Οι προκλήσεις της ηγεσίας στον 21ο αιώνα
της Ρεβέκκας Πιτσίκα*
Οι προκλήσεις για την ηγεσία τον 21ο αιώνα, τον αιώνα που διανύουμε φαίνεται να μην έχουν τέλος. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας αλλάζει ό,τι γνωρίζαμε - η ροή των πληροφοριών τα τελευταία 30 χρόνια είναι πολύ μεγαλύτερη από ποτέ και ο αριθμός τους φαίνεται να διπλασιάζεται κάθε 5 χρόνια.
Με έναν τέτοιο ανεξέλεγκτο αριθμό πληροφοριών, οι πραγματικά επιτυχημένοι ηγέτες τον 21ο αιώνα δεν θα καθορίζονται από αυτό που γνωρίζουν, αλλά από το πόσο γρήγορα μπορούν να μάθουν. Θα χαρακτηρίζονται όχι από τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες, αλλά από τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να έχουν πρόσβαση στις πιο σχετικές πληροφορίες. Οι ηγέτες της νέας εποχής δεν θα υπερέχουν κατέχοντας παραδοσιακές δεξιότητες και εργαλεία, αλλά λόγω ευελιξίας και προσαρμοστικότητας, προκειμένου να ανταποκριθούν στις τεχνολογικές αλλαγές και στον συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο.
Κάτω από αυτό το πρίσμα, οι μεγάλες προκλήσεις ηγεσίας για τον 21ο αιώνα φαίνεται να εντοπίζονται στις δυνάμεις της αγοράς, στα θέματα ανθρώπινου δυναμικού και στις δεξιότητες ηγεσίας.
Οι δυνάμεις της αγοράς
Οι δυνάμεις της αγοράς θα συνεχίσουν να οδηγούν σε αλλαγές τους οργανισμούς σε μακροοικονομικό επίπεδο, ενώ την ίδια στιγμή θα απαιτήσουν περισσότερα από τους ηγέτες. Η παγκοσμιοποίηση θα συνεχιστεί, όπως και η δημιουργία, όλο και περισσότερο. μεγάλων πολυεθνικών οργανισμών μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών. Παράλληλα, η παγκόσμια προσφορά προϊόντων και υπηρεσιών σε διάφορες χώρες και διαφορετικούς πολιτισμούς, θα αυξάνει, συνεχώς, το μέγεθος της αγοράς, που θα πρέπει να εξυπηρετείται. Και μπορεί οι τεχνολογικές εξελίξεις να έχουν μειώσει σημαντικά το κόστος επίτευξης αυτών των διαφορετικών γεωγραφικά διασκορπισμένων αγορών, ωστόσο, οι δυνάμεις της αγοράς για την αύξηση του μεγέθους και τη μετάβαση σε διεθνές επίπεδο δεν διασφαλίζουν πάντα την επιβίωση. Από τις 100 μεγαλύτερες εταιρείες των ΗΠΑ στις αρχές του 20ου αιώνα, μόνο 16 είναι σήμερα αναγνωρίσιμες. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα των εταιρειών του Fortune 500, κατά τη δεκαετία του 1980, 230 εταιρείες – ποσοστό 46% - εξαφανίστηκαν από τη συγκεκριμένη λίστα. Προφανώς, ούτε το μέγεθος ούτε η φήμη εγγυώνται τη συνέχιση της επιτυχίας ή της επιβίωσης ενός οργανισμού.
Ωστόσο, οι επιτυχημένες επιχειρήσεις, όπως όλα δείχνουν, θα είναι εκείνες που δεν θα εγκαταλείψουν τις δικές τους ισχυρές ιστορίες και τα θεμέλια τους, ούτε θα υποτιμήσουν την προηγούμενη γνώση, αλλά που στις μεταμοντέρνες εποχές θα κάνουν το παλιό, πολύ γρήγορα, να μοιάζει με το καινούριο.
Το ανθρώπινο δυναμικό
Σε αντίθεση με τις δυνάμεις της αγοράς που βασίζονται στη ζήτηση, η προσφορά ανθρώπινου δυναμικού υφίσταται, στην εποχή μας, μία ισχυρή μετατόπιση. Η προσφορά εργασίας είναι ποικιλόμορφη και οι μεμονωμένοι εργαζόμενοι πρέπει να διαθέτουν όλες τις σύγχρονες δεξιότητες για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Από την άλλη πλευρά, οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι σε θέση να αξιοποιήσουν την ποικιλομορφία αυτή, ώστε να πάρουν νέες ιδέες, που θα εξυπηρετήσουν τις σύγχρονες απαιτήσεις εργασίας.
Η αλήθεια είναι ότι με την έλευση του 21ου αιώνα, τα ζητήματα του ανθρώπινου δυναμικού ανθρώπων καθίστανται ολοένα και περισσότερο στο επίκεντρο. Λιγότερο από το ήμισυ του εργατικού δυναμικού στον βιομηχανικό κόσμο θα κατέχει συμβατικές θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης μέσα στον 21ο αιώνα, σύμφωνα με μελέτες. Κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα είναι αυτοαπασχολούμενοι, σε προσωρινές ή θέσεις μερικής απασχόλησης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, το εργατικό δυναμικό - που αποτελείται από περισσότερα από 45 εκατομμύρια προσωρινά, αυτοαπασχολούμενους, μερικής απασχόλησης και συμβούλους - έχει αυξηθεί κατά 57%, μέσα σε 15 χρόνια.
Σίγουρα, το ανθρώπινο δυναμικό του αύριο θα έχει πολύ διαφορετικές προσδοκίες και απαιτήσεις από τις εταιρείες. Η σχέση εργαζόμενου-εργοδότη θα είναι πολύ διαφορετική από αυτή που ήταν τον 20ο αιώνα. Η παγκοσμιοποίηση οδηγεί τις εταιρείες να απαιτούν άλλου τύπου δεξιότητες και ικανότητες από τους ηγέτες τους. Οι leaders του αύριο μεγαλώνουν σε έναν κόσμο όπου η ποικιλομορφία είναι μία συναρπαστική και ευχάριστη πραγματικότητα, όχι ένας στόχος που επιτυγχάνεται με τον καθορισμό ποσοστώσεων. Η σημερινή νέα γενιά δεν γνωρίζει τίποτα άλλο πέρα από τον μεταμοντέρνο κόσμο, όπου πολλές από τις παραδοσιακές δομές και ταξινομήσεις (συμπεριλαμβανομένων εκείνων της φυλής, της εθνικότητας, της ηλικίας, κ.α.) έχουν ανατραπεί.
Η συνεχής κατάρτιση, η επανεκπαίδευση, η αλλαγή θέσης και καριέρας θα γίνουν ο κανόνας στον 21ο αιώνα. Οι έννοιες της 30ετούς σταδιοδρομίας και της συνταξιοδότησης μετά θα είναι εντελώς αναχρονιστικές. Σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο, το ταλαντούχο ανθρώπινο κεφάλαιο θα αποτελέσει πρωταρχικό συστατικό της επιχειρηματικής επιτυχίας.
Δεξιότητες ηγεσίας
Κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα, ένα νέο χαρτοφυλάκιο δεξιοτήτων ηγεσίας θα κάνει την κατάσταση πιο περίπλοκη. Η στρατηγική εστίαση και το όραμα, σε συνδυασμό με την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα θα είναι ιδιαίτερα κρίσιμα για την επιβίωση ενός ηγέτη και μιας επιχείρησης. Η ικανότητα διαχείρισης πολλαπλών σημείων προβολής ταυτόχρονα, η κατανόηση εξίσου των αναγκών του πελάτη και του οργανισμού, η ανάπτυξη των ανθρώπων τους είναι ζωτικής σημασίας.
Στις πρόσθετες βασικές δεξιότητες ηγεσίας εντάσσονται επίσης η οικοδόμηση σχέσεων και συνεργασιών, η εμπλοκή των εργαζομένων στη λήψη αποφάσεων, η δημιουργία κουλτούρας που ενθαρρύνει τη μάθηση, η ευθυγράμμιση των ατομικών στόχων του εργαζομένου με τους εταιρικούς στόχους κ.α.
Τα κοινά χαρακτηριστικά της νέας γενιάς ηγετών φαίνεται να σχετίζονται με θέματα που επικεντρώνονται περισσότερο στις άυλες πτυχές ενός οργανισμού. Αντίθετα με την πάροδο του χρόνου, οι ηγέτες που είναι απρόθυμοι να επιδείξουν αυτές τις ηγετικές συμπεριφορές θα βρεθούν με λίγους «οπαδούς».
Το μεγάλο στοίχημα επομένως του σύγχρονου ηγέτη είναι το πως οι άνθρωποι θα «συνεργάζονται» με την τεχνολογία. Για να μπορέσουν όμως να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα είναι σημαντικό να κάνουν δραστικές αλλαγές στην στρατηγική ανάπτυξης και εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού τους. Η νέα στρατηγική θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ταχύτητα, ευελιξία και προσαρμοστικότητα, ώστε γρήγορα να μεγιστοποιεί την αξία που άνθρωποι και τεχνολογία μπορούν από κοινού να δημιουργήσουν. Κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας είναι η στόχευση στις ατομικές ανάγκες και χαρακτηριστικά κάθε εργαζόμενου – και για αυτό το λόγο η προσωπική αξιολόγηση και ανάπτυξη δεξιοτήτων και η προτεραιοποίησή τους είναι πιο σημαντική από ποτέ.
Οι ηγέτες του σήμερα έχουν δύσκολο και πρωτόγνωρο ρόλο: χρειάζεται να γίνουν οι ίδιοι οι «αρχιτέκτονες τους ψηφιακού μετασχηματισμού». Χρειάζονται όμως επιτακτικά νέες δεξιότητες για να μπορέσουν να ανταποκριθούν σε αυτό τον κόσμο που καθημερινά μεταμορφώνεται, χωρίς φόβο αλλά με πολύ πάθος. Πάθος για το καινούριο. Πάθος για την εξέλιξη. Πάθος για αλλαγή.
* Η κα Ρεβέκκα Πιτσίκα είναι Πρόεδρος και CEO PfB Group.