκαίες περικοπές. Οι τελικές αποφάσεις, με γνώμονα πάντα την επιστροφή στους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, ελήφθησαν την τελευταία στιγμή και άφησαν τον κυβερνητικό συνασπισμό τραυματισμένο και τους πολίτες με την αγωνία για τις επιπλέον επιβαρύνσεις που τους περιμένουν, ειδικά στα καύσιμα. Ο θάνατος του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, του κ. «Μαύρο Μηδέν», λίγο πριν από την εκπνοή του έτους, υπενθύμισε εμμέσως στους Γερμανούς τη σημασία που αποδίδεται στην αποφυγή της επιβάρυνσης των μελλοντικών γενεών με επιπλέον χρέη.
Το 2024 βρίσκει τους Γερμανούς ασυνήθιστα ανήσυχους για το μέλλον της χώρας τους και - ίσως για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια - απαισιόδοξους για τις προοπτικές τους. Για τρίτη συνεχή χρονιά οι κρίσεις διαδέχτηκαν η μία την άλλη, δοκιμάζοντας τις αντοχές της λεγόμενης «ατμομηχανής» της Ευρώπης σε οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.
Σχεδόν 34 χρόνια μετά την επανένωσή της, η Γερμανία εξακολουθεί να αναζητά την ταυτότητά της και τη θέση της στον κόσμο. Η νέα χρονιά δεν μπορεί παρά να είναι ενδεικτική της κατεύθυνσης που θα πάρουν πολίτες και πολιτικοί, πάντα με το βλέμμα του κόσμου πάνω τους.