Αγωνία στις αγορές μετά την επίθεση στο Στενό του Χορμούζ

Οι επιθέσεις την Πέμπτη εναντίον δύο δεξαμενόπλοιων στον Κόλπο του Ομάν προκάλεσαν άλμα στις τιμές του πετρελαίου κι εγείρουν νέες ανησυχίες για την ασφάλεια των πλοίων που διαπλέουν το Στενό του Χορμούζ, έναν μήνα αφότου άλλα τέσσερα δεξαμενόπλοια χτυπήθηκαν από νάρκες στην ίδια περιοχή.

Το Στενό του Χορμούζ, δίαυλος ζωτικής σημασίας για τη ναυτιλία που συνδέει τους πετρελαιοπαραγωγούς της Μέσης Ανατολής με τις αγορές στην Ασία, την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική κι όχι μόνο, βρίσκεται στο επίκεντρο των εντάσεων της περιοχής για δεκαετίες.

Οι επιθέσεις στα δεξαμενόπλοια "Kokuka Corageous" της ναυτιλιακής εταιρείας του Αμβούργου Schulte Group και στο "Front Altair" του νορβηγικού φορέα Frontline δεν στοίχισαν καμία ανθρώπινη ζωή, αλλά προκάλεσαν αναταραχή που θα μπορούσε να πλήξει το διεθνές εμπόριο πετρελαίου.

«Πριν από λίγο καιρό, η τιμή του πετρελαίου εκτοξεύτηκε μόνο και μόνο επειδή περίπου ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα δεν προσφερόταν στην αγορά εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη. Μέσω του Στενού του Χορμούζ μεταφέρονται καθημερινά πάνω από 15 φορές μεγαλύτερες ποσότητες» εξήγησε ο Εουτζέν Βάινμπεργκ, επικεφαλής αναλυτής της Commerzbank.

Τα τελευταία χρόνια, εκπρόσωποι του Ιράν έχουν απειλήσει επανειλημμένα να σφραγίσουν τη θαλάσσια διαδρομή.

Η Lloyd's του Λονδίνου χαρακτήρισε τον Περσικό Κόλπο και τμήματα του Κόλπου του Ομάν περιοχές υψηλού κινδύνου μετά τις επιθέσεις στα μέσα Μαΐου.

Ο Βάινμπεργκ αναμένει ότι ο αριθμός των μεταφορών μέσω των Στενών θα μειωθεί. Αυτό θα σήμαινε λιγότερη προσφορά, υψηλότερες τιμές.

Ο θαλάσσιος δίαυλος χωρίζει το Ιράν και το Ομάν, συνδέοντας τον Κόλπο με τον Κόλπο του Ομάν και την Αραβική Θάλασσα. Το στενότερο σημείο στο Στενό έχει πλάτος 33 χιλιομέτρων, αλλά η δίοδος ναυσιπλοΐας έχει πλάτος μόλις τρία χιλιόμετρα προς κάθε κατεύθυνση.

Η αμερικανική Υπηρεσία Ενεργειακής Πληροφόρησης εκτιμά ότι 18,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα του πετρελαίου που μεταφέρεται διά θαλάσσης πέρασαν από τη δίοδο αυτή το 2016. Αυτό είναι περίπου το 30% του αργού και άλλων προϊόντων πετρελαίου σε υγρή μορφή που μεταφέρθηκαν διά θαλάσσης το 2016.

Περίπου 17,2 εκατ. βαρέλια την ημέρα, αργό και συμπυκνώματα εκτιμάται ότι μεταφέρθηκαν μέσω του Στενού το 2017 και περίπου 17,4 εκατ. βαρέλια την ημέρα το πρώτο εξάμηνο του 2018, σύμφωνα με την εταιρία αναλύσεων του πετρελαϊκού κλάδου Vortexa.

Με την παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου να είναι περίπου 100 εκατ. βαρέλια την ημέρα, αυτό σημαίνει ότι περίπου το ένα πέμπτο περνά μέσω των Στενών.

Η μεγαλύτερη ποσότητα αργού που εξάγεται από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ και το Ιράκ – όλα κράτη-μέλη του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών – μεταφέρεται μέσω του θαλάσσιου αυτού διαύλου.

Είναι χρησιμοποιείται για σχεδόν όλο το υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ) που παράγεται από τον μεγαλύτερο εξαγωγέα ΥΦΑ του κόσμου, το Κατάρ.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράν το 1980-1988, οι δύο πλευρές προσπάθησαν να διακόψουν η μία τις εξαγωγές πετρελαίου της άλλης, σε μια διαμάχη που έμεινε γνωστή ως «ο πόλεμος των δεξαμενόπλοιων».

Ο αμερικανικός 5ος Στόλος, που εδρεύει στο Μπαχρέιν, είναι επιφορτισμένος με την προστασία των εμπορικών πλοίων στην περιοχή.

«Ενώ η παρουσία του αμερικανικού 5ου Στόλου αναμένεται να διασφαλίσει ότι το κρίσιμης σημασίας θαλάσσιο πέρασμα παραμένει ανοικτό, είναι πιθανοί προκλητικοί ελιγμοί των ιρανικών στρατιωτικών δυνάμεων όπως και μια επανέναρξη των πυρηνικών δραστηριοτήτων», έγραψαν σε έκθεσή τους στις 22 Απριλίου αναλυτές της τράπεζας RBC.

Το Ιράν συμφώνησε να περιορίσει το πυρηνικό του πρόγραμμα με αντάλλαγμα τη χαλάρωση των κυρώσεων στο πλαίσιο συμφωνίας του 2015 με τις ΗΠΑ και πέντε άλλες μεγάλες δυνάμεις. Η Ουάσινγκτον αποσύρθηκε από τη συμφωνία το 2018. Οι δυτικές δυνάμεις φοβούνται ότι το Ιράν θέλει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα, κάτι που αρνείται η Τεχεράνη.

«Όλες αυτές οι γεωπολιτικές ιστορίες θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν ένα σκληρό θερινό σενάριο για τον πρόεδρο (Ντόναλντ) Τραμπ καθώς προσπαθεί να διατηρήσει υπό έλεγχο τις τιμές του πετρελαίου», έγραψαν αναλυτές της RBC.

Τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία έχουν προσπαθήσει να βρουν άλλες διόδους για να παρακάμψουν τα Στενά, συμπεριλαμβανομένης και της κατασκευής περισσότερων αγωγών πετρελαίου.

Τον Ιούλιο του 1988, το αμερικανικό πολεμικό πλοίο Vincennes κατέρριψε ιρανικό επιβατικό αεροσκάφος, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και οι 290 επιβαίνοντες. Η Ουάσινγκτον απέδωσε την κατάρριψη στο γεγονός ότι το πλήρωμα θεώρησε ότι το επιβατικό αεροσκάφος ήταν μαχητικό. Η Τεχεράνη είπε ότι επρόκειτο για εσκεμμένη επίθεση. Οι ΗΠΑ ανέφεραν ότι το Vincennes βρισκόταν στην περιοχή για να προστατεύσει τα ουδέτερα σκάφη απέναντι σε επιθέσεις του ιρανικού ναυτικού.

Στις αρχές του 2008, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι ιρανικά σκάφη απείλησαν αμερικανικά πολεμικά, πλησίασαν τρία σκάφη του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού στα Στενά.

Τον Ιούνιο του 2008, ο τότε διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης, ο Μοχαμέντ Αλί Τζαφάρι, δήλωσε ότι το Ιράν θα επιβάλει ελέγχους στη ναυσιπλοΐα στο Στενό εάν δεχθεί επίθεση.

Τον Ιούλιο του 2010, το ιαπωνικό πετρελαιοφόρο M Star δέχθηκε επίθεση στο Στενό. Την ευθύνη ανέλαβε μια ομάδα μαχητών με την ονομασία Ταξιαρχίες του Αμπντάλα Αζάμ που είχε σχέσεις με την Αλ Κάιντα.

Τον Ιανουάριο του 2012, το Ιράν απείλησε να μπλοκάρει το Στενό σε αντίποινα για τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις που είχαν στόχο τα έσοδα της χώρας από το πετρέλαιο, σε μια προσπάθεια να τερματιστεί το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας της Τεχεράνης.

Τον Μάιο του 2015, ιρανικά σκάφη εξαπέλυσαν βολές κατά τάνκερ υπό σημαία Σιγκαπούρης. Υποστηρίχθηκε τα πυρά έπληξαν ιρανική πλατφόρμα πετρελαίου, με αποτέλεσμα το πλοίο να εγκαταλείψει την περιοχή.

Τον Ιούλιο του 2018, ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί άφησε να εννοηθεί ότι το Ιράν θα μπορούσε να διακόψει τη ροή πετρελαίου μέσω του Στενού σε αντίδραση στην προσπάθεια των ΗΠΑ να μειωθούν στο μηδέν οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν. Αξιωματικός των Φρουρών της Επανάστασης δήλωσε ότι το Ιράν θα μπλοκάρει όλες τις εξαγωγές μέσω του Στενού εάν διακοπούν οι εξαγωγές του Ιράν.