Ο οικονομικός απολογισμός της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ

του Γιώργου Προκοπάκη*

Το Δελτίο Δημόσιου Χρέους εκδίδεται τέσσερις φορές το χρόνο από τον ΥΠΟΙΚ πενήντα ημέρες μετά τη συμπλήρωση του τριμήνου. Ο Γιάνης Βαρουφάκης την ίδια μέρα που άλλαζε άρδην τα δεδομένα του χρέους στο Eurogroup της 20/2/2015 με τον εξευτελιστικό εξαναγκασμό της επιστροφής του μαξιλαριού των τραπεζών που τηρούσε το ΤΧΣ, έδινε στη δημοσιότητα «τι παρέλαβε» η κυβέρνηση Τσίπρα-Καμμένου από την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου.

Μόλις χθες ο Ευκλείδης Τσακαλώτος έδωσε στη δημοσιότητα το τελευταίο του ίσως Δελτίο Χρέους. Είναι χρήσιμο να δούμε «τι παραδίδει» η κυβέρνηση Τσίπρα-Καμμένου (Η αναφορά στους δύο εταίρους του διαλυθέντος συνεταιρισμού λόγω του ότι η βάση της σύγκρισης είναι η 31/12/2018).

Ας θυμηθούμε πως η αναφορά στο χρέος, το επονείδιστο με την ευλογία του ΠτΔ, το μπήξε-δείξε ήταν η σημαία του αντιμνημονιασμού, θα επικεντρωθούμε στις σχετικές επιπτώσεις.

Στον πίνακα αποτυπώνονται τα στοιχεία από τα αντίστοιχα Δελτία Δημόσιου Χρέους και από άλλες επίσημες πηγές. Χωρίζεται σε δύο ενότητες: τα δημοσιονομικά στοιχεία διαχείρισης της Κεντρικής Κυβέρνησης και την συμμετοχή του δημοσίου στις τράπεζες. Στις δύο στήλες τέλους έτους 2014 και 2018, με έντονη γραμματοσειρά εμφανίζονται τα ανακτήσιμα κεφάλαια και με απλή οι υποχρεώσεις (χρέος και ληξιπρόθεσμα). Παραδείγματος χάριν, τα χρήματα στο ΤΧΣ εμφανίζονται ως δάνειο στο χρέος, όμως είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμα – όπως έμαθε με σκληρό τρόπο ο Βαρουφάκης. Επίσης, η συμμετοχή στις τράπεζες είναι δημόσια περιουσία. Τέλος, τα διαθέσιμα κάθε είδους μπορεί να είναι προϊόν δανεισμού, όμως ανά πάσα στιγμή είναι χρησιμοποιήσιμα για να τον μειώσουν – το μαξιλάρι εξόδου, ας πούμε.

Ο πίνακας δείχνει πως κατά την τετραετία ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ το χρέος αυξήθηκε κατά €19.8 δισ., πέραν των διαθεσίμων του μαξιλαριού. Το ενδιαφέρον είναι πως κατά την περίοδο αυτή αυξήθηκε ο δανεισμός από τους φορείς της γενικής κυβέρνησης κατά €15.9 δισ., ο δανεισμός από τις αγορές χρέους ήταν €4.3 δισ. και η αύξηση εντόκων γραμματίων ήταν €0.75 δισ. – σύνολο σχεδόν €21 δισ., περισσότερα την καθαρή αύξηση χρέους. Δηλαδή, δεν βρήκε το δρόμο προς την οικονομία ούτε ένα ευρώ του μηχανισμού στήριξης – η σχετική αύξηση χρέους επιμερίζεται στο μαξιλάρι και στις τράπεζες.

Το παράδοξο είναι πως τα τρία από τα τέσσερα χρόνια των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ καταγράφηκαν εξωφρενικά πρωτογενή πλεονάσματα. Με την επιφύλαξη των τελικών στοιχείων του έτους 2018, τα καταγεγραμμένα πρωτογενή πλεονάσματα τετραετίας ξεπερνούν το κόστος εξυπηρέτησης χρέους (τόκοι) κατά περίπου €2 δισ.. Ενώ το χρέος έπρεπε να έχει μειωθεί κατά €2 δισ. περίπου, αυξήθηκε κατά €19.8 δισ.! Η μαγική εικόνα οφείλεται στις κανονιστικές προβλέψεις σχετικά με τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του δημοσίου. Η δαπάνη εγγράφεται στον προϋπολογισμό του έτους που βεβαιώνεται η υποχρέωση (π.χ., έκδοση παραστατικού προμηθευτή). Η αποφυγή πληρωμής δημιουργεί ισόποσο ταμειακό πλεόνασμα.

Όταν με το καλό εξοφλείται η οφειλή, δεν επηρεάζεται το λογιστικό έλλειμμα/πλεόνασμα – το πρόβλημα μεταφέρεται στο εάν υπάρχουν χρήματα ή όχι. Οι δύο στατικές εικόνες στον πίνακα, σχετικά με τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις, υποδεικνύουν μείωσή τους κατά €1.7 δισ. την τετραετία. Πλην όμως, κατεβλήθησαν περισσότερα από €19 δισ. για τη μείωση αυτή. Η διαχείριση Τσακαλώτου-Χουλιαράκη είχε πάντα μια ουρά βολικά μη πιστοποιημένων υποχρεώσεων. Στράγγιζε την οικονομία από ρευστότητα, εμφάνιζε πλεονάσματα και υποχρεωτικά δανειζόταν.

Τα μεγέθη υποβάλλουν συγκεκριμένο σενάριο σχετικά με το τρίτο μνημόνιο και την έξοδο από τους μηχανισμούς στήριξης. Η ποιοτική διαφορά του «μνημονίου Τσίπρα» από τα δύο προηγούμενα έγκειται στην ελαχιστοποίηση των υποχρεώσεων των εταίρων (μόνον ανακύκλωση δανεισμού – εξόφληση ΔΝΤ και ομολόγων ΕΚΤ, δημιουργία μαξιλαριού – μερικώς μόνο, ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών – μίζερη μάλιστα). Επιπροσθέτως, διασφάλιση τόσο μέσω του Υπερταμείου όσο και μέσω του ελέγχου διαθεσίμων. Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ με την έξοδο από τα μνημόνια τον Αύγουστο, οι εταίροι συνέβαλαν κατά €11.4 δισ. στο μαξιλάρι, στους δύο λογαριασμούς που ελέγχουν βρίσκονταν €21 δισ.!

Το τελευταίο και δυνητικά πιο επώδυνο χαρακτηριστικό της διαχείρισης είναι η συναγόμενη εντολή της 13 Ιουλίου 2015 για χρησιμοποίηση ιδίων πόρων – δηλαδή, αφαίρεση κεφαλαίων από τους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης. Γι αυτό και ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός (repos δημοσίου) εκτινάχθηκε από €8.6 δισ. σε €24.5 δισ.. Ήδη €5 δισ. από αυτά τα χρήματα δεσμεύθηκαν (και εν μέρει αναλώθηκαν) στο Ταμείο Χρέους, λογαριασμό υπό τη διαχείριση των δανειστών. Η εικόνα συμπληρώνεται από το περιώνυμο πια άρθρο 80 του μεσοπρόθεσμου Τσίπρα, με το οποίο προβλέπεται επί ποινή καρατόμησης της διοίκησης και στέρηση χρηματοδότησης, η σάρωση όλων των διαθεσίμων των οργανισμών.

Εν ολίγοις, η εικόνα που διαγράφεται από τη λογιστική αποτύπωση της διαχείρισης της τετραετίας ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ είναι ζοφερή. Πέραν του πρόσθετου χρέους, η καταστροφική διαπραγμάτευση του 2015 είχε επίπτωση στα ανακτήσιμα κεφάλαια από τις τράπεζες. Το 2015 χάθηκαν €30 δισ. από τις τράπεζες και η χώρα δανείστηκε για να έχει πια ονομαστική συμμετοχή σ’ αυτές €5.3 δισ..

Κατά την τετραετία, οι φορολογούμενοι φορτώθηκαν €44.5 δισ. πρόσθετου χρέους. Πρόσθετο βάρος στα €15.5 δισ. των μέτρων που εφαρμόσθηκαν. Τα μεγέθη είναι αστρονομικά – ευτυχώς που μέσα στην δεκαετή αντιμνημονιακή υστερία μάθαμε να αντιμετωπίζουμε τα δισ.εκατομμύρια σαν πετσετάκια. Η πορεία θα συνεχισθεί στην ίδια ρότα.

Στο μεσοπρόθεσμο του κ. Τσακαλώτου προβλέπεται σταδιακή μείωση του χρέους κατά €20 δισ. μέχρι τέλους του 2021. Συμπτωματικά, όσες και οι υποχρεώσεις σε χρεολύσια – δηλαδή, το μαξιλάρι ή/και οι φορείς του δημοσίου θα «αγοράζουν» ελληνικό χρέος. Το μικρό πρόβλημα το οποίο απαξιοί να δει ο ΥΠΟΙΚ είναι, η de facto μετατροπή του βραχυπρόθεσμου χρέους των repos (15 ημερών) σε μακροπρόθεσμο.

Δυστυχώς, για να βγουν τα νούμερα με πλήρη κάλυψη των δανειστών, σαρώνεται όλος ο δημόσιος τομέας με προφανείς επιπτώσεις στις υπηρεσίες προς τους πολίτες και το κοινωνικό σύνολο. Συζητάμε για ασφαλιστικά ταμεία, τοπική αυτοδιοίκηση, πανεπιστήμια και όποιον άλλο φορέα φαντασθεί κανείς.

Όσο κοιτάζει κανείς αποτυπωμένα τα μεγέθη της διαχείρισης αναφωνεί: δεν είναι ο νεοφιλελευθερισμός το πρόβλημα – που δεν τον έχουμε δει ούτε ζωγραφιστό. Είναι η ανταλλαγή του μέλλοντος μερικών γενεών Ελλήνων, με την άσκηση εξουσίας από τον βαλκανικό περονισμό επί τέσσερα (ή τεσσεράμισι) χρόνια.

* Ο κ. Γιώργος Προκοπάκης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.