Ο Βαρουφάκης έβλεπε το '15 τον... παράδεισο της δραχμής
Αυτό είναι το ερώτημα του 1 εκατ. δολ. για την κρίση του 2015: Αν είχε επιλέξει ο Τσίπρας την ρήξη μετά το δημοψήφισμα πώς θα ήταν σήμερα τα πράγματα;
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον η απάντηση που δίνει σε αυτό το κεφαλαιώδες ερώτημα ο Γιάνης Βαρουφάκης, όπως αυτή εμφανίζεται στην ιστοσελίδα του κόμματός του, ΜέΡΑ 25.
Αν ήθελε κανείς να τιτλοφορήσει αυτή την απάντηση, θα μπορούσε να δώσει τον τίτλο: «Το Grexit οδηγεί στον παράδεισο».
Ας τη δούμε όπως ακριβώς έχει αναρτηθεί:
«Δύο ήταν οι πιθανές εξελίξεις (σ.σ.: αν είχε επιλέξει ο Τσίπρας την ρήξη μετά το δημοψήφισμα). Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, η Ελλάδα θα ήταν σήμερα πολύ, πολύ καλύτερα:
Περίπτωση 1η – Έντιμη συμφωνία εντός του ευρώ (η πιο πιθανή εξέλιξη): Το πιο πιθανό ήταν η τρόικα να ενδώσει στην αναδιάρθρωση δημόσιου χρέους και στον τερματισμό της λιτότητας (1,5% πρωτογενές, αντί για 3,5% και 2,2%) που απαιτούσε ο Βαρουφάκης. Γιατί; Επειδή το Grexit θα τους κόστιζε 1 τρις ευρώ σε μια περίοδο όπου η Ιταλία (με 2,6 τρις δημόσιο χρέος) ήταν στην κόψη του ξυραφιού.
Περίπτωση 2η: Grexit: Αλλά και να μην ενέδιδε τρόικα, οδηγώντας μας στο Grexit, και πάλι σήμερα τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα: Μετά από μια επίπονη αλλά βραχεία πτώση του ΑΕΠ (8% με 11%) εντός 18μηνου θα είχαμε ανακάμψει και από το 2017 θα είχαμε ρυθμούς μεγέθυνσης πάνω από 7%. Γιατί ρυθμούς μεγέθυνσης πάνω από 7%;
Για τέσσερις λόγους:
Α. Θα μειώναμε τους φορολογικούς συντελεστές δραστικά τερματίζοντας την φυγή των επιχειρήσεων.
Β. Οι τιμές σε ευρώ των ελληνικών προϊόντων θα έπεφταν από την μία μέρα στην άλλη καθιστώντας ολόκληρη την οικονομία ανταγωνιστική.
Γ. Το δημόσιο χρέος θα κουρευόταν δραστικά, καθιστώντας το κράτος φερέγγυο για πρώτη φορά μετά από μια δεκαετία
Δ. Τα κόκκινα δάνεια θα διαγράφονταν από τις τράπεζες που θα πέρναγαν στο δημόσιο».
Ο Γ. Βαρουφάκης περιγράφει με απόλυτη αβεβαιότητα πώς θα διαμορφωνόταν η κατάσταση στην ελληνική οικονομία ύστερα από ένα πρωτοφανές γεγονός (έξοδος χώρας από την ευρωζώνη), για το οποίο δεν υπάρχει καν πρόβλεψη θεσμικής διαχείρισης στην Ευρωπαϊκή Συνθήκη.
Όχι επειδή οι συντάκτες της ξέχασαν να το περιλάβουν, αλλά επειδή σκόπιμα ήθελαν να κλείσουν όλες τις εξόδους κρατών από τη νομισματική ένωση, ώστε να διασφαλίσουν τη μονιμότητά της, σε αντίθεση με προηγούμενα, αποτυχημένα πειράματα νομισματικής ενοποίησης στην Ευρώπη. Όπως έχει ειπωθεί εύστοχα, η νομισματική ένωση της Ευρώπης είναι σαν το Hotel California του γνωστού τραγουδιού: Μπορείς να κάνεις τσεκ-άουτ όποτε θέλεις, αλλά δεν μπορείς να φύγεις.
Με ασυγχώρητη ευκολία, λοιπόν, ειδικά για ένα οικονομολόγο του δικού του επιπέδου, ο Γιάνης Βαρουφάκης απλουστεύει ένα εξαιρετικά σύνθετο οικονομικό, νομισματικό και πολιτικό θέμα, για να καταλήξει στο συμπέρασμα που δικαιώνει το δική του πολιτεία: με την έξοδο από το ευρώ, η Ελλάδα θα πέρναγε μια αρχική δύσκολη περίοδο, αλλά μετά θα κατακτούσε την ανάπτυξη και την ευημερία.
Τι περίμεναν, όμως, αυτοί που βρίσκονταν το 2015 στο απέναντι στρατόπεδο της σύγκρουσης; Τι περίμεναν οι Ευρωπαίοι εταίροι και δανειστές μας; Δεν ήταν τόσο αισιόδοξοι για την μετά το Grexit εποχή, όσο ο Γιάνης Βαρουφάκης. Δύο δημοσιογράφοι, ανταποκρίτριες στις Βρυξέλλες, σε ένα νέο βιβλίο («Η τελευταία μπλόφα», εκδόσεις Παπαδόπουλος) αποκαλύπτουν το σχέδιο 157 σελίδων που είχαν εκπονήσει η Κομισιόν και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για τη διαχείριση του Grexit.
Το ανάγνωσμα δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστο. Περιλαμβάνει ακόμη και σχέδια αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας σε ευρωπαϊκό κράτος, για πρώτη φορά μετά τον Πόλεμο, ή εφοδιασμό της χώρας με καύσιμα, τα οποία θα πληρώνονταν με δέσμευση κονδυλίων που δικαιούται η Ελλάδα από τα ευρωπαϊκά ταμεία.
Άλλο είναι, όμως, το ακόμη πιο σημαντικό από όσα αποκαλύπτονται σε αυτό το βιβλίο: οι Ευρωπαίοι ήταν πεπεισμένοι ότι η κυβέρνηση Τσίπρα δεν θα άντεχε πολύ στο εφιαλτικό σκηνικό της χαοτικής επιστροφής στη δραχμή και, αργά ή γρήγορα, θα ζητούσε πάλι βοήθεια από τους Ευρωπαίους. Δηλαδή, το Grexit, στο οποίο θα φθάναμε επειδή θέλαμε να σκίσουμε το μνημόνιο, θα μας οδηγούσε σε ένα ακόμη δάνειο διάσωσης με μνημόνιο!
Για ποιο λόγο θα γινόταν αυτό; Οι Ευρωπαίοι εκτιμούσαν (και αυτό είναι κοινή εκτίμηση όλων των «ορθόδοξων» οικονομολόγων) ότι η κατάλυση της εμπιστοσύνης στη νέα δραχμή θα ήταν τόσο σοβαρή, που το νόμισμα θα έχανε συνεχώς την αξία του και η οικονομία θα άρχιζε μια πορεία προς τον υπερπληθωρισμό, που θα μπορούσε να σταματήσει μόνο με ένα νέο ευρωπαϊκό δάνειο.
Δύσκολα μπορεί να υποθέσει κανείς με ποιους όρους θα διέσωζαν την Ελλάδα οι Ευρωπαίοι, τη στιγμή που δεν θα βρισκόταν απλώς ένα βήμα πριν την άβυσσο, αλλά θα είχε μπει σε ελεύθερη πτώση. Σίγουρα, δεν θα ήταν μια ευχάριστη διαδικασία για την κυβέρνηση που θα έκανε αυτή τη διαπραγμάτευση (στην προκειμένη περίπτωση, η λέξη «διαπραγμάτευση» χρησιμοποιείται καταχρηστικά: θα ήταν μια επιβολή όρων από τους Ευρωπαίους, χωρίς την παραμικρή δυνατότητα άρθρωσης αντίθετων προτάσεων και επιχειρημάτων).
Ο Γιάνης Βαρουφάκης έχει κατά καιρούς πει πολλά για το τόλμημά του να ρισκάρει ακόμη και το Grexit. Όσοι εξακολουθούν να υποστηρίζουν το σλόγκαν «Με Δραχμή Αμέσως Καλύτερα», όπως και ο Γ. Βαρουφάκης, δεν έχουν εξηγήσει πώς ακριβώς φαντάζονται ότι θα σταθεροποιείτο η δραχμή μετά το Grexit και δεν θα φθάναμε στην απόλυτη κατάρρευση του νομίσματος και σε ένα καταστροφικό επεισόδιο υπερπληθωρισμού. Αυτό είναι ένα ερώτημα που πρέπει να απαντήσει πειστικά όποιος υπόσχεται… δραχμικούς παραδείσους.
Ο Γιάνης Βαρουφάκης, όμως, επειδή είναι ένας αναγνωρισμένος διεθνώς οικονομολόγος και έχει ασχοληθεί με θέματα νομισματικής πολιτικής, δεν νομιμοποιείται να μη βλέπει τον… ελέφαντα στο δωμάτιο, δηλαδή το ζήτημα της σχέσης της χώρας με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δηλαδή την κεντρική τράπεζα την οποία θα εγκαταλείψουμε, αν αποφασίσουμε να τυπώσουμε τη νέα δραχμή.
Η ΕΚΤ δεν είναι μια τυπική κεντρική τράπεζα, είναι ένας υπερεθνικός οργανισμός άσκησης νομισματικής πολιτικής, γι’ αυτό και ονομάζεται Ευρωσύστημα. Διαχειρίζεται ένα σύστημα πληρωμών (Target), μέσω του οποίου εκκαθαρίζονται συναλλαγές μεταξύ εθνικών κεντρικών τραπεζών. Σε κάθε δεδομένη χρονική στιγμή, μια εθνική κεντρική τράπεζα έχει απαιτήσεις (αν δανείζει) ή υποχρεώσεις (αν δανείζεται από τις άλλες κεντρικές τράπεζες).
Τον Ιούλιο του 2015, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ, η Τράπεζα της Ελλάδος χρωστούσε στο Ευρωσύστημα 107,235 δισ. ευρώ, δηλαδή η οικονομία ήταν κάτι σαν ασθενής στην εντατική, με μηχανική υποστήριξη ζωτικών λειτουργιών. Τον Νοέμβριο του 2012, όταν και πάλι βρισκόμαστε κοντά στο Grexit, ύστερα από την τότε «ηρωική» διαπραγμάτευση Σαμαρά, το άνοιγμα στο σύστημα Target ήταν περίπου στο ίδιο επίπεδο (108,471 δισ. ευρώ).
Αυτό είναι ένα αναγνωρισμένο χρέος της χώρας, το οποίο, όμως, δεν προβλέπεται στην Ευρωπαϊκή Συνθήκη πώς μπορεί να πληρωθεί αν αποφασίσουμε να φύγουμε από την ευρωζώνη. Θα χρειαζόταν για το θέμα μία ακόμη πολιτική διαπραγμάτευση, από μηδενική θεσμική βάση.
Προφανώς, θα ήταν αδύνατο να κλείσουμε το λογαριασμό μας στο Target, εξοφλώντας το υπόλοιπο και να φύγουμε σαν… κύριοι από την ευρωζώνη. Αν ακολουθούσαμε μια «ηρωική» τακτική, λέγοντας «Δεν Πληρώνω», θα γινόταν η Ελλάδα η μοναδική χώρα στον πλανήτη που θα βρισκόταν σε κατάσταση στάσης πληρωμών προς την κεντρική της τράπεζα και προφανώς θα έμπαινε από τις αγορές σε κάποιο όχι απλώς μαύρο, αλλά… κατάμαυρο κατάστιχο, με ό,τι αυτό θα μπορούσε να σημαίνει για τις διεθνείς συναλλαγές της και, το σπουδαιότερο, για τη δραχμή, που θα γινόταν ένα νόμισμα το οποίο ουδείς θα πλησίαζε (κάτι σαν το Μπολιβάρ της Βενεζουέλας αλλά μάλλον χειρότερο).
Χρωστάει, λοιπόν, μια απάντηση ο Γιάνης Βαρουφάκης και όλοι οι θιασώτες του συνθήματος «Με Δραχμή Αμέσως Καλύτερα»: Πώς, σε αυτές τις μοναδικά αντίξοες και απίθανα αβέβαιες συνθήκες, θα αποφεύγαμε να γίνει η νέα δραχμή μια «κουρελού», που με την ανεξέλεγκτη πτώση της θα παρέσυρε σε πρωτοφανή καταστροφή την οικονομία;
Όσο δεν δίνουν σοβαρή απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι σαν να μας παροτρύνουν να πέσουμε από την Ακρόπολη, επειδή θα βγούμε σώοι και θα βρούμε κι ένα πορτοφόλι με πεντακοσάρικα!