Τι αποκαλύπτει το Brexit για την ψυχολογία των Βρετανών
Αν ο λαϊκισμός είναι η νοσταλγία μιας «κλειστής κοινωνίας», τότε τι αποκαλύπτει το Brexit για την ψυχολογία των Βρετανών; Ποια είναι το προφίλ των υποστηρικτών της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ και ποια τα χαρακτηριστικά των πολεμίων της; Τι θέλουν σήμερα οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου; Εξακολουθούν να τρέφουν τις ίδιες προσδοκίες- επιθυμίες; Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη των ψυχολόγων του Πανεπιστημίου του Cambridge, οι άνθρωποι με γνωστική ευελιξία, δηλαδή άτομα με ικανότητα να προσαρμόζουν τη σκέψη τους σε νέες απρόβλεπτες καταστάσεις δεν στηρίζουν πλέον το Brexit. Αντιθέτως τα άτομα δίχως γνωστική ευελιξία ανήκουν ακόμα στους φανατικούς υποστηρικτές της εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Τι καταδεικνύει σε πρώτο πλάνο η επιθυμία της Βρετανίας να διαχωρίσει τη θέση της από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Νοσταλγία για το αποικιοκρατικό παρελθόν της και την βρετανική ιδιαιτερότητα, όπως γράφουν οι ψυχαναλυτές στα έγκυρα επιστημονικά περιοδικά.
Κατά πόσο όμως έχουν μετακινηθεί ψυχικά- ιδεολογικά οι Βρετανοί κατά τη διάρκεια αυτών των ετών που συμφωνία δεν είναι τόσο «φιλική» όσο πίστευαν; Το βέβαιο είναι πως το αίσθημα των Βρετανών απέναντι στο Brexit δεν είναι το ίδιο με εκείνο του δημοψηφίσματος. Η οικονομία είναι ψυχολογία. Όπως και η πολιτική. Και οι πολίτες του απομονωμένου νησιού έχουν αρχίσει να βιώνουν την ανασφάλεια της απόσχισης, το άγχος του αποχωρισμού. Παρά τη χρόνια αμφιθυμία τους απέναντι στην Ευρώπη. Ο βομβαρδισμός των μίντια -εγχώριων και μη- έχει συντελέσει στην διόγκωση αυτής της φοβίας.
Το Brexit ήταν και είναι η έκφραση μιας βαθιάς πολιτικής κρίσης τόσο της Βρετανίας όσο και της Ευρώπης. Οι Βρετανοί θέλησαν να χτίσουν το δικό τους αόρατο τείχος ως εργαλείο ελέγχου και αποκλεισμού. Για να αναστείλουν ενδεχομένως το άγχος της παγκοσμιοποίησης όπως λένε οι ειδικοί και κατ’ επέκταση να επιστρέψουν στο αποικιοκρατικό τους μεγαλείο.
Αν το Brexit είναι μέρος της επιθυμίας για νέες ενσαρκώσεις της Δημοκρατίας στη σημερινή Ευρώπη, δεν μπορεί παρά να εξυπηρετεί μια πολιτική που στοχεύει στην «αποσύνθεση του παρτενέρ». Και αυτό ισχύει για όλες τις πλευρές που συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις. Αρκετοί υποστήριξαν πως το Bremain θα είχε υπερισχύσει του Brexit εάν δεν ψήφιζε η εργατική τάξη του Ηνωμένου Βασιλείου. Η εμφάνιση των μεταναστών έδωσε ένα επιπλέον επιχείρημα στους πολίτες β' κατηγορίας που βίωναν τις ανισότητες στο πετσί τους αλλά ήθελα να διαχωρίσουν τη θέση τους από τους άρτι αφιχθέντες πολίτες τρίτης κατηγορίας. Έτσι το Brexit έγινε όχημα για μια ναρκισσιστική ταύτιση με το «ίδιο» και για μια ολοκληρωτική απόρριψη του διαφορετικού. Είναι λοιπόν το Brexit σύμπτωμα μιας παθολογίας της δημοκρατίας ή πρόκειται περί εκδίκησης των μαζών; Οι Βρετανοί ήταν θυμωμένοι το 2016 σημείωνε το περιοδικό εκλαϊκευμένης ψυχολογίας Psychology Today. Σήμερα στο κατώφλι του 2019 υπερισχύει ο θυμός ή ο φόβος; Μάλλον το δεύτερο καθώς οι πιέσεις αυξάνονται απ’ όλες τις μεριές ενώ οι συνομιλίες δεν ολοκληρώνονται ενώ το κείμενο της συμφωνίας είναι έτοιμο. «Τι συνέπειες θα έχει το Brexit στο Εθνικό Σύστημα Υγείας και στην οικονομία μας; Πως θα επηρεάσει τη θέση της Βρετανίας στον κόσμο; Τι θα γίνει με την Ιρλανδία; Μήπως να κάναμε ξανά δημοψήφισμα;». Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που μονοπωλούν τις κουβέντες τους ενώ αισθάνονται πως βρίσκονται μέσα στη λάθος οικογένεια. Και αυτό δεν αφορά μόνο την ευρωπαϊκή. Θα έπαιρναν λοιπόν οι Βρετανοί σήμερα την ίδια απόφαση; Το κλίμα έχει αλλάξει άρδην. Στο μυαλό ενός Brexiter δεν μοιάζει να υπάρχει πλέον ορατή «έξοδος κινδύνου». Οι βεβαιότητες καταρρίπτονται, η πόλωση εντός των τειχών της Βρετανίας μεγαλώνει και η ταλάντευση ανάμεσα στην κατάφαση και στην άρνηση εντείνεται. Το αίσθημα αμφιθυμίας απέναντι στη «λάθος οικογένεια» συνυπάρχει άναρχα με το άγχος αποχωρισμού . Και αυτό αποτυπώνεται τόσο στο βρετανικό κοινοβούλιο όσο και στις βρετανικές παμπ.